Variëren en arrangeren met leermateriaal Luc Sluijsmans (SLO) Manon Haartsen (Kennisnet) Geeske Steeneken (Codename Future / GEU)

Variëren en arrangeren met leermateriaal Onderwijswens: Wat zijn de ervaringen van docenten bij arrangeren en variëren in de proeftuin Arrangeren? Luc Sluijsmans, SLO Kennisnet-oplossing: Welke mogelijkheden biedt Edurep om te komen tot leermiddelenmixen? Manon Haartsen, Kennisnet Toepassing in het veld: Wat zullen Educatieve Uitgeverijen doen met deze uitkomsten? Geeske Steeneken, Codename Future / GEU

Wat is er opgeleverd in het project arrangeren? Overzicht van de proefopstellingen zoeken-vinden-arrangeren wiskunde – aardrijkskunde vo Evaluatie-onderzoek Verdieping Leermiddelenmix vo: Resultaten van het gebruik van de proefopstellingen door docenten in hun onderwijspraktijk Proefopstelling Hondsrugcollege: specifiek rapport over de proefopstellingen met het adaptieve leersysteem PulseOn waarin het wiskundemateriaal van de stichting Math4all is opgenomen. Onderzoeksrapport leermiddelenbeleid schoolleiders Visie van schoolleiders op de scholen van de proefopstellingen

Overzicht proefopstellingen Proefopstellingen kort toelichten, niet te diep op ingaan, verwijzen naar Manon

Overzicht proefopstellingen Proefopstellingen kort toelichten, niet te diep op ingaan, verwijzen naar Manon

Overzicht proefopstellingen Proefopstellingen kort toelichten, niet te diep op ingaan, verwijzen naar Manon

Overzicht proefopstellingen Proefopstellingen kort toelichten, niet te diep op ingaan, verwijzen naar Manon

Overzicht proefopstellingen Proefopstellingen kort toelichten, niet te diep op ingaan, verwijzen naar Manon

Het onderzoek: verdieping leermiddelenmix vo Kwalitatief onderzoek: 2 maanden in gesprek, doorvragen, intensief Respondenten: 10 scholen, 27 docenten (13 AK, 14 WI) Onderzoeksinstrumenten: logboek, interview, procesbeschrijving Samenstellen mix: zo objectief en zorgvuldig mogelijk beschrijven De bedoeling: wat is de visie? De digitale omgeving: hoe is de visie vertaald naar een digitale omgeving? De interpretatie: welk type docenten werkten met de proefopstelling? De uitvoering: hoe werkten de docenten in de proefopstelling? De ervaringen: wat vonden de docenten van het zoek-, vind- en samenstelproces? De opbrengst: wat leverde het de docenten op en wat leren "we" van het proces? Toelichten onderzoeksopzet

Hoe ondersteunen de proefopstellingen? De proefopstelling ondersteunt bij het zoeken omdat: Er kan gewerkt worden vanuit de methode, ELO en vanuit één portaal. Er komt snel een zoekresultaat. Er is een inhoudelijk en herkenbaar overzicht van leerdoel- en inhoudsspecificaties waarbij het zoeken op onderwerpen belangrijk is. De proefopstelling ondersteunt bij het vinden als: Er een zoekresultaat komt dat aansluit op het onderwerp van het lesprogramma en de beoogde doelgroep (nu nog onvoldoende door een brede metadatering). De proefopstelling ondersteunt bij het samenstellen als: Er gezocht kan worden op onderwerp en niveau Er wordt vooral gevarieerd (arrangeerniveau 1/2) Uitleggen dat de gezamenlijke taal spreken (een 'esperanto') belangrijk is

Wat zijn tips voor een volgende stap? Benut het complete SLO-vocabulaire (dus ook onderwerpen). Maak zoeken op onderwerp altijd mogelijk. Gebruik een specifiekere aanduiding voor het niveau (onderwijstype, leerjaar), type leeropdracht en type leermateriaal. Zorg voor een drempelloze toegang tot leermateriaal. Voeg een kwaliteitsoordeel van gebruikers toe. Koppel het plaatsen van het leermateriaal aan de ELO. Agendeer de kwaliteit van de metadatering (wie en hoe). Koppel de resultaten aan de ontwikkelingen binnen het OBK. Toelichten waar kansen liggen voor doorontwikkeling

Kennisnet-oplossing: Edurep We kennen Edurep allemaal als zoekmachine. En veel partijen hier leveren gegevens over hun leermaterialen uit aan Edurep, of overwegen dat. Maar die collectie van leermaterialen biedt ook hele andere mogelijkheden die minder direct aan een zoekmachine doen denken.

Variëren met digitaal leermateriaal via Digitaal Leermateriaal vindbaar, toegankelijk en bruikbaar 18-4-2013 Variëren met digitaal leermateriaal via de (klassieke) methodesite een zoekportal de (klassieke) ELO Klassieke methodesite: gesloten (deGeo van Thieme Meulenhoff) of open (stercollectie Vocontent) Zoekportal: Wikiwijs wiskunde De klassieke ELO: itslearning Methodesite docenten: (voorbeeld 4.1 Gevaar van water) Heel handig – vertrouwd – betere informatie bij de gevonden objecten: niveau, leerjaar, soort materiaal, onderwerp Graag zien waarop onder water nu precies gezocht is. Eerste proef: verwacht dat de uitgever zorgt voor een betrouwbaar en hoogwaardig resultaat  disclaimer nodig Handig en dus blijven gebruiken. Zoekportaal: Goed overzicht over het vak in een oogopslag Niet willen inloggen om bij het materiaal te komen (Digischool, Teleblik) Meer en betere informatie bij de gevonden materialen. It’s Learning (nico.docent / vrb,50VRB) Opdracht maken over Water Zoeken op onderwerp Gevonden materiaal direct opnemen in It’s Learning en niet via een link. 13

Voorbeeld: itslearning. De docent is bezig een les te maken Voorbeeld: itslearning. De docent is bezig een les te maken. Hij typt de titel, voegt een afbeelding in en typt de tekst. Vervolgens wil hij enkele verwijzingen naar leermiddelen opnemen. Leermiddelen die de leerlingen zelfstandig moeten doornemen. Om deze leermiddelen te zoeken kiest hij voor ‘Invoegen’ en vervolgens voor ‘Kennisnet: Zoeken’.

Het dialoogvenster waarmee vanuit itslearning in Edurep gezocht kan worden, wordt getoond. De docent selecteert ‘Aardrijskunde’. De begrippenkaart van het vak Aardrijkskunde wordt getoond. De docent is op zoek naar leermiddelen op het gebied van ‘Burgerschap’. Of specifieker: van ‘Wereldburgerschap’. In dit dialoogvenster ziet hij dat er van 13 leermiddelen in Edurep bekend is dat ze bij het onderwerp ‘Wereldburgerschap’ horen. De docent select ‘Wereldburgerschap’ en klikt op de knop ‘Zoeken’. Opmerking: Op het moment van schrijven zijn voor de vakken ‘Wiskunde’ en ‘Aardrijkskunde’ enkele collecties leermiddelen voorzien van metadata die het mogelijk maakt om een begrippenkaart te tonen. Met andere woorden: het onderwijsbegrippenkader is voor deze twee vakken gestandaardiseerd en enkele aanbieders hebben hun leermiddelen al voorzien van deze nieuwe metadata. De komende tijd zullen ook andere vakken en andere collecties op dezelfde wijze ontsloten worden.

Het venster met gevonden leermiddelen wordt zichtbaar Het venster met gevonden leermiddelen wordt zichtbaar. De docent selecteert de leermiddelen die hij goed vindt voor zijn leerlingen en klikt op de knop ‘Selecteer’.

De geselecteerde leermiddelen worden als opsomming getoond De geselecteerde leermiddelen worden als opsomming getoond. Indien de docent dat wil, kan hij de volgorde aanpassen door de items de verslepen. De docent is echter tevreden met de volgorde en klikt op de knop ‘Invoegen’.

In de tekst verschijnt een ‘placeholder’ op de plaats waar de tekstcursor staat. De docent klikt op de knop ‘Opslaan’.

Klaar! Het doel van de docent was om een element aan het menu toe te voegen. Een element met tekst, een afbeelding en een paar verwijzingen naar leermiddelen. Dat is in een paar eenvoudige stappen gelukt. Opmerking: Het zoeken, vinden en gebruiken van leermiddelen met behulp van ‘Kennisnet: Zoeken’ (oftewel Edurep) kan op twee plaatsen in itslearning: In de tekstverwerker van itslearning (de tekstverwerker wordt op heel veel plaatsen in itslearning gebruikt). Als inhoudsblok op een dashboard. Elk vak heeft een vakdashboard, elke gebruiker heeft een persoonlijk dashboard en daarnaast kan een school er voor kiezen om schoolspecifieke dashboards in te richten (bijvoorbeeld: schooldashboard, afdelingsdashboard, locatie dashboard, klasdashboard, ouderdashboard, …).

Digitaal Leermateriaal vindbaar, toegankelijk en bruikbaar 18-4-2013 Architectuur Educatieve Contentketen Methodesite Zoekportalen ELO / Leersystemen Onderwijs- begrippen Labels (Metadata) Edurep OBK Onderwijsbegrippenkader Aanbieder A Leermaterialen Labels Aanbieder C Aanbieder B Leermaterialencollecties Wat zit erachter die getoonde proeftuinen? Aan de ene kant de kant die docenten zien: de methodesite, zoekportalen, en ELO’s/leersystemen. Aan de andere kant de bakken met leermateriaal. Edurep verbond die al op de ‘klassieke’ manier, met metadata in NL-LOM formaat. Het is nog mooier als de collecties – voorzover inloggen nodig is – ook onderdeel zijn van de Kennisnet Federatie en dus ook gekoppeld zijn aan Entree. Wat daar nu bijgekomen is zijn metadata op basis van gemeenschappelijke onderwijsbegrippen: het OBK. Die onderwijsbegrippen hebben onderlinge relaties, en dat belooft wat voor het zoeken en vinden van de toekomst. De kracht van de nieuwe ontwikkelingen zit dus in de combinatie van onderwijsbegrippen en de zoektechnologie van Edurep. Een aantal voorbeelden van wat er nu al (bijna) mogelijk is, hebben jullie al gezien. Heel specifiek op leermateriaal gericht. Maar het toepassingsgebied is uiteindelijk nog veel groter, ook richting verantwoording. Daarom een aantal voorbeelden uit de proeftuin Linked Data: Bloemendetailhandel (Proeftuin MBO Groen) De bronnenaanwijzer / verantwoordingsmodule 20 20

KN-oplossing: Edurep Eenvoudiger zoeken naar leermateriaal Maar ook: direct aanvullend leermateriaal laten zien Gebaseerd op OnderwijsBegrippenKader of via trefwoorden Meerdere technische oplossingen: Via de Edurep-widget interface Of volledig eigen implementatie (bijvoorbeeld voor combinatie met andersoortige data à la Linked Data project) Om aan te sluiten bij de docent in de schoolsituatie Leermateriaal in Edurep: zowel open als gesloten, zowel gratis als betaald.

Sneak Preview: Edurep widget

Toepassing in het veld Tot slot gaan we in op wat dit nu betekent voor de toekomst: wat kunnen en zullen educatieve uitgeverijen hiermee gaan doen?

Geeske Steeneken

De Groep Educatieve Uitgeverijen (GEU) branchevereniging educatieve uitgeverijen kenniscentrum op het gebied van ontwikkelingen in leermiddelen uitgevers van leermiddelen voor primair onderwijs, voortgezet onderwijs, beroeps- en volwassenen-educatie en hoger beroepsonderwijs 34 leden (95% van de markt in PO en VO) onderdeel van Nederlands Uitgeversverbond (NUV)

Het onderwijssysteem zoals we dat kennen is ontstaan tijdens de industriële revolutie, toen er behoefte aan geschoolde mankracht ontstond en er tegelijkertijd door de toegenomen welvaart en industrialisering geld en tijd beschikbaar kwam voor onderwijs. Het Tayloriaans denken uit die tijd is nu nog zichtbaar in het onderwijs: leerlingen (van gelijke leeftijd) worden in groepen bijeengebracht om dezelfde leerstap door te maken. De logistieke optimalisatie van het onderwijsaanbod was het leidend principe. Dit principe wringt met de realiteit: de verschillen tussen leerlingen en hun talenten zijn groot. Inmiddels is er al een aantal jaren een kentering gaande: het onderwijs flexibiliseert. De leerbehoefte van het individu is centraler komen te staan en er wordt meer ingespeeld op de individuele leerstijl en leervermogens. Het onderwijs bevat meer maatwerk, niet alleen in het leeraanbod (denk maar aan plaats- en tijd-onafhankelijk leren). Digitalisering is een belangrijke enabler (geweest) voor deze ontwikkeling. (C) Grip op ICT

One size fits all? Onderwijs op maat Daarom adaptief onderwijs per sector: po-vo-mbo-ho per groep: zwak-gemiddeld-sterk-excellent per leerling: tempo, niveau, leerstijl, talent, interesse per docent: jong, oud, ervaren, onervaren, bevoegd, onbevoegd Daarom adaptief onderwijs flexibiliteit in de leermiddelen personalisering leerstof inspelen op gevarieerd scala aan docentvaardigheden Maatwerk en adaptiviteit worden steeds belangrijk in het onderwijs. Digitalisering biedt daarin kansen, andere mogelijkheden met de leermiddelen.

Aanpasbaarheid voor PO en VO zeer belangrijk Onderzoek laat zien wat scholen belangrijk vinden in de keuze van leermiddelen. De aanpasbaarheid staat daarin bovenaan. Welke criteria speelde een rol bij uw keuzeproces? Bron: Oriëntatie- en keuzeproces leermiddelenpakketten, TNS-NIPO, 2013

Ontwikkeling in leermiddelen Multimediaal: mix van open & methodisch en digitaal & print Groter en diverser aanbod: adaptieve leermiddelen, toetsen én lesstof geïntegreerd Steeds meer dienstverlening: implementatie-ondersteuning, training / bijscholing docenten, … Veel digitale leermiddelen: toename van gebruik Leermiddelen ontwikkelen zich dus…

Enkele cijfers Uitgevers ontwikkelen leermateriaal voor 15 cohorten leerlingen: 3 miljoen leerlingen/studenten over diverse vakken Meer dan 3 miljoen gebruikers sessies per maand VO en MBO 1,6 miljoen licenties op digitale leermiddelen via Single SignOn bereikbaar in het VO 1,2 miljoen leerlingen in basisonderwijs die dagelijks les krijgen via een speciaal ontwikkelde digibordmethode Meer dan 1.000 handboeken en werkboeken die via een tablet gebruikt kunnen worden Ca 2 miljoen digitale toetsen Nederlands, rekenen en Engels in 2012 afgenomen om de intake, voortgang en afsluiting te toetsen in het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs Rekenmethode Rekenblokken 6 terrabyte aan data (0,5 miljoen telefoonboeken) per jaar Tussen de 75-100 miljoen pageviews per mnd Meer dan 100 Dos en Ddos aanvallen per week

Bijdragen en initiatieven van de GEU Samenwerking (met het onderwijs, publiek-privaat) aan oplossingen voor de gemeenschappelijke uitdagingen: Ontwikkeling en implementatie standaarden - ECK Denkhulp voor bestuurders en management Stichting leerKRACHT – multimediale leermiddelen

Discussiepunten Balans tussen pull vanuit cultuurverandering en push vanuit technologie Pluriformiteit versus standaardisering Privacy versus data driven learning Opbrengstgericht werken en gepersonaliseerd onderwijs versus economische randvoorwaarden

ICT is overal om ons heen en niet meer weg te denken. Jongeren zijn opgegroeid met digitale toepassingen. Voordelen gebruiken om onderwijsleerproces anders in te richten.

Digitale didactiek Aansluiten op belevingswereld (betekenisvol leren) Contextgebonden (authentiek leren) Sociaal en actief leren (reflecteren en delen) Leerlingen activeren, actieve leerhouding (motivatie en betrokkenheid) ICT is een verrijking en geen vervanging

Visie Onderwijs minder overdracht van kennis, maar meer het zelfstandig vaardigheden ontwikkelen en kennis opdoen op een interactieve wijze en in samenwerking met anderen. Vakinhouden integreren met elkaar, leerlingen gaan op een andere manier met de lesstof om. Leren wordt persoonlijker (differentiatie) en minder uniform. Een balans tussen weten, doen en samenleven. Leerkrachten krijgen een meer begeleidende en coachende rol.

Waar staat de school; arrangeren Er is behoefte aan ondersteuning bij het zoeken naar digitale leermaterialen Leerlijnen en methode Open en gesloten materiaal Er zijn verschillende type docenten / scholen die verschillende zoeken De onderzoekende adequate school De zoekende experimenterende school De laissez faire school De kritische school Verschillende soorten

Niet het middel of de vorm moet centraal staan maar de inhoud Actualisatie Regionalisatie Variatie

Vorm: Games & gamification Interactieve tools Films & TV programma’s Interactieve films Mobiele applicaties

reserve

ECK1 Een project in 2005 Doelstelling: Docenten in het MBO laten zoeken, vinden en arrangeren voor het vak Zorg Onsluiten materiaal van twee uitgevers: Codename Future; vaardigheden Thieme Meulenhoff; Icare Resultaten: Een zoek, vind en arrangeeromgeving in “ elo” van Codename Future Een zoek, vind en arrangeeromgeving in Sharepoint van Microsoft I-care gemetadateerd Alle opbjecten van Codename Future gemetadateerd Docenten aan de slag Conclusie Docenten vinden het lastig om te zoeken. Dit is ondersteund door een medewerker van Codename Future Docenten vinden het moeilijk om een arrangement te maken. Dit is ondersteund door Codename Future Docenten vinden het lastig om de structuur van I-care los te laten.

Meer dan 5 jaar later! Codename Future zoekt, vindt en arrangeert bij meer dan 300 VO scholen Docententraining techniek Docententraining didactiek Aanwezig bij eerste les Alle materialen van Codename Future zijn gemetadateerd en hebben aanvullende metadata 10 Scholen hebben met Codename Future arrangementen gemaakt met materialen van derde via zoekportals als Wikiwijs en SLO leermiddelenplein. 20 studenten Hogeschool Utrecht lerarenopleiding Biologie worden opgeleid om te kunnen arrangeren 40 Studenten van Fontys Hogeschool arrangeren met medewerkers van Codename Future op scholen Samenwerking met andere uitgevers om digitale materialen te implementeren in de school

Bedankt voor uw aandacht! Manon Haartsen productmanager Edurep e-mail: m.haartsen@kennisnet.nl Luc Sluijsmans onderzoek & advies e-mail: l.sluijsmans@slo.nl Geeske Steeneken bestuurder (Codename Future) & portefeuillehouder ICT (GEU) e-mail: geeske@codenamefuture.nl Kennisnet.nl twitter: @kennisnet Slo.nl mail: info@slo.nl Codenamefuture.nl twitter: @codenamefuture