Carla van Boxtel C.A.M.vanBoxtel@uva.nl 20 november 2008 Instituut voor de Lerarenopleiding Wat is leren? Behaviorisme, cognitivisme en constructivisme onder de loep Carla van Boxtel C.A.M.vanBoxtel@uva.nl 20 november 2008

waar je naar kijkt hoe je kijkt je kennis Wat je ‘ziet’ hangt af van: waar je naar kijkt hoe je kijkt je kennis

Overzicht college Ontwikkelingen in het denken over leren Behavioristisch perspectief De behavioristische bril op Cognitivistisch perspectief De cognitivistische bril op (Sociaal)constructivistisch perspectief De (sociaal-)constructivistische bril op

Behavioristisch perspectief Jaren 40/ 50 / 60 Leren: verandering in waarneembaar gedrag door aanleren gewenst gedrag Herhalen Belonen en straffen Skinner box

De behavioristische bril op . Hoe verklaar je leren? > herhaling - feedback

Vragen Welke kritiek zou je als leraar werkzaam op een Iederwijs school of Vrije school geven op de behavioristische leertheorie?

Cognitivistisch perspectief Vanaf jaren 60: “Cognitivistische revolutie” Leren: verandering in kennisstructuren in het geheugen door informatieverwerking Belang van elaboratie / diepere verwerking Belangrijke rol voorkennis Belang van metacognitieve vaardigheden

De cognitivistische bril op Aandacht: luistert aandachtig Diepere verwerking: legt nieuwe relaties Hoe verklaar je leren? > aandacht – diepere verwerking

De cognitivistische bril op 2. Ja, in de tekst staat dat het rijk in 395 splitste. En dan moet dat Germaan- se stammen het rijk binnenvielen. 1. Volgens mij moet eerst dat het rijk splitste. 3. Ja, maar je moet het woord volksverhuizingen nog ergens gebruiken, waar zet je dat dan bij? Past dat bij die Germaanse stammen? Hoe verklaar je leren? > aandacht – diepere verwerking – metacognitie

De cognitivistische bril op Ausubel: Instructie: als stof goed gestructureerd wordt aangeboden en als stof wordt verbonden met voorkennis kan betekenisvol leren plaatsvinden Advance organizer Ankerbegrippen Bruner Instructie: belangrijk om zicht te hebben op de structuur van het vak, spiraalcurriculum: voortbouwen op eerder verworven kennis

Constructivistisch perspectief Vanaf eind jaren 80 Claims t.a.v. leren: Leren is een actief proces Kennis wordt geconstrueerd Alle kennis is persoonlijk Leren is een proces van betekenisgeving (Kanselaar, 2002; Fox, 2001)

Ter illustratie

Wortels van het constructivisme Cognitivistisch constructivisme Jean Piaget (1896-1980) Sociaal-constructivisme Lev Vygotsky (1896-1934)

Leren door (sociale) activiteiten Nieuwe aanpak van taalachterstand peuters ’Woorden beklijven beter als je ze aan gebaar plakt’ Van materiëel naar mentaal handelen Zone van de naaste ontwikkeling Belangrijke rol volwassene / docent

Sociaal-constructivistisch perspectief Jaren 90: constructivisme wordt het dominante perspectief Verschil binnen en buiten school leren (Resnick, 1987): samen leren; in de context leren Leren in realistische settings / gesitueerd leren (Brown, Collins & Duguid, 1989) Mogelijkheden van ict Leren: sociaal en gesitueerd proces van kennisconstructie kennis is sociaal geconstrueerd -leren door onderhandelen van betekenissen

De sociaal-constructivistische bril op Betekenissen van begrippen worden in de interactie tussen leraar en leerling(en) duidelijk Leert zich de vaktaal eigen maken: wat wordt bedoeld met oorzaak en gevolg? Hoe verklaar je leren? > Onderhandelen van betekenissen- co-constructie van kennis

De sociaal-constructivistische bril op Begrippen (volksverhuizingen) worden ‘tools’ bij het geven van een verklaring Co-constructie van kennis: bouwt voort op wat andere leerling inbrengt Hoe verklaar je leren? > onderhandelen van betekenissen – co-constructie van kennis

Sociaal-constructivisme Leren is… Bevorderen door… Behaviorisme (jaren 60) Verandering in observeerbaar gedrag door aanleren gewenst gedrag Herhalen – belonen – variatie in context Cognitivisme (jaren 70) Verandering in kennisstructuren in het geheugen door informatieverwerking Aansluiten bij voorkennis – focus op begrijpen – metacognitieve vaardig-heden ontwikkelen – motiveren Constructivisme (jaren 80) Proces van actieve kennisconstructie door activiteiten van de lerende Focus op zelf leggen van nieuwe relaties – begeleid zelfontdekkend leren – Probleemgestuurd leren Sociaal-constructivisme Sociaal en gesitueerd proces van kennisconstructie Productieve interactie bevorderen – scaffolding – inzet tools - leren in betekenisvolle contexten – positief leerklimaat

Ontwerp leertaken Behavioristisch perspectief Waar worden onderdelen van de stof of leeractiviteiten herhaald? Krijgen lln de gelegenheid in verschillende contexten te oefenen? Cognitivistisch perspectief Wordt de aandacht van lln getrokken? Worden lln gemotiveerd? Wordt de stof diepgaand verwerkt: worden relaties gelegd? Worden lln geholpen bij de aanpak van de taak en/of worden ze geoefend in metacognitieve vaardigheden? Constructivistisch perspectief -Worden lln aangespoord hun voorkennis te activeren/expliciteren? Wordt bij die voorkennis aangesloten? -Worden lln aangezet om zelf belangrijke relaties te leggen, de ‘taal’ van het vak te gebruiken? Sociaal-constructivistisch perspectief: -Worden lln gestimuleerd om in de klas / groep op elkaars bijdragen voort te bouwen (kennis te co-construeren?) -Welke ‘tools’ (vaktermen, vakprocedures, maar ook visuele representaties, computertools) kunnen worden ingezet om lln hierbij te ondersteunen? - Wordt gewerkt in de zone van de naaste ontwikkeling?

Oud leren of Nieuw leren? Relevantere vraag: Wat bevordert en wat hindert leren in verschillende settings? Wat is de mogelijke kracht / zwakte van elke setting?