KRITISCH DENKEN 26 Besluitvorming © Kritisch Denken

Wat we gaan doen Beslissing – definitie Belangrijke onderscheidingen Eenvoudige keuze uit twee mogelijkheden Complexe schema’s

Vandaag focus op besluitvorming … Statistische gegevens interpreteren Kansberekeningen maken Testen van hypothesen Redeneren, Onderbouwen & Oordelen Reflecteren op eigen (kritisch) denken Problemen oplossen Besluiten nemen

Beslissing - definitie Een beslissing nemen betekent uit twee of meer mogelijkheden een alternatief of een optie kiezen Opties zijn meestal handelingen

Onderscheidingen 1. Keuze vs Besluit onder onzekerheid Elke optie heeft een duidelijke uitkomst.   Elke optie heeft meerdere mogelijke uitkomsten met daarmee verbonden waarschijnlijkheden.  De beslisser is onzeker over welk gevolg zijn beslissing zal hebben. 2. Normatief Beschrijvend Geeft aan hoe beslissingen genomen moeten worden. Geeft aan hoe beslissingen in feite genomen worden. 3. Ideaal Heuristisch Gaat er vanuit dat de beslisser wat kennis betreft geen beperkingen heeft en leidt tot de best mogelijke beslissing. Erkent praktische beperkingen en geeft richtlijnen en vuistregels die in de praktijk tot een goed (hoewel niet altijd het beste) besluit leiden.  4. Analytisch Intuitief Verdeelt het totale besluit in een (mogelijk groot) aantal onderdelen, die daarna systematisch gecombineerd worden. Gaat om een, "holistische“ selectie, die berust op onbewuste processen. 5. Individueel Sociaal, Groep of Organisatie Betreft hoe een individu een besluit neemt. Sociaal: hoe neemt een individu in sociale context een besluit. Groep: hoe nemen groepen gemeenschappelijke besluiten. Organisatie: hoe worden besluiten in organisatieverband genomen.

Uit een brief van Benjamin Franklin aan Joseph Priestley Geachte heer, In deze voor u zo belangrijke zaak, waarin u mijn advies vraagt, kan ik u niet zeggen wat te doen vanwege te weinig achtergrondkennis. Maar ik kan u, indien gewenst, wel zeggen hoe u tot een besluit kunt komen. Een dergelijke moeilijke keuze is vooral zo moeilijk omdat, wanneer wij deze onderzoeken, alle voors en tegens niet tegelijkertijd in onze geest aanwezig zijn; dan weer heeft de een onze aandacht, dan weer de ander, terwijl de eerste dan uit het zicht is. Vandaar dat telkens verschillende doelen of neigingen naar voren komen en dat de onzekerheid ons versteld doet staan…. Ik wens u oprecht toe dat u tot een goed besluit komt en groet u met de meest dierbare hoogachting, B. Franklin Londen, 19 september l772

Twee soorten denken/oordelen: Automatisch systeem (AS): ‘buik’ reactie intuitief, snel, instinctief verbonden met de oudste delen van de hersens Reflectief systeem(RS): bewust denken rationeel, oordelend, zelf-bewust

Beslissen & biases http://www.sims.monash.edu.au/staff/darnott/biastax.pdf

Kern van het beslissingsproces Identificeer het probleem Identificeer opties Evalueer opties Kies de beste

Franklin’s ´Moral or prudential Algebra´ ‘Om verder te komen is mijn oplossing dat ik een stuk papier met een lijn in twee kolommen verdeel; boven de ene schrijf ik Voor, boven de andere Tegen. Vervolgens schrijf ik de volgende drie of vier dagen onder de verschillende koppen korte opmerkingen die mij te binnen schieten voor of tegen de handeling. Wanneer ik ze zo volledig in beeld heb, ga ik proberen gewichten toe te kennen. En als ik er twee vind aan elke zijde met een gelijk gewicht, streep ik die weg. Als ik een Voor zie die gelijk is aan twee Tegen´s, dan streep ik die drie door. Als ik oordeel dat twee Tegen´s gelijk zijn aan drie Voor´s, dan streep ik die vijf door; door zo verder te gaan ontdek ik uiteindelijk waar het zwaarste gewicht ligt; en als er na enkele dagen aan beide kanten geen nieuwe belangrijke overwegingen bijgekomen zijn, besluit ik daar ook naar. Ofschoon de gewichten van de ver- schillende redenen niet met grote wiskundige precisie vast- Gesteld kunnen worden, kan ik denk ik wel beter oordelen als elke reden apart en in vergelijking met de andere bekeken is en het geheel voor me ligt; ik neem zo minder snel een on- bezonnen stap. Ik heb in de praktijk veel voordeel gehad van deze `morele of op wijs handelen gerichte algebra´.’

Franklin Werkblad 1. Keuze vs Besluit onder onzekerheid Elke optie heeft een duidelijke uitkomst.   Elke optie heeft meerdere mogelijke uitkomsten met daarmee verbonden waarschijnlijkheden.  De beslisser is onzeker over welk gevolg zijn beslissing zal hebben. 2. Normatief Beschrijvend Geeft aan hoe beslissingen genomen moeten worden. Geeft aan hoe beslissingen in feite genomen worden. 3. Ideaal Heuristisch Gaat er vanuit dat de beslisser wat kennis betreft geen beperkingen heeft en leidt tot de best mogelijke beslissing. Erkent praktische beperkingen en geeft richtlijnen en vuistregels die in de praktijk tot een goed (hoewel niet altijd het beste) besluit leiden.  4. Analytisch Intuitief Verdeelt het totale besluit in een (mogelijk groot) aantal onderdelen, die daarna systematisch gecombineerd worden. Gaat om een, "holistische“ selectie, die berust op onbewuste processen. 5. Individueel Sociaal, Groep of Organisatie Betreft hoe een individu een besluit neemt. Sociaal: hoe neemt een individu in sociale context een besluit. Groep: hoe nemen groepen gemeenschappelijke besluiten. Organisatie: hoe worden besluiten in organisatieverband genomen.

Gecompliceerde besluitvormingsystemen Multi-criteria analyse van besluitvorming (MCA) Keuze waarbij alternatieven geordend worden m.b.v. gewogen criteria Klassieke besluitvormingstheorie Keuze van een handeling wordt gebaseerd op inschatting van de waarschijnlijkheid en de waarde (´nut´) van elke mogelijke uitkomst van elke handeling Beslissinganalyse Klassieke besluitvormingstheorie toegepast op opeenvolgende handelingen

Aan de hand van meerdere criteria besluiten nemen

Beslissingsanalyse

Cumulatief geordend om je te helpen deze vaardigheden te verwerven Overzicht Zes belangrijke KD vaardigheden