8. Sociaal overleg B 8 / 1 BUSINESS ECONOMICS 5/6 Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 2 8.0 OVERZICHT De leerstof over “sociaal overleg” wordt in het NL aangeboden omwille van de specifieke sociale (lokale) wetgeving en terminologie Lees eerst de Inleiding 8.1 pagina B 8 / 3 Dit hoofdstuk wordt ingestudeerd door middel van 8.2 Leestekst pagina B 8 / 4 8.3 Vragenreeks pagina B 8 / 11 8.4 Presentatie voor de klas pagina B 8 / 26 De leerstof van dit hoofdstuk wordt bovendien aangevuld met een presentatie van de heer Bart Buysse, directeur-generaal van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) 8.5 Summary (EN) pagina B 8 / 27 Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 3 8.1 INLEIDING België is gekend voor zijn stelsel van sociaal overleg. Dit is een institutioneel stelsel van onderhandelingen op verschillende niveaus tussen de sociale partners Het sociaal overleg in België wordt georganiseerd door de sociale partners: enerzijds de vakbonden (ABVV, ACV en ACLVB) en anderzijds de werkgeversorganisaties (VBO, Unizo, VOKA, Boerenbond, …). Het overleg vindt zowel op professioneel als interprofessioneel niveau plaats: Professioneel: Bedrijf Sector Interprofessioneel: Gewest Natonaal We analyseren tevens het Europees en internationaal niveau Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

8.2 LEESTEKST B 8 / 4 1) Bedrijfsniveau Op bedrijfsniveau zijn er twee overleg-/inspraakorganen, de ondernemingsraad (OR) en het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW). Zowel de OR als het CPBW zijn paritair samengesteld uit enerzijds het ondernemingshoofd en anderzijds de werknemersvertegenwoordigers van de onderneming. De werkgever wijst de leden van zijn afvaardiging aan onder het leidinggevend personeel, de syndicale afvaardiging daarentegen wordt verkozen onder/door de werknemers zelf door middel van sociale verkiezingen. De ondernemingsraad bespreekt en onderhandelt over het arbeidsreglement en de arbeidsvoorwaarden, houdt toezicht op de economische en financiële situatie van het bedrijf, verstrekt advies en formuleert voorstellen over de werking van de onderneming. Het CPBW brengt adviezen uit en formuleert voorstellen over het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Daarnaast spreekt het CPBW zich uit over het globale preventieplan en het jaarlijkse actieplan dat is opgesteld door de werkgever. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 5 2) Sectorniveau Per bedrijfstak bestaat er een paritair comité dat samengesteld is uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van de desbetreffende vakcentrales (werknemers) en werkgeversorganisaties. Ze zijn opgericht voor alle bedrijfstakken met de bedoeling om de ondernemingen met gelijkaardige activiteiten te groeperen en een regelgeving uit te werken die aangepast is aan de arbeidsvoorwaarden. Ze hebben als doel collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's) te onderhandelen per activiteitensector. Deze cao's zijn bindend en hebben zowel betrekking op de arbeidsvoorwaarden, het loon en het beheer van de sociale vrede. Daarnaast hebben ze een adviesverstrekkende functie ten overstaan van de Nationale Arbeidsraad (NAR), de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) en de regering. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 6 3) Gewestelijk niveau In Vlaanderen zijn er een overlegorgaan dat een forum biedt voor advies en overleg tussen de sociale partners met betrekking tot de sociaaleconomische gemeenschaps- en gewestmateries. Dit is de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). De SERV is een kenniscentrum op het gebied van organisatorische en technologische veranderingen in relatie tot arbeid in Vlaanderen en verricht praktijk- en beleidsgericht onderzoek voor de Vlaamse werkgeversorganisaties en vakbonden. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 7 4) Nationaal niveau In België zijn er drie overlegorganen voorzien die een forum bieden voor advies en overleg tussen de sociale partners met betrekking tot de sociaaleconomische federale materies. Dit zijn de Nationale Arbeidsraad (NAR), de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) en de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk (HRPBW). Alle drie deze organen zijn paritair samengesteld. De belangrijkste bevoegdheid van de NAR is adviesverlening van sociale aard aan de Federaal minister van arbeid en diens Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, de Federale regering en dito parlement. De NAR heeft daarnaast de bevoegdheid om collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's) met nationale en interprofessionele draagwijdte te sluiten. Deze cao’s heten IPA’s = Interprofessionele akkoorden (voorbeelden: IPA’s over nachtwerk, gebruik van internet op werkvloer, …) Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 8 De CRB brengt advies uit over de algemene economische conjunctuur, het concurrentievermogen van de Belgische ondernemingen en de bevordering van de werkgelegenheid. Daarnaast is ze belast met het halfjaarlijks rapporteren van de loonkost- en werkgelegenheidsontwikkeling in België en de drie buurlanden en het bepalen van de maximale marge voor de loonkostontwikkeling. Ze bepaalt ook de tweejaarlijkse loonnorm, die de maximale stijging van de lonen in de privésector vastlegt. De HRPBW ten slotte heeft de opdracht om adviezen te geven over maatregelen die betrekking hebben op het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Daarnaast is er de Groep van Tien die bestaat uit de toponderhandelaars van de federale sociale partners en die een sociaal-economisch kabinet vormt naast de regering. Ze zijn bevoegd om het tweejaarlijks interprofessioneel akkoord (IPA) te onderhandelen en daarnaast de aanpassing van de sociale zekerheidsuitkeringen aan de evolutie van de welvaart te bepalen. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 9 5) Europees niveau De Europese ondernemingsraad (EOR) is een overleg- en consultatieorgaan tussen werkgevers en werknemers aangaande supranationale vraagstukken binnen bedrijven die actief zijn in twee of meerdere lidstaten van de Europese Unie (EU). De EOR is een overkoepelende ondernemingsraad voor ondernemingen of ondernemingsgroepen met een Europese dimensie. De werknemersvertegenwoordiging in de Europese ondernemingsraad heeft het recht om (minimaal) een keer per jaar met de centrale directie te vergaderen en alzo op de hoogte gesteld te worden, aan de hand van een verslag, over de ontwikkeling van de activiteiten van de onderneming. Daarnaast heeft de EOR het recht om te worden geïnformeerd over maatregelen die aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers (delocalisatie, sluiting, collectief ontslag…). Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 9unus Het Europees Sociaal Fonds (ESF) is het belangrijkste financiële instrument van de Europese Unie voor de ondersteuning van werkgelegenheid in de lidstaten en het stimuleren van economische en sociale samenhang. De uitgaven van het ESF bedragen ongeveer 10% van het totale budget van de EU. Het ESF is een van de Structuurfondsen van de EU, bestemd voor het verbeteren van de sociale samenhang en economische welvaart in alle regio’s van de Unie. De Structuurfondsen zijn herverdelende financiële instrumenten die de samenhang binnen Europa ondersteunen door uitgaven te concentreren op minder ontwikkelde regio’s. Het belangrijkste doel van de ESF-uitgaven is het ondersteunen van het scheppen van meer en betere banen in de EU. Het ESF doet dit door medefinanciering van nationale, regionale en plaatselijke projecten die zorgen voor een verbetering van het werkgelegenheidsniveau, de kwaliteit van banen en integratie op de arbeidsmarkt in de lidstaten en de regio’s. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 10 6) Internationaal niveau De Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), meestal bekend onder de Engelse afkorting ILO (International Labour Organization), is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties. Ze houdt zich bezig met arbeidsvraagstukken. De ILO werd opgericht vanuit het idee dat een duurzame vrede niet mogelijk zou zijn zonder sociale rechtvaardigheid. Om sociale rechtvaardigheid te bereiken heeft de organisatie vier hoofddoelstellingen geformuleerd: het bevorderen van het recht op werk, het verbeteren van de kans om werk te krijgen en te behouden voor mannen en voor vrouwen, het invoeren en uitbouwen van sociale zekerheid, én het bevorderen van sociale dialoog tussen werkgevers, werknemers en overheid. De ILO probeert door het aannemen van conventies en aanbevelingen de verschillende doelstellingen in bindende normen vast te leggen. Daarvoor wordt ieder jaar in juni een internationale conferentie belegd in Genève. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

8.3 VRAGENREEKS B 8 / 11 VAKBONDEN 1) Vul het paspoort in van vakbonden VAKBONDEN Welke? (afkortingen voluit) Belangrijkste rol Syndicale afvaardiging: wat + rol? Sociale verkiezingen: wat + rol? Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 12 2) Vul het paspoort in van deze werkgeversorganisaties VBO Afkorting voluit Belangrijkste rol VOKA Afkorting voluit Belangrijkste rol Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 13 UNIZO Afkorting voluit Belangrijkste rol BOERENBOND Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 14 3) Link telkens een concrete gebeurtenis uit de actualiteit aan de volgende inspraak- en overlegorganen OR Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van OR Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 15 CPBW Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van CPBW Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 16 PC Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van PC Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 17 SERV Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van SERV Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 18 NAR Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van NAR Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 19 CRB Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van CRB Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 20 HRPBW Afkorting voluit Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van HRPBW Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 21 Groep van 10 Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van Groep van 10 Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 22 EOR Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van EOR Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 23 ESF Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van ESF Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 24 IAO Gebeurtenis uit de actualiteit Rol van IAO Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 25 4) Beschrijf aan de hand van de verschillende inspraak- en overlegorganen (en andere) hoe de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 tot stand is gekomen Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

8.4 PRESENTATIES VOOR DE KLAS B 8 / 26 8.4 PRESENTATIES VOOR DE KLAS De vragenreeks (8.4) leidde tot 14 verschillende onderwerpen; deze worden gegoten in de vorm van een korte presentatie van 5 minuten en voor de klas gebracht per 2 (groepjes van 2) Elke presentatie bestaat uit 5 tot 6 slides (zonder titel-slide) en bevat audiovisueel materiaal De andere leerlingen bereiden elk 1 vraag voor per onderwerp; een selectie van deze vragen komt aan bod tijdens de presentatie Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018

B 8 / 27 8.5 SUMMARY Employers of today realize that the input and the ideas from their employees on topics such as processes, working-conditions, … may increase their productivity because they are more motivated and they feel appreciated and recognized by the management of the company. Motivated employees will help decreasing staff turnover and bring more innovation and commitment. On top of that, decisions taken with input from employees will have a larger support within the company. In Belgium, employee input and consultation between employers and employees has been institutionalized at different levels: company level, activity sector level, regional level, national level and international level. The so-called social partners (representatives from the employers and representatives from the employees = trade unions) reach agreements and thus create a climate of social peace. Copyright Mark Van Couwenberghe, 2017-2018