De nieuwe Rode Lijst Libellen Zwolle, 3 maart 2012 Tim TermaatVincent Kalkman

De nieuwe Rode Lijst Libellen • gelezen? • korter of langer dan verwacht? • begrepen??

Inhoud • waarom een nieuwe Rode Lijst? • methodiek • uitkomsten Rode Lijst 2011 (Nederlandse criteria) • vergelijking met Rode Lijst 1997 • conclusies • uitkomsten IUCN-criteria

Waarom een nieuwe Rode Lijst? • voornemen overheid: update elke 10 jaar • vorige RL stamt uit 1997! • nieuwe RL is officieel nog een voorstel • na publicatie in Staatcourant pas officieel • goede timing: nieuwe Natuurwet! Rode Lijst Libellen 1997 (Wasscher, 1999)

Methodiek • vaste methode voor elke Rode Lijst, want: – vergelijking mogelijk met vorige RL (1997) – vergelijking mogelijk met RL’s van ander soortgroepen • ook vergelijking mogelijk met RL’s uit ander landen? Lastig…

• criteria verschillen per land • daarom ook criteria die wereldwijd worden toegepast: IUCN-criteria Lode lijst? Geef mij maal witte lijst! ‘Rode Lijst’ betekent in elk land iets anders…

Twee methoden • Nederlandse criteria van het Ministerie van EL&I • bedoeld om nationaal natuurbeleid te toetsen • Internationale criteria van de IUCN • bedoeld om RL’s tussen landen te kunnen vergelijken

Nederlandse criteria • soorten toedelen aan RL-categorie: – Verdwenen uit Nederland – Ernstig bedreigd, Bedreigd, Kwetsbaar, Gevoelig – Thans niet bedreigd • combinatie van zeldzaamheid en trend leidt tot juiste categorie

Nederlandse criteria

Zeldzaamheid • ZV: aantal atlasblokken met voortplanting in 2010 • geweldige dataset met waarnemingen, dankzij ons allemaal! • situatie ‘2010´ = • toe- of afname in periode ? -> correctie van aantal atlasblokken (occupancy modellen) • ZN: aantal voortplantende individuen in > ingeschat, in klassen ZV (bijna) steeds doorslaggevend

ZV groene glazenmaker • 85 atlashokken met voortplanting in (= ‘2010’) • maar: 4% afname tussen 2000 en > correctie tot 82 hokken

Trend • TV: trend in verspreiding: aantal atlasblokken met voortplanting sinds 1950 • TN: trend in aantal voortplantende individuen sinds 1950 • ‘1950´ = • 1950 is referentiejaar voor de Rode Lijst! • situatie in periode wordt vergeleken met situatie … Groot verschil in onderzoekskwaliteit!

Trend in verspreiding (TV) • onderscheid gemaakt: slecht, redelijk en goed onderzochte hokken (Chao2 methode ) • slecht onderzochte hokken niet bruikbaar • redelijk en goed onderzochte hokken: onderling vergeleken -> trends gemiddeld • overcorrectie voorkomen door expert judgement

Trend aantal (TN) • : geen betrouwbare gegevens over populatiegrootte van soorten • pas vanaf 1999: Landelijk Meetnet Libellen -> betrouwbare trends voor 2/3 van de soorten Oplossing: ‘kettingindex’

Kettingindex speerwaterjuffer 98% afname

Groene glazenmaker Kwetsbaar

Speerwaterjuffer Ernstig bedreigd

Uitkomsten alle soorten Verdwenen uit NL 5 Ernstig bedreigd 4 Bedreigd 6 Kwetsbaar 6 Gevoelig 2 23 soorten op de RL (35%)

Verschillen met Rode Lijst 1997? • de oude methode wijkt (een beetje) af • beide lijsten niet direct vergelijkbaar • daarom: reconstructie Rode Lijst 1997 met methode en gegevens van nu

Vergelijking n=61 n=65

Vergelijking % 35%

Belangrijkste verschillen • de Rode Lijst is korter en minder ‘diep rood’ geworden • 8 soorten van de Rode Lijst af • 6 soorten in lichtere categorie • 23 soorten is nog steeds best veel… • 2 soorten die niet bedreigd waren zijn dat nu wel – maanwaterjuffer & venglazenmaker (oorzaken??) • situatie enkele soorten nog steeds zeer zorgzaam! – speerwaterjuffer & Kempense heidelibel

Nieuwe RL langer dan verwacht? • enkele soorten kloppen niet met je ‘gevoel’ • soorten in zelfde categorie gebleven: – bosbeekjuffer – beekrombout – hoogveenglanslibel – venwitsnuitlibel Nederlandse criteria zijn ‘streng’!

Referentiejaar 1950 Aantal Nederlandse criteria

De eis van 10 jaar voortplanting • recente ‘terugkomers’: pas na 10 jaar voortplanting uit categorie VN -oostelijke & sierlijke witsnuit -mercuurwaterjuffer • recente ‘nieuwkomers’: pas na 10 jaar voortplanting beschouwd voor de Rode Lijst -gaffelwaterjuffer -zuidelijke glazenmaker, keizerlibel & heidelibel

Conclusies • Rode Lijst is korter geworden: gemiddeld gaat het goed! • recente positieve ontwikkelingen op deze RL nog niet zichtbaar • compliment voor beheerders en beleidsmakers! • er zijn ook verliezers • niveau 1950 is bij sommige soorten nog niet bereikt

Aantal Nederlandse criteria 2001 IUCN-criteria Uitkomsten IUCN-criteria?

Uitkomsten IUCN-criteria • lijst minder lang en minder rood (19 soorten) • 4 algemene soorten op de RL!

zwarte heidelibel IUCN: Near Threatened • gewone pantserjuffer • lantaarntje • steenrode heidelibel Ab Baas

Dank aan alle waarnemers en tellers!

Dank aan begeleidingscommissie! • Dick Bal (EL&I) • Arco van Strien (CBS) • Hans de Iongh (IUCN) • Jaap Bouwman (NVL) • Roy van Grunsven (NVL)

Fotografen: • Ab Baas • Kars Veling • Kim Huskens • Tim Termaat