BASISOPLEIDING PALLIATIEVE ZORG ZATERDAG 24 JUNI 2017

De wet betreffende de rechten van de patiënt De wet … inzake onbekwaamheid De wet betreffende palliatieve zorg De wet betreffende euthanasie

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Recht op inzage en afschrift patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Klachtrecht Recht op pijnbehandeling (24 11 2004) Recht op vertegenwoordiging

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Zorg die beantwoordt aan zijn behoefte Patiënt heeft geen recht op zorg die (niet langer) beantwoordt aan zijn behoeften (wettelijk basis niet-behandelbeslissing)belang van DNR codering

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Iedere patiënt heeft recht op informatie over zijn gezondheidstoestand en de vermoedelijke evolutie hiervan De patiënt heeft recht op deze informatie los van enige behandeling De patiënt mag verzoeken deze informatie niet mede te delen Patiënt kan vertrouwenspersoon aanstellen

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Iedere patiënt heeft recht toe te stemmen tot een behandeling of die te weigeren Dit geldt ook voor een zinvolle, zelfs levensreddende behandeling Toestemmen en weigeren kunnen actueel gebeuren (patiënt is nog wilsbekwaam) of op basis voorafgaande (negatieve) wilsverklaring Voorafgaandelijke toestemming= positieve wilsverklaring: niet geregeld in de wet. Is juridisch niet bindend Voorafgaande weigering= negatieve wilsverklaring. Moet worden geëerbiedigd mits wettelijke voorwaarden zijn vervuld (welbepaalde tussenkomst) Ondanks zorgweigering altijd recht op: 1) verder comfortzorgen 2°) essentiële hygiënische zorgen 3) bespreking doorverwijzing ESSE

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Recht op inzage en afschrift patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Klachtrecht Recht op pijnbehandeling Recht op vertegenwoordiging

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Recht op inzage en afschrift patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Klachtrecht Recht op pijn behandeling Recht op vertegenwoordiging Statuut van verlengd minderjarige en onbekwaam-verklaarde werd op 1 september 2014 vervangen door dat van “meerderjarige beschermde persoon” Hierdoor wordt art.13 van de wet betreffende de rechten van de patiënt overbodig. Wie verlengd minderjarig of onbekwaam verklaard was, behoudt dit statuut en de voogd blijft de vertegenwoordiger Iedere patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle zorg die beantwoordt aan zijn behoeften De patiënt heeft geen recht op zorg die (niet) langer beantwoordt aan zijn behoeften (wettelijk basis niet behandelbeslissing)

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Indien een wilsonbekwame patiënt door de vrederechter onder het statuut van meerderjarige beschermde persoon is geplaatst, worden zijn rechten als patiënt in de eerste plaats uitgeoefend door een door de patiënt zelf aangewezen vertegenwoordiger. Is die er niet, dan wordt de ‘bewindvoerder over de persoon’ van deze patiënt, benoemd en gemachtigd door de vrederechter, bevoegd. Zo niet, de ‘cascaderegeling’ Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Recht op inzage en afschrift patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Klachtrecht Recht op pijnbehandeling Recht op vertegenwoordiging Iedere patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle zorg die beantwoordt aan zijn behoeften De patiënt heeft geen recht op zorg die (niet) langer beantwoordt aan zijn behoeften (wettelijk basis niet behandelbeslissing)

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Recht op inzage en afschrift patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Klachtrecht Recht op pijn behandeling Recht op vertegenwoordiging Indien een wilsonbekwame patiënt door de vrederechter NIET onder het statuut van meerderjarige beschermde persoon is geplaatst: De rechten van deze patiënt worden vooreerst uitgeoefend door een door de patiënt aangewezen vertegenwoordiger Is die er niet dan geldt de cascaderegeling: samenwonende partner van de patiënt  een meerderjarig kind  een ouder  een meerderjarige broer of zus  zo geen vertegenwoordiger of conflict: de arts treedt op als belangenbehartiger van de wilsonbekwame patiënt Iedere patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle zorg die beantwoordt aan zijn behoeften De patiënt heeft geen recht op zorg die (niet) langer beantwoordt aan zijn behoeften (wettelijk basis niet behandelbeslissing)

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze beroepsbeoefenaar Recht op informatie over de gezondheidstoestand Recht op toestemming Recht op inzage en afschrift patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Klachtrecht Recht op pijnbehandeling Recht op vertegenwoordiging Iedere patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle zorg die beantwoordt aan zijn behoeften De patiënt heeft geen recht op zorg die (niet) langer beantwoordt aan zijn behoeften (wettelijk basis niet behandelbeslissing)

Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt (B. S Iedere patiënt heeft recht op kwaliteitsvolle zorg die beantwoordt aan zijn behoeften De patiënt heeft geen recht op zorg die (niet) langer beantwoordt aan zijn behoeften (wettelijk basis niet behandelbeslissing)

Wet van 17 maart tot hervorming van de regelingen inzake de onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid (B.S. 14,06,2013) Bewindvoerder alles of niets  op maat van de persoon Bewindvoerder van de persoon ook voor patiënten rechten Komt vooraan in cascade bij uitoefenen patiënten rechten indien geen vertegenwoordiger door patiënt was aangeduid

Wet van 14 juni 2002 betreffende de palliatieve zorg (B.S. 26.10.2002) Art. 2. elke patiënt heeft recht op palliatieve zorg bij de begeleiding van het levenseinde. Art. 8. … KB 78 van 11 november 1967 … de geneeskunst omvat de geneeskunde de tandheelkunde inbegrepen uitgeoefend ten aanzien van menselijke wezens, en de artsenijbereidkunde, onder hun preventief, curatief, continu en palliatief voorkomen.

Aanbod palliatieve zorg PALLIATIEVE NETWERKEN WZC THUIS Ziekenhuis PST Palliatieve referente vrijwilligers MBE vrijwilligers MOC Palliatief nachthotel Palliatief dagcentrum Project nachtzorg KOESTER KITES Palliatieve eenheid PALLIATIEVE NETWERKEN

Temel JS et al. N Engl J Med 2010;363:733-742. Twelve-Week Outcomes of Assessments of Mood. Figure 2. Twelve-Week Outcomes of Assessments of Mood. Depressive symptoms were assessed with the use of the Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), which consists of two subscales, one for symptoms of anxiety (HADS-A) and one for symptoms of depression (HADS-D) (subscale scores range from 0, indicating no distress, to 21, indicating maximum distress; a score higher than 7 on either HADS subscale is considered to be clinically significant) and with the use of the Patient Health Questionnaire 9 (PHQ-9). The PHQ-9 is a nine-item measure that evaluates symptoms of major depressive disorder according to the criteria of the fourth edition of the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV). A major depressive syndrome was diagnosed if a patient reported at least five of the nine symptoms of depression on the PHQ-9, with one of the five symptoms being either anhedonia or depressed mood. Symptoms had to be present for more than half the time, except for the symptom of suicidal thoughts, which was included in the diagnosis if it was present at any time. The percentages of patients with mood symptoms, assessed on the basis of each of these measures, in the group assigned to standard treatment and the group assigned to early palliative care, respectively, are as follows: HADS-D, 38% (18 of 47 patients) versus 16% (9 of 57), P=0.01; HADS-A, 30% (14 of 47 patients) and 25% (14 of 57), respectively; P=0.66; and PHQ-9, 17% (8 of 47 patients) versus 4% (2 of 57); P=0.04. The analyses were performed with the use of a two-sided Fisher's exact test. Temel JS et al. N Engl J Med 2010;363:733-742.

J S. Temel, et al. Early Palliative Care for Patients with Metastatic Non–Small-Cell Lung Cancer N Engl J Med 2010; 363:733-742

Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie (B.S. 22.06.2002)

Waarover? keuzes in verband met curatief of levensverlengend handelen: wordt een dergelijke behandeling opgestart of nagelaten, voortgezet of gestaakt? keuzes in verband met palliatief handelen en symptoomcontrole: het geheel van behandelingen dat erop gericht is op een actieve wijze de levenskwaliteit en het comfort van de ongeneeslijk zieke patiënt te maximaliseren. keuzes in verband met actieve levensbeëindiging, waarbij doelgericht letale medicatie wordt toegediend. Bert Broeckaert Medisch begeleid sterven: een begrippenkader . FPZV; 2006

3. Actieve levensbeëindiging Pijnbestrijding & Palliatieve sedatie Intentie: Symptoombehandeling Handeling: Zoveel als nodig om symptoom onder controle te krijgen (proportionaliteit) Resultaat: Symptoomcontrole (levensverkorting zelden) Middel: porportioneel Actieve levensbeëindiging & Euthanasie Intentie: Levensbeëindiging Handeling: Zoveel als nodig om leven te beëindigen Resultaat: Overlijden patiënt (per definitie) Middel: lethaal Specifiek voor euthanasie is het feit dat de uiteindelijke dodende handeling door een ander wordt gesteld en dus niet door de patiënt zelf. Specifiek is ook dat euthanasie inhoudt dat de patiënt zelf om levensbeëindiging verzoekt. Dit onderstelt uiteraard dat de patiënt tot een verzoek in staat is, m.a.w. wilsbekwaam is. Of dat hij wilsbekwaam geweest is: soms gebeurt euthanasie niet op basis van een actueel verzoek, maar op basis van een voorafgaandelijk verzoek, neergeschreven in een wilsverklaring. Nederland en België zijn de enige twee landen ter wereld die over een euthanasiewet beschikken die euthanasie (in bepaalde omstandigheden en mits bepaalde procedures, uitzonderlijk ook op basis van een voorafgaandelijk schriftelijke wilsverklaring) toestaat. Let wel: van een afdwingbaar recht op euthanasie –dat een aanslag zou betekenen op de professionele en morele autonomie van de arts– is nergens sprake, ook in België en Nederland niet.

Waarover? keuzes in verband met actieve levensbeëindiging, waarbij doelgericht letale medicatie wordt toegediend. Euthanasie: opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek. Hulp bij zelfdoding: opzettelijk meewerken aan een opzettelijk levensbeëindigend handelen door de betrokkene. Actieve levensbeëindiging zonder verzoek: opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, niet op diens verzoek.

Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie (B.S. 22.06.2002)                                               

Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie (B.S. 22.06.2002) Zo verscheen de wet in het Belgisch staatsblad en werd 3 maand nadien effectief van kracht.

Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie (B.S. 22.06.2002) Algemene bepalingen Voorwaarden en procedures De wilsverklaring Aangifte Federale Controle- en Evaluatiecommissie inzake Euthanasie = FCEE Bijzondere bepalingen

Algemene bepalingen Art.2 Voor de toepassing van deze wet wordt onder euthanasie verstaan: “het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek” zelfbeschikking…versus ‘mededogen’ Andere = arts… Zoals eerder aangegeven heeft de wet de identieke formulering aangenomen zoals opgesteld door comité bio-ethiek in 1997. Door het verzoek van de betrokkene op te nemen in de definitie heeft de wetgever de keuze gemaakt: namelijk euthanasie als uitdrukking van de zelfbeschikking van de mens aan het einde van het leven. Dit was een bewuste keuze. Het was ook denkbaar geweest dat niet het verzoek van de betrokkene, maar wel het mededogen ten aanzien van de lijdende patiënt de grondvoorwaarde zou zijn geweest. Het moet gaan om een handeling De handeling moet door een derde worden gesteld Het moet gaan om een opzettelijke handeling De persoon in kwestie moet om die handeling hebben verzocht

Voorwaarden en procedure Art.3 §1. De arts die euthanasie toepast, pleegt geen misdrijf wanneer hij er zich van verzekerd heeft dat: - de patiënt …….. Zoals eerder aangegeven heeft de wet de identieke formulering aangenomen zoals opgesteld door comité bio-ethiek in 1997. Door het verzoek van de betrokkene op te nemen in de definitie heeft de wetgever de keuze gemaakt: namelijk euthanasie als uitdrukking van de zelfbeschikking van de mens aan het einde van het leven. Dit was een bewuste keuze. Het was ook denkbaar geweest dat niet het verzoek van de betrokkene, maar wel het mededogen ten aanzien van de lijdende patiënt de grondvoorwaarde zou zijn geweest. Het moet gaan om een handeling De handeling moet door een derde worden gesteld Het moet gaan om een opzettelijke handeling De persoon in kwestie moet om die handeling hebben verzocht

Vallen niet onder euthanasiewet: levenbeëindigend handelen zonder verzoek van de patiënt; hulp bij zelfdoding; pijnbestrijding met levensverkortend effect; niet starten of stopzetten van behandeling; palliatieve sedatie; (Comité bio-ethiek) Er blijven nog heel wat MBLE die niet strikt wettelijk gereglementeerd zijn en waarvoor geen

Handelingsbekwaam Onomkeerbaar coma > 18 jaar terminaal niet terminaal Met wilsverklaring Zonder wilsverklaring JA verzoek wilsverklaring Andere arts 2de arts 0-18 jaar NEE/JA NEE

Voorwaarden: patiënt (1/4) handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige bewuste patiënt; Het verzoek: vrijwillig, overwogen en herhaald … niet als gevolg van enige externe druk; de patiënt zich in een medisch uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden, en dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening; Patiënt betekent dat er een therapeutische relatie is met een arts, dat men lijdt aan een aandoening.

Voorwaarden: patiënt (2/4) handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige bewuste patiënt; voor kinderen en jongeren tot 18 jaar: (oordeelbekwaam) Niet voor mentaal gehandicapten Dementerenden ???? Patiënt betekent dat er een therapeutische relatie is met een arts, dat men lijdt aan een aandoening. Handelingsbekwaam ……

Voorwaarden: patiënt (3/4) Het verzoek: vrijwillig, overwogen en herhaald … niet als gevolg van enige externe druk; Uitdrukkelijk, ondubbelzinnig, weloverwogen, duurzaam Patiënt betekent dat er een therapeutische relatie is met een arts, dat men lijdt aan een aandoening. Wat zit achter de vraag: angst, wil niet lijden Vrijwillig: ik moet zeker zijn dat niets of niemand u onder enige druk zet. Overwogen: waarom euthanasie en wat patiënt eronder verstaat. Kent alle andere mogelijke therapeutische opties. Herhaald; eerder wilsverklaring; lid recht waardig sterven. vreest of niet verdraagt. onderscheid van andere hulpvragen Externe druk ? …. niet ten gevolge crisissituatie meerdere gesprekken over een redelijke periode

Voorwaarden: patiënt (4/4) de patiënt zich in een medisch uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden, en dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening; aanhoudend en ondraaglijk fysisch of psychisch lijden aanhoudend en ondraaglijk lijden: aanhoudend en duurzaam lijden is ondraaglijk “patiënt beslist over zijn toestand” (pag. 659) fysieke of psychische terminaal – niet terminaal een medische uitzichtloze toestand / een niet te lenigen lijden geen curatieve behandeling voorhanden gebaseerd op de huidige gegevens van de medische wetenschap proportionalitietsbeginsel R/ Palliatieve zorg ? Patiënt betekent dat er een therapeutische relatie is met een arts, dat men lijdt aan een aandoening.

Het “actueel verzoek” of “verzoekschrift” zelf opstellen, gedateerd en getekend: reflectie? (geen voorgedrukte formulieren) procedure indien niet in staat verzoek op te stellen: een door de patiënt gekozen meerderjarige (geen belang hebben bij het overlijden van de patiënt) in bijzijn van arts reden expliciet vermelden altijd herroepbaar …het gebeurt! … moet op schrift Schriftelijk: zelf opstellen: Het KB betreffende de wilsverklaring stelt dat deze door patiënt getypt mag worden. Dus kan men a priori aannemen dat dit ook geld voor het verzoek. Overwogen: met kennis van zaken: draagwijdte, het verloop van procedure en handeling en de herroepbaarheid van het verzoek.

10 tips (voor wie?) Stel de E vraag niet dwingend Wees verbaal begaafd, maar nederig Leg de nadruk op het lichamelijk lijden Doe geen beroep op de zwaarte van uw verzorging Maak duidelijk dat u aan het eind van uw Latijn bent Geef hobby’s en plannen voor de toekomst op Zorg dat uw E verzoek past in uw levensverhaal Pas op met behandelweigeringen Doe niet depressief Stel tijdig een wilsverklaring op samen, met uw arts

Euthanasie bij kinderen (wet 12 03 2013) Oordeelsbekwame minderjarige Medisch uitzichtloos fysiek lijden + raadplegen van jeugdpsychiater of psycholoog (oordeelsbekwaamheid) Akkoord wettelijke vertegenwoordigers (op schrift)

Voorwaarden: arts (1 – 8) informatieverplichting gespreksverplichting raadpleging van andere arts bespreking met het verplegend team bespreking met naasten bespreking tussen patiënt en derden bijkomende procedurevoorwaarden bij niet binnen afzienbare tijd overlijden bijkomende voorwaarden arts Arts moet nagaan of de patiënt voorwaarden zijn vervuld Handelingsbekwaam … Vrijwillig, herhaald, overwogen, … Ondraaglijk fysisch en psychisch lijden dat niet kan gelenigd worden.

Voorwaarden arts (1/8) informatieverplichting de gezondheidstoestand de levensverwachting de euthanasie: procedure en voorwaarden Alternatieven  “Met de patiënt tot overtuiging komen dat …. geen redelijke andere oplossing is en dat berust op volledige vrijwilligheid”

Voorwaarden arts (2/8) gespreksverplichting meerdere gesprekken in functie gezondheidstoestand patiënt over een redelijke periode gespreid “zich verzekeren van het aanhoudend fysiek of psychisch lijden van de patiënt en van het duurzaam karakter van zijn verzoek”

Voorwaarden arts (3/8) raadpleging van andere arts(1) ernstige en ongeneeslijke aard? opdrachten: inzage nemen van het medisch dossier de patiënt onderzoeken aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden? verslag opstellen de behandelend arts in kennis stellen van zijn bevindingen moet onafhankelijk zijn zowel t.o.v. de patiënt als de behandelend arts Maandag 25 augustus jl. heeft het College Tarieven Gezondheidszorg een advies uitgebracht aan de Minister van VWS naar aanleiding van een tariefaanvraag door de Landelijke Huisartsen Vereniging en de Orde van Medisch Specialisten. De ingangsdatum van het voorgestelde SCEN -tarief is 1 oktober 2003. Het CTG heeft besloten tot één tarief voor de consultatie, namelijk € 272,80. Dit tarief mag alleen worden gedeclareerd door een SCEN-arts. Tevens is vastgelegd dat de SCEN-arts declareert aan de behandelend arts die de consultatie aanvraagt. De behandelend arts zal vervolgens de tarieven doordeclareren aan de patiënt, zijn nabestaanden of  zijn verzekeraar. Zo blijft de regie op dit onderdeel bij de behandelend arts. Verder heeft het CTG de Minister van VWS een subsidieregeling geadviseerd voor de overheadkosten van de KNMG-projectorganisatie. SCEN: steun en consultatie bij euthanasie in Nederland (voor artsen door artsen )  

Voorwaarden arts (4/8) bespreking met het verplegend team er moet een verplegend team bestaan regelmatig persoonlijk contact met patiënt = VPK aan het bed niet met de organisatie van de VPK

Voorwaarden arts (5/8) bespreking met naasten enkel indien patiënt dit wenst

Voorwaarden arts (6/8) bespreking tussen patiënt en derden heeft de patiënt de gelegenheid om zijn verzoek te bespreken met de personen die hij wenst?

Voorwaarden arts (7/8) bijkomende procedurevoorwaarden bij niet binnen afzienbare tijd overlijden raadpleging tweede arts psychiater specialist in de aandoening waaraan patiënt lijdt overwegingtermijn van 1 maand Terminaliteit is moeilijk definieerbaar De commissie is van oordeel dat de patiënt “niet binnen afzienbare termijn” zal overlijden wanneer verwacht wordt dat de patiënt niet binnen de komende maanden zal overlijden. In de praktijk betekent dit dat enkel bij niet-evolutieve of erg langzaam evoluerende aandoeningen de specifi eke procedure moet worden gevolgd (twee consulenten van wie één psychiater of één specialist in de aandoening in kwestie; een maand wachttijd na de datum van het schriftelijk verzoek). Wanneer verwacht wordt dat de patiënt binnen de komende dagen, weken of maanden zal overlijden, kan men spreken van een overlijden “binnen afzienbare termijn”. Uit de besprekingen binnen de commissie omtrent de inschatting van de datum van overlijden door de arts, is gebleken dat, buiten de evidente gevallen, de behandelende arts de enige is die in staat is te beoordelen of de patiënt al dan niet binnen afzienbare termijn zal overlijden.

taken tweede arts: inzage nemen van het medisch dossier de patiënt onderzoeken aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden? vrijwillig, overwogen en herhaald karakter van verzoek psychiatrische of cognitieve problemen? verslag opstellen de arts in kennis stellen van zijn bevindingen

Voorwaarden arts (8/8) bijkomende voorwaarden arts arts is vrij (art 14) advies van palliatief team? ethisch comité? collega’s? familie? bewust op ogenblik uitvoering?

Voorwaarden: arts (1-8) informatieverplichting gespreksverplichting raadpleging van andere arts bespreking met het verplegend team bespreking met naasten bespreking tussen patiënt en derden bijkomende procedurevoorwaarden bij niet binnen afzienbare tijd overlijden bijkomende voorwaarden arts

De wilsverklaring Art. 4. §1. Elke handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige kan voor het geval hij zijn wil niet meer kan uiten, schriftelijk in een wilsverklaring zijn wil te kennen geven dat een arts euthanasie toepast indien deze zich verzekerd heeft dat: Zoals eerder aangegeven heeft de wet de identieke formulering aangenomen zoals opgesteld door comité bio-ethiek in 1997. Door het verzoek van de betrokkene op te nemen in de definitie heeft de wetgever de keuze gemaakt: namelijk euthanasie als uitdrukking van de zelfbeschikking van de mens aan het einde van het leven. Dit was een bewuste keuze. Het was ook denkbaar geweest dat niet het verzoek van de betrokkene, maar wel het mededogen ten aanzien van de lijdende patiënt de grondvoorwaarde zou zijn geweest. Het moet gaan om een handeling De handeling moet door een derde worden gesteld Het moet gaan om een opzettelijke handeling De persoon in kwestie moet om die handeling hebben verzocht

de wilsverklaring (1) hij lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening hij niet meer bij bewustzijn is en deze toestand volgens de stand van de wetenschap onomkeerbaar is voorwaarden en procedures van de wet

de wilsverklaring (2) Vormvereisten: Schriftelijk: vastgelegd formulier belang bij ‘registratie’ 2 getuigen (1 zonder materieel belang) ondertekend door patiënt, de 2 getuigen (en eventueel vertrouwenspersonen) minder dan vijf jaar geleden opgesteld of bevestigd

de wilsverklaring (3) Vormvereisten indien fysiek blijvend niet in staat: schriftelijk door derde (zonder materieel belang) naast de 2 getuigen (cfr supra) medisch getuigschrift als bewijs

taken tweede arts: inzage nemen van het medisch dossier de patiënt onderzoeken De onomkeerbaarheid van de medische toestand van de patiënt verslag opstellen de arts in kennis stellen van zijn bevindingen

De aangifte Art. 5. De arts die euthanasie heeft toegepast, bezorgt binnen vier werkdagen het volledig ingevuld registratiedocument … http://www.health.belgium.be/nl/document-voor-de-registratie-van-euthanasie

De federale Controle- en Evaluatiecommissie Art. 6.

Bijzondere bepalingen Art. 14. Het verzoek en de wilsverklaring hebben geen dwingende waarde. Geen arts kan worden gedwongen Geen andere persoon kan worden gedwongen Weigert de arts dan moet hij tijdig laten weten waarbij hij de redenen van zijn weigering toelicht. De arts die weigert moet op verzoek van de patiënt, het medisch dossier mededelen aan de arts ..

Bijzondere bepalingen Art. 15. Een persoon …., wordt geacht een natuurlijke dood te zijn gestorven … .

Noteer alles in dossier ACTUEEL VERZOEK OM EUTHANASIE wettelijke voorwaarden ? VERHELDERING VERZOEK HERHAALD WELOVERWOGEN VERZOEK JA verzoek schriftelijk Noteer alles in dossier BESLISSING ARTS advies arts verslag overleg naaste – TEAM - anderen VOORBEREIDEN EN UITVOEREN EN AANGIFTE NAZORG FAMILIE – TEAM -/- ZELFZORG

Noteer alles in dossier WILSVERKLARING EUTHANASIE wettelijke voorwaarden ? VRAAGVERHELDERING HERHAALD VERZOEK JA Noteer alles in dossier VERZOEK BLIJFT NEE OPTIMALISEER PZ verzoek schriftelijk JA BESLISSING ARTS advies arts verslag overleg naaste – TEAM - anderen VOORBEREIDEN EN UITVOEREN EN AANGIFTE NAZORG FAMILIE – TEAM -/- ZELFZORG

bepaal voor jezelf je eigen grenzen zoek bij de exploratie van het verzoek ondersteuning (collega; MBE; …) gebruik registratie document als afvinklijst to do’s euthanasie is geen urgentie ! ? “papieren zijn in orde”: is dit zo bij de uitvoering: blijf de regisseur zorg goed voor jezelf: debriefing …..

Pablo Ruiz Picasso. Science et charité. Barcelona. 1897. Oil on canvas Pablo Ruiz Picasso. Science et charité. Barcelona. 1897. Oil on canvas. 197 x 249,5 cm. Museum Picasso, Barcelona. © Estate of Pablo Picasso/Artists Rights Society (ARS), New York