Welkom bij de QIS4-voorlichtingsbijeenkomst! De Nederlandsche Bank locatie Apeldoorn 13 maart 2008

Programma ± 14.30 uur Opening (Tom Roos) ± 14.40 uur Solvency II (Klaas Knot) ± 15.20 uur QIS4 - inhoud (Dennis van Welie) ± 16.00 uur QIS4 - proces (Frank Proost) ± 16.30 uur Woord vanuit de branche (Nico Obolonsky, VvV) ± 16.45 uur Vragen? ± 17.00 uur Borrel (Dagvoorzitter: Erwin Bramer)

Opening Tom Roos Divisiedirecteur Toezicht Verzekeringen en Trust- en geldtransactiekantoren Voorzitter stuurgroep “Implementatie Solvency II” binnen DNB

Terugblik voordelen van QIS3-deelname Tijdens de individuele QIS3-terugkoppeling is gebleken: deelnemers beter kwantitatief beeld van invloed van risicobeleid op (toekomstige) financiële positie deelnemers ervaring opgedaan met vereisten Solvency II Aanpassingen op weg richting Solvency II naar aanleiding van QIS3, zoals: aanpassing voor vereveningstelsel aanpassing SCR en MCR meer aandacht voor het aanwezige kapitaal meer aandacht voor groepen

Voordelen QIS4-deelname niet verplicht kost tijd Voordelen van deelname: U verkrijgt kwantitatief beeld van invloed van risicobeleid op (toekomstige) financiële positie U doet ervaring op met vereisten Solvency II en kunt problemen in vroeg stadium identificeren U heeft (voor denkelijk de laatste keer) inspraak in ontwikkeling Solvency II DNB streeft naar hoge deelname met voldoende kwaliteit; ondersteund door Ministerie en branche-organisaties!

Klaas Knot Divisiedirecteur Toezicht Beleid Lid Managing Board CEIOPS Solvency II Klaas Knot Divisiedirecteur Toezicht Beleid Lid Managing Board CEIOPS

Inhoud Proces Het Solvency II project De rol van QIS 4 Tijdpad Solvency II Wat is Solvency II Tekortkomingen Solvency I Solvency II Nadere uitwerking Standaardformule voor QIS4 Verzekeringsgroepen in QIS4 Interne modellen Conclusies Vragen? Disclaimer – Solvency II en QIS4 zijn nog in ontwikkeling. Het uiteindelijke QIS4 pakket kan afwijken van wat wij vandaag presenteren

PROCES

Het Solvency II Project Eén van de laatste (nog) ongerealiseerde zaken uit de Financial Services Action Plan (FSAP) Verantwoordelijkheid van de Europese Commissie CEIOPS en DNB hebben een adviserende rol Onderdeel van de Lissabon agenda

Waar staan we nu ? Kaderrichtlijn Solvency II is op 10 juli 2007 gepubliceerd Nieuwe fase in het Solvency II project Vier parallelle werkstromen op Europees en nationaal niveau

Werkstromen Solvency II Europees – Kaderrichtlijn Europees – Implementing measures Nationaal – Implementatie Solvency II Nationaal en Europees – QIS

Internationaal – de Kaderrichtlijn Onderhandelingen tussen de lidstaten (Ministeries van Financiën) Europees Parlement eind 2008 definitieve versie kaderrichtlijn Als dit tijdspad wordt gehaald, dan treedt Solvency II in 2012 in werking

Internationaal – implementing measures Nadere uitwerking van de Kaderrichtlijn Commissie schrijft de implementing measures CEIOPS adviseert: Mei 2008 – proportionaliteit en groepstoezicht Oktober 2009 – o.a. eigen vermogen, waardering van technische voorzieningen, MCR, SCR standaard formule, SCR interne modellen

CEIOPS Consultation Papers 24 en 25 Proportionaliteit Groepstoezicht Gepubliceerd op www.ceiops.eu 2 april Public Hearing CEIOPS in Frankfurt

Nationaal – implementatie SII Implementatie in NL voor 2012 Vertaalslag van beleid en politiek op Europees niveau naar het Nederlandse verzekeringstoezicht van dag tot dag Voor sector en toezichthouder !

De rol van QIS 4 Bedrijfsvoering nu en straks Voorbereiding risico-gebaseerd toezicht Inzicht in de impact op Nederlandse verzekeraars Inzicht in de werking van Solvency II en informatie ten behoeve van het schrijven van de implementing measures

Tijdspad Solvency II Eind 2008 definitieve versie Kaderrichtlijn 2009 schrijven implementing measures en impact assessments 2010 definitieve versie implementing measures Eind 2010 definitieve versie toezichthouderregels 2011 voorbereidingsjaar 2012 start Solvency II

Wat is Solvency II

Tekortkomingen Solvency I Gebaseerd op impliciete prudentie Zowel in verzekeringtechnische assumpties (sterfterisico, premierisico)… …als in de disconteringsvoet (4% of 3%) Verkeerde prikkels goed risicobeheer wordt niet beloond slecht risicobeheer heeft geen prijs Weinig ruimte voor marktontwikkelingen Rules based Mate van polishouderbescherming onduidelijk en ongelijk Prudentie in technische voorzieningen niet vergelijkbaar Kapitaalseisen onvoldoende risicogevoelig

Solvency II Solvency II poogt de tekortkomingen van diens voorganger het hoofd te bieden: Principle based Marktwaardering bezittingen en verplichtingen Risicogevoelige solvabiliteitsmarge Explicitering mate van zekerheid, geen impliciete marges (op de berekening van de technische voorzieningen en de solvabiliteitsmarge komen we later nog terug) Voordelen voor de sector: Betere aansluiting met intern risicobeheer Ruimte voor gebruik interne modellen Harmonisatie toezicht en rapportageverplichtingen Beter en meer efficiënt groepstoezicht Maar: verantwoordelijkheid te bewijzen dat ze de risico’s begrijpen en aankunnen ligt bij de sector

Solvency II De balans

Solvency II Technische voorzieningen De technische voorziening voor een verzekeringsportefeuille bestaat uit twee delen: (1) Best Estimate (BE) Een ‘beste schatting’ van de benodigde voorziening De BE is gelijk aan een realistische kasstroomprojectie voor de huidige portefeuille (2) Risicomarge (RM) De risicomarge is de benodigde extra voorziening die een derde partij eist om de voorziening over te nemen De RM is de cost of capital marge. Deze is gelijk aan de kapitaalkosten verbonden aan het aanhouden van de overeenkomstige kapitaaleis. In het kort: de RM is (ruwweg) gelijk aan de benodigde SCR maal de kapitaalkosten van 6 procent

Solvency II Twee kapitaaleisen Solvency capital requirement (SCR) Horizon van één jaar 99.5% Value at Risk (VaR): kans op overschrijding is eens in de 200 jaar Heeft modulaire structuur Door middel van een correlatiematrix worden de (sub)modules geaggregeerd (vgl. wortelformule FTK) Een sommatie zou immers leiden tot een te hoge prudentie Minimum capital requirement (MCR) Het niveau dat de finale grens vertegenwoordigt 80-90% VaR met een horizon van één jaar Eenvoudige berekening op basis van voorzieningen en premies Interventieladder tussen beide kapitaaleisen Interactie tussen MCR en SCR! In QIS4 wordt een vaste ‘bandbreedte’ getest De MCR zal vallen binnen de range van 20-50% van de SCR

Solvency II Solvency Capital Requirement

Solvency II Overige elementen Own funds (in aanmerking komend kapitaal) Tierstructuur obv kwaliteit instrumenten Tier 1 telt ongelimiteerd mee, tier 2 en tier 3 kennen limieten Groepentoezicht Er komt een groeps-SCR (die kleiner is dan de som der delen) In QIS4 gaan we deze kapitaaleis nogmaals testen Interne modellen Onder Solvency II wordt het mogelijk om de SCR te berekenen met een intern model In QIS4 wordt er informatie gevraagd over de uitkomsten van het intern model van de verzekeraar

Conclusies Toezichthouders en sector zijn het eens: Solvency II is een vooruitgang Het Solvency II traject is een learning curve voor verzekeraars en toezichthouders QIS4 is een belangrijk onderdeel van dit traject Deelname is waardevol in vele opzichten

Vragen?

QIS4 - inhoud Dennis van Welie Beleidsmedewerker Toezicht Beleid – kwantitatief risicobeheer Lid Financial Requirements Working Group CEIOPS (pillar 1)

Inhoud Majeure veranderingen in QIS4 QIS tips Beoordelingscriteria Disclaimer – Solvency II en QIS4 zijn nog in ontwikkeling. Het uiteindelijke QIS4 pakket kan afwijken van wat wij vandaag presenteren

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 Belangrijk: de grote lijn is hetzelfde gebleven!

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 Nieuw: het proportionaliteitsprincipe Wie aan bepaalde criteria voldoet (kleine omvang, beperkte complexiteit business) mag vereenvoudigde formules gebruiken Criteria (aan alle vier moet worden voldaan) De business is niet complex (geen opties, garanties…) De branche of productgroep is naar de aard van het risico simpel (stabiele en goed voorspelbare claims) Aan eventuele additionele criteria mbt aard en complexiteit wordt voldaan De verplichting is niet materieel, ofwel absoluut ofwel relatief Absoluut: de berekende vereenvoudigde BE voor de branche is kleiner dan €50 mln voor leven of €10 mln voor schade Relatief: de berekende vereenvoudigde BE voor individuele branches is minder dan 5% van de totale BE én de totale berekende vereenvoudigde BE is minder dan 15% van de totale BE

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 Technische voorzieningen Naast proportionaliteit worden ook proxies (bij gebrek aan data, actuariële staf) getest Probeer ondanks proportionaliteitsprincipe wel een Best Estimate te maken! Dit is het fundament van Solvency II De risicomarge neemt nu ook jaar 0 mee en is exclusief marktrisico Rentetermijnstructuur blijft een swap rate Voor de eurozone: FTK-curve

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 SCR – leven Kort- en langlevenrisico op hetzelfde lijf (of dezelfde cohort) mogen tegen elkaar worden weggestreept Het afkoop-catastrofescenario van 75% vervalt, de standaard afkoopschok is iets verhoogd 50% lagere afkoop dan verwacht, plus Maximum van 50% hogere afkoop dan verwacht en een scenario waarbij 30% (van de polissen met positieve surrender strain) per direct afkoopt SCR – schade Verscheidene parameters zijn aangepast Net als voor premierisico komt er de mogelijkheid om voor het voorzieningenrisico bedrijfsspecifieke parameters te gebruiken Er komt een mogelijkheid voor verscheidene branches om geografische diversificatie mee te nemen Echter: niet bij gebruik bedrijfsspecifieke parameters!

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 SCR – zorg Er worden aparte parameters getest voor de Nederlandse basisverzekering De zorgmodule omvat nu alle zorgverzekeraars. Nederlandse zorgverzekeraars vallen dus niet meer onder non-life maar onder short term health SCR – marktrisico Er worden drie aanpakken getest Standaardoptie is gelijk aan QIS3 Alternatief 1: ‘dampener’ obv duration van de verplichtingen [Alternatief 2: standaardoptie met andere correlatie van aandelenrisico met renterisico] Er is nu een aparte behandeling voor securitisaties onder de spread risico module

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 Own funds Er is nu een lijst waarin de meest voorkomende kapitaalitems zijn geclassificeerd naar relevante tiers Suppletiebijdragen Gebudgeteerde suppletiebijdragen vallen onder tier 1 Niet gebudgeteerde suppletiebijdragen vallen voor 40% onder tier 2 en voor 60% onder tier 3 Als het harde eisen zijn (vgl P&I clubs) dan kan het volledig in tier 2 worden meegenomen Group support, de belofte van de moeder aan de dochter om kapitaal bij te storten, is tier 2 Intangibles worden niet meegenomen Informatie wordt gevraagd over geschatte economische waarde, tot maximaal IFRS waarde Uitgangspunt wordt issue date Er wordt wel gevraagd naar issue date als naar reporting date gegevens

Inhoud QIS4 Majeure veranderingen in QIS4 MCR Nieuwe aanpak wordt getest: combined approach Leven: % TV + % risicokapitaal Schade + Zorg: hoogste van % TV en % NP Vloer = 20% van SCR; plafond = 50% van SCR

Inhoud QIS4 QIS tips Technische voorzieningen Interne herverzekering Best estimate ≠ huidige VVP Best estimate + risicomarge ≠ huidige VVP Zowel BE als risicomarge in spreadsheet opgeven Afkoopvloer bestaat niet onder QIS4, er is een afkoopschok in de SCRLIFE Disconteren tegen de marktwaarde geldt ook voor schadeverzekeringen In het algemeen zullen de voorzieningen lager uitvallen (wegvallen impliciete prudentie) en zal de kapitaaleis stijgen Interne herverzekering Groepen met een interne herverzekeraar die geen rating heeft mogen de rating van de moedermaatschappij hanteren

Inhoud QIS4 QIS tips Own funds (het in aanmerking komend vermogen) Own funds omvatten méér dan alleen het eigen vermogen Own funds heeft een ‘tierstructuur’, waarbij kapitaal wordt ingedeeld op basis van de kwaliteit. Vergeet niet om de kapitaalelementen in te vullen Eigen vermogen (verschil tussen bezittingen en verplichtingen op QIS4 basis) is Tier 1 kapitaal Groepen De solo bijdragen zijn nodig voordat de groepsbijdrage kan worden ingevuld De solo bijdragen gaan naar de solo toezichthouder, de groepsbijdragen naar de groepstoezichthouder

Inhoud QIS4 QIS tips Stappenplan voor het invullen Bepaal de Best Estimate (BE) en stel de marktwaarde van de bezittingen vast Bereken de SCR Gebruikt BE als input (als proxy voor totale voorzieningen) Bereken de MCR Gebruikt zowel BE als SCR als inputs Bereken de risicomarge SCR en MCR zijn namelijk obv BE, anders cirkelredenering Bereken de samenstelling van het in aanmerking komend kapitaal Omvat naast verschil bezittingen / verplichtingen ook andere kapitaalinstrumenten Niet vergeten de vragenlijst in te vullen! (Eventueel: bereken groepsbijdrage op basis van alle solo bijdragen van de groepsonderdelen)

Inhoud QIS4 Beoordelingscriteria Waarom? Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de potentiële impact van Solvency II Wat? Onmogelijk om met harde criteria te komen Waar letten we op? Zie sheets met QIS tips Resultaat? Daar waar wij mogelijkheden zien om binnen de korte termijn die we nog hebben een beter eindproduct te krijgen, zullen wij u vragen om hier naar te kijken

Vragen?

QIS4 - proces Frank Proost Toezichthouder Verzekeringsmaatschappijen Projectleider QIS4 (samen met Jos Westerweele)

Programma Doelgroep Terugblik voordelen QIS3-deelname Belangrijke data in 2008 Ondersteuning Vertrouwelijkheid gegevens Tot slot

1. Doelgroep Verwachting Solvency II – richtlijn: verzekeraars met premie-inkomsten > € 5 mln per jaar dus ook herverzekeraars dekking ≠ uitsluitend natura-uitvaart Criterium nog niet definitief, daarom QIS4-uitnodiging: alle volledig onder toezicht staande levens-, schade-, zorg- en natura-uitvaartverzekeraars Steun uitnodiging: Ministerie van Financiën Verbond van Verzekeraars Federatie van Onderlinge Verzekeraars Zorgverzekeraars Nederland

2. Terugblik voordelen van QIS3-deelname Tijdens de individuele QIS3-terugkoppeling is gebleken: deelnemers beter kwantitatief beeld van invloed van risicobeleid op (toekomstige) financiële positie deelnemers ervaring opgedaan met vereisten Solvency II Aanpassingen op weg richting Solvency II naar aanleiding van QIS3, zoals: aanpassing voor vereveningstelsel aanpassing SCR en MCR meer aandacht voor het aanwezige kapitaal meer aandacht voor groepen

2. Voordelen QIS4-deelname (1) niet verplicht kost tijd Voordelen van deelname: U verkrijgt kwantitatief beeld van invloed van risicobeleid op (toekomstige) financiële positie U doet ervaring op met vereisten Solvency II en kunt problemen in vroeg stadium identificeren U heeft (voor denkelijk de laatste keer) inspraak in ontwikkeling Solvency II DNB streeft naar hoge deelname met voldoende kwaliteit; ondersteund door Ministerie en branche-organisaties!

2. Voordelen QIS4-deelname (2) Reeds deelname toegezegd door ± 45 instellingen en ± 15 groepen Opgave is mogelijk tot uiterlijk 31 maart 2008 QIS4-deelnameformulieren: per post reeds toegestuurd te verkrijgen en in te leveren bij receptie te downloaden via www.dnb.nl

3. Belangrijke data in 2008 8 feb 13 mrt 31 mrt 25 apr 7 juli 31 juli Deadline groeps-inzending Deadline landen-rapport Uitnodiging deelname aan QIS4 Deadline aanmelding QIS4-deelname Presentatie landen- rapport QIS4-voorlichtings-bijeenkomst Alle QIS4-documentatie op DNB-site Deadline individuele inzending 8 feb 13 mrt 31 mrt 25 apr 7 juli 31 juli 31 aug ± sep workshops branche-organisaties i.s.m. DNB individuele terugkoppeling

4. Ondersteuning Vertaling: Helpdesk: Alle informatie: vertaallijst van belangrijkste termen Nederlandstalige spreadsheet Helpdesk: via “qis4@dnb.nl” Alle informatie: op “www.dnb.nl” Workshops branche-organisaties (vorm wordt nog besproken): Verbond van Verzekeraars Federatie van Onderlinge Verzekeraars Zorgverzekeraars Nederland

5. Vertrouwelijkheid gegevens Uw toezichtteam gebruikt de nieuwe verzekeringsstaten, maar kan ook uw individuele QIS4-inzending als basis gebruiken om met u in gesprek te gaan over uw weg richting Solvency II Uw QIS4-inzending zal echter niet worden gebruikt voor sanctionerende toezichtmaatregelen op uw maatschappij!

6. Tot slot Tijdens de invulling: Na de invulling: Begin op tijd Gebruik website / helpdesk Doe mee aan een QIS4-workshop Na de invulling: Gebruik onder andere QIS4-uitkomsten als onderbouwing van uw solvabiliteitsbeleid Stippel strategie uit richting invoering Solvency II

Programma Doelgroep Terugblik voordelen QIS3-deelname Belangrijke data in 2008 Ondersteuning Vertrouwelijkheid gegevens Tot slot

Vragen?

Woord vanuit de branche Nico Obolonsky Verbond van Verzekeraars

VRAGEN?

Goed dat u aanwezig was bij deze QIS4-voorlichtingsbijeenkomst! De Nederlandsche Bank locatie Apeldoorn 13 maart 2008