Participatie in het armoedebeleid Postgraduaat ‘Armoede en participatie’ Gent 12 januari 2006 Henk Van Hootegem Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting tel. 02/212.31.71 henk.vanhootegem@cntr.be www.armoedebestrijding.be

Participatie in onze samenleving ! Algemeen Verslag over de Armoede Samenwerkingsakkoord betreffende armoedebeleid Werkzaamheden van het Steunpunt Europees beleid Armoedebeleid in Vlaanderen Methodisch kader: Dialoog, een poging tot omschrijving Lessen uit enkele overlegervaringen Het Verslag 2005

1. Participatie in onze samenleving Verhoogde aandacht voor participatie in de samenleving in het algemeen vanuit de overheid vanuit de bevolking naar specifieke bevolkingsgroepen (oa mensen in armoede) methodisch onderzoek beleid ! Binnen armoedebeleid opmaak Algemeen Verslag over de Armoede

Het Algemeen Verslag over de Armoede een eerste dialoog Context: in regeringsverklaring van ‘92 wordt gesproken over een nieuw contract met de burger Resultaat van een proces in dialoogvorm met als participanten: verenigingen waar armen het woord nemen, maatschappelijk assistenten van de OCMW’s, en vertegenwoordigers van organisaties en instellingen werkzaam op verschillende maatschappelijke domeinen (1994) Invalshoek = rechtenbenadering omschrijving van armoede in termen van schending van mensenrechten Vraag om de dialoog structureel verder te zetten

2. Samenwerkingsakkoord betreffende armoedebeleid ‘Samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat, de Gemeenschappen en Gewesten betreffende de bestendiging van het armoedebeleid’ (1999) Verderzetting en coördinatie van hun beleid Oprichting van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting (bij het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding) Twee-jaarlijks Verslag over Bestaansonzekerheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en Ongelijke Toegang tot de Rechten

Opdrachten van het Steunpunt: informatie over armoede inventariseren, systematiseren en analyseren op basis van indicatoren concrete aanbevelingen en voorstellen doen structureel overleg organiseren met de armsten opmaak van het 2-jaarlijks Verslag opmaak van adviezen of interimverslagen Het Steunpunt moet de organisaties waar armen het woord nemen “op een structurele en permanente wijze” bij zijn activiteiten betrekken.  o.a. ‘Collectief van Verenigingen Partners van het Algemeen Verslag over de Armoede’

Begeleidingscommissie van het Steunpunt: verschillende overheden sociale partners (voorgedragen door Nationale Arbeidsraad) ziekteverzekeringsinstellingen organisaties waar de armen het woord nemen afdeling Maatschappelijk Welzijn van de Vereniging van Belgische Steden en Gemeenten Interministeriële Conferentie Integratie in de samenleving: overleg tussen de verschillende regeringen

3. Werkzaamheden van het Steunpunt Overleggroepen, anno eind 2004: Toegankelijkheid van de gezondheidszorg (Forum dec. 2002) Plaatsing van kinderen (AGORA, Franse Gemeenschap) Evaluatie van de wetgeving betreffende de OCMW’s en van de uitvoering ervan (inclusief evaluatieonderzoek « leefloonwet ») Project ‘Onderzoek-vorming-actie’ betreffende armoede-indicatoren in België’ (eindverslag maart 2004) Project ‘Evaluatie Nationaal Actieplan Sociale Insluiting’ (opgenomen in napincl. 2003-2005) Kwaliteit van arbeid Recht op een behoorlijke huisvesting: paritaire bemiddeling in huurconflicten, permanent wonen op campings, … Uitwisseling betreffende kinderopvang

Initiatief 10 jaar Algemeen Verslag over de Armoede regeerakkoord: maatschappelijk debat naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van het Algemeen Verslag over de Armoede opmaak van thematische nota’s door het Steunpunt, uitwisseling in thematische overleggroepen publicatie van de thematische nota’s in ‘Debatopener’ provinciale dialoogmomenten (organisatie: KBS, april – mei 2005) nationaal ontmoetingsmoment op 16/06/05, Brussel Derde tweejaarlijkse Verslag van het Steunpunt opmaak van de verschillende teksten uitwisseling in de thematische overleggroepen debat binnen de Begeleidingscommissie Samenwerking met de contactpersonen van de verschillende administraties

4. Europees beleid Europese Raad van Lissabon: armoedebestrijding is belangrijk element in de modernisatie van het Europese model + gecoördineerde aanpak (Open Methode van Coördinatie) Europese Raad van Nice (dec 2000): vier gemeenschappelijke doelstellingen, waaronder mobiliseren van de actoren juni 2001: elke Staat presenteert Nationaal Plan Sociale Insluiting ; momenteel: NAPincl 2005-2006 gemeenschappelijke set van 18 indicatoren

5. Armoedebeleid in Vlaanderen Een terugblik: beleidsnota Armoedebestrijding Lenssens (1989): met oprichting Vlaamse Intersectorale Commissie Armoede (VICA) Vlaams Fonds voor Integratie van Achtergestelden (VFIA) regeerperiode 1991-1995: gemeentelijke armoedebeleidsplannen in kader van VFIK, verenigingen ook vertegenwoordigd in VICA, daarnaast ook VICA-themagroepen regeerperiode 1995-1999: opvolging AVA, ondertekening Samenwerkingsakkoord, oprichting Sociaal Impuls Fonds, uitwerking armoededecreet

Huidige regeerperiode: doelstellingen: toegang tot de sociale grondrechten, armoede/bestaansonzekerheid/ sociale uitsluiting voorkomen, deelname van armen aan het beleid Vlaams Actieplan, vooruitgangscongres en beleidscongres, subsidiëring jaarboek ‘Armoede en Sociale Uitsluiting’ Permanent Armoede Overleg: horizontaal en verticaal samenwerking met Steunpunt en federale armoedecel 20 maart 2003: Decreet betreffende armoedebestrijding

het Armoededecreet: regelmatig opmaken van een actieplan horizontale en verticale permanente overleg mogelijk maken van participatie van armen door financiële en professionele ondersteuning van verenigingen waar armen het woord nemen, en door Netwerk 6 criteria voor Verenigingen: armen verenigen zich, armen nemen het woord, maatschappelijke emancipatie van armen, maatschappelijke structuren veranderen, dialoog met de samenleving en met het beleid, en armen blijven zoeken vorming en tewerkstelling van ervaringsdeskundigen in de armoede

www.armoedebestrijding.be Tel. 02/212.31.66

6. Methodisch kader Dialoog, een poging tot omschrijving Dialoog = ontmoeting van personen die over kennis van verschillende aard en oorsprong beschikken, en die uitwisselen en vergelijken (a) Deze dialoog genereert de opbouw van andere, nieuwe kennis (b)

Kennis van personen die in armoede leven = de kennis van het echte leven (a) Kennis van verschillende aard en oorsprong Nieuwe kennis Kennis van academici = de theoretische kennis Kennis opgedaan in het praktijkveld

Kennis van personen die in armoede leven = de kennis van het echte leven kennis die heel weinig wordt gewaardeerd en erkend meestal zijn armen slechts object van onderzoek, en hebben ze geen of nauwelijks inbreng

Kennis van academici = de theoretische kennis deze kennis wordt algemeen erkend, en wordt gezien als waardevol cultureel kapitaal

deze kennis kan worden ingebracht door mensen uit het praktijkveld: hulpverleners, medewerkers van administratieve diensten en andere instellingen of actoren (b.v. vakbonden, mutualiteiten, …) kan verband houden met: de kennis van ‘het veld’ de verdediging van belangen expertise of toegang tot bepaalde informatie politieke vertegenwoordiging Kennis opgedaan in het praktijk- veld

(b) Opbouw van andere, nieuwe kennis Kruisen van kennis Het emancipatorisch karakter van de dialoog: er wordt VERANDERING beoogd (zie ook concept van bewustmaking van Paolo Freire)

7. Lessen uit enkele overlegervaringen a) Van wie komt het initiatief en wat is de vertrekbasis? De voordelen van een formele vraag Wat is de vertrekbasis? Welke discussieruimte is er? b) Wat zijn de doelstellingen? Welke doelstellingen, en wie legt ze vast? Een gepaste specifieke invalshoek

c) Wie zijn de deelnemers? Voordelen van betrokkenheid van verschillende actoren De keuze van de partners Het belang van een sterk engagement d) Welke werkmethode, en hoe zijn de mensen in armoede bij het overleg betrokken? Duur en tempo van het overleg Voldoende informatie en vorming Duidelijkheid zoeken rond betekenis van begrippen De begeleiding van het overleg

e) Resultaten op verschillende vlakken Politieke veranderingen !!! (wat zijn de perspectieven van het overleg?) Elementen voor evaluatie Sensibilisering rond armoede Uitwisseling op zich en vorming f) Belang van feedback en opvolging

8. Het Verslag 2005

aanbevelingen aan de politiek verantwoordelijken Het Verslag, resultaat van overleg Het Steunpunt organiseert overleg met verschillende actoren in de strijd tegen armoede aanbevelingen aan de politiek verantwoordelijken w w w w. armoedebestrijding . b e

w w w w. armoedebestrijding . b e Het Verslag, resultaat van overleg Het derde tweejaarlijkse verslag is het resultaat van: bijeenkomsten van thematische overleggroepen binnen het Steunpunt bijeenkomsten in de 10 provincies en Brussel (april-mei 2005) in het kader van 10 jaar AVA (Koning Boudewijnstichting, op vraag van de Minister van Maatschappelijke integratie) w w w w. armoedebestrijding . b e

w w w w. armoedebestrijding . b e Het Verslag, resultaat van overleg Gering politiek debat met betrekking tot de twee vorige Verslagen van het Steunpunt nu: hoge verwachtingen op het terrein w w w w. armoedebestrijding . b e

Concreet en politiek concept w w w w. armoedebestrijding . be Het Verslag, resultaat van overleg Concreet en politiek concept oriëntaties resoluties pistes w w w w. armoedebestrijding . be

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Respecteren van mensenrechten = Armoede uitbannen signaal en verwachting van het terrein zie het Samenwerkingsakkoord strijd tegen armoede op de verschillende niveaus en met behulp van diverse instrumenten w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Menselijke waardigheid heeft met veel facetten van het leven te maken, ook met levensonderhoud niet alleen de hoogte, maar ook de bron van het inkomen is belangrijk steeds meer werkenden worden geconfronteerd met armoede w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Toekomst armoede = gebrek aan perspectief onderwijs is belangrijke hefboom, maar beroepsstatuut en opleidingsniveau van de ouders blijven bepalende factoren noodzaak aan longitudinaal onderzoek w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Solidariteit aanmoedigen van spontane vormen van solidariteit solidariteit via de sociale zekerheid en de fiscaliteit herverdeling van de lasten van armere gemeenten w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Participatie de gebruiker als essentiële actor in de begeleiding betrekken fenomeen van niet-bereik meer mogelijkheden op het vlak van cultuurparticipatie mensen in armoede betrekken in het beleid; ondersteunen van hun organisaties w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Samenhang meer samenhang en overleg tussen de verschillende bevoegdheidsniveaus en sectoren beter gebruik van de Interministeriële Conferenties kiezen voor structurele maatregelen, eerder dan selectieve maatregelen w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e Voorstelling Diversiteit armoede heeft verschillende gezichten maatregelen toegankelijk maken voor iedereen stimuleren van kwalitatief onderzoek verbeteren van vorming m.b.t. diversiteit w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e De noodzaak van een politieke opvolging het Verslag is een hulpinstrument voor de politiek verantwoordelijken, bijvoorbeeld in het kader van de Interministeriële Conferenties noodzaak van een politiek antwoord: uiting van respect aftoetsen op de politieke realiteit armoede op de politieke agenda w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e De noodzaak van een politieke opvolging w w w . a r m o e d e b e s t r i j d i n g . b e

Zijn er vragen ?