Legitimatie van dwang Van historisch schrikbeeld tot hedendaagse realiteit:

Legitimatie van dwang Geert van der Laan: “Hoe meer er gebruik wordt gemaakt van (professionele) macht, des te meer inspanningen er moeten worden verricht om dit ten overstaan van de cliënt te verantwoorden”.

Legitimatie van dwang Philip Zimbardo: “Hoe kwetsbaar zijn wij, net als Gods favoriete engel Lucifer, voor de verleiding om anderen het ondenkbare aan te doen”.

Legitimatie van dwang Een traditie: Stanley Milgram (1963) - Behavioral study of obedience Philip Zimbardo (1971) – Stanford Prison Experiment Le Jeu de la Mort (2010) - Le Jeu de la Mort

Legitimatie van dwang Philip Zimbardo: The Lucifer effect: Understanding how good people turn evil (2007). Het Lucifer effect – Hoe gewone mensen zich laten verleiden tot het kwaad (2010).

Legitimatie van dwang De Amerikaanse sociaal psycholoog Philip Zimbardo betoogt, aansluitend bij de bevindingen van Milgram, dat goede mensen in moordenaars kunnen veranderen zonder dat er sprake is van boze opzet – net zoals Gods lievelingsengel transformeerde tot de aartsslechterik Lucifer – als ze door specifieke omstandigheden onder druk worden gezet.

Legitimatie van dwang Philip Zimbardo: De voedingsbodem van het kwaad: 1. de Persoon; 2. de Situatie; 3. het Systeem. Philip Zimbardo- The Lucifer Effect

Legitimatie van dwang The Stanford Prison Experiment (1971): Als jeugdige bendeleider in The South Bronx constateerde Zimbardo dat het westerse, op Amerikaanse leest geschoeide, gevangenissysteem slecht functioneert. Het systeem faalt zowel in pragmatisch (recidive) als in humanitair (wandaden en afkeer jegens autoriteiten) opzicht.

Legitimatie van dwang The Stanford Prison Experiment (1971): Een ex-gedetineerde aan Zimbardo: “Weet u, ik heb zevenendertig maanden in de isoleercel gezeten. Ik wil niet meer stelen. Nooit meer… Dat wil niet zeggen dat ik geresocialiseerd ben. O nee. Ik wil moorden. Ik vermoord iedereen die probeert me mijn menszijn af te pakken”.

Legitimatie van dwang The Stanford Prison Experiment (1971): Dispositionele hypothese: men veronderstelt dat het disfunctionerende systeem een afspiegeling vormt van de pathologie van degenen die het bevolken, zoals het ‘sadistische karakter’ van de bewakers, of de ‘antisociale trekken’ van de gevangenen die als vanzelf een brute bejegening rechtvaardigen, aangezien zij toch niet voor rede vatbaar zijn.

Legitimatie van dwang The Stanford Prison Experiment (1971): Situationele hypothese: Zimbardo stelt dat de dispositionele hypothese de aandacht afleidt van de complexe sociale, economische en politieke krachten die tezamen de leefwereld van een gevangenis gestalte geven.

Legitimatie van dwang The Stanford Prison Experiment (1971): Situationele hypothese: Men hoeft geen slecht karakter te hebben om binnen een bepaalde context tot slecht gedrag over te gaan. Pathologisch gedrag, althans in een gevangenissituatie, moet eerder aan de pathologie van de context toegeschreven worden dan aan individuen.

Legitimatie van dwang Erving Goffman – ‘totale inrichtingen’: Vrijwel het hele leven speelt zich af op dezelfde plaats; Mensen (moeten) wonen samen met leeftijdsgenoten, voor wie niet gekozen is; Mensen (moeten) activiteiten ondernemen met medebewoners, waar niet voor gekozen is; Er is voortdurend personeel aanwezig, dat dikwijls een uniform draagt; Men moet zich aanpassen en schikken naar door het instituut vastgestelde regels en tijdschema's.

Legitimatie van dwang Erving Goffman – ‘hospitalisatie syndroom’: Afname van interesse voor zichzelf en anderen; Passiviteit verdringt activiteit, nergens meer zin in hebben; Afname van initiatief, alles goed vinden;

Legitimatie van dwang Erving Goffman – ‘hospitalisatie syndroom’: Afhankelijk gedrag en onderdanigheid nemen toe, berustend accepteren van de dingen zoals ze zijn; Steeds minder reageren op onprettig optreden van de omgeving, apathie; Afname van belangstelling voor kleding, zelfverzorging en uiterlijk;

Legitimatie van dwang Erving Goffman – ‘hospitalisatie syndroom’: Verdwijnen van persoonlijke gewoonten; Verlies van individualiteit, het eigene van iemand, onzelfstandigheid en geforceerde hulpbehoevendheid (aangeleerde hulpeloosheid); Vervlakking van het emotionele leven, minder sociale contacten;

Legitimatie van dwang Erving Goffman – ‘hospitalisatie syndroom’: Aandacht tot in het absurde voor kleine dingen, grotere zaken kan men niet meer overzien; De afstomping: geen geestelijke oefening, anderen denken wel voor hun na; Veranderingen worden afgewezen; alles wat nieuw is zal als een bedreiging worden gevoeld.

Legitimatie van dwang Erving Goffman – ‘hospitalisatie syndroom’: Tenslotte bestendigt de streng bewaakte sociale scheiding tussen gevangen en gevangenispersoneel dat beide groepen stereotype vijandbeelden over elkaar ontwikkelen die tot uitdrukking komen in een wederzijdse agressieve bejegening, waardoor de bewoners hun psychische balans niet langer in de hand hebben.

Legitimatie van dwang Hannah Arendt – ‘Eichmann in Jerusalem’: ‘Arendt maakt duidelijk dat misdaden die zo onvoorspelbaar zijn dat de aarde zelf om vergelding roept, tegenwoordig gepleegd worden door mensen met motieven die in het ergste geval banaal zijn. […] Misdadigers als Eichmann vertonen niet de subjectieve trekken die gebruikt worden om boosdoeners te identificeren, en toch waren zijn misdaden objectief zo gruwelijk dat subjectieve factoren daartegenover iedere relevantie verliezen’.

Legitimatie van dwang Hannah Arendt – ‘Eichmann in Jerusalem’: Het voetspoor van Arendt volgend, betoogt Zimbardo dat we systemen ook moreel verantwoordelijk moeten en kunnen stellen voor het in stand houden en faciliteren van omstandigheden die het kwaad mede mogelijk maken.

Legitimatie van dwang Kritiek op Philip Zimbardo: Hoe kunnen we een systeem verantwoordelijk houden voor de morele consequenties van de daden die in naam daarvan worden begaan? Verantwoordelijkheid (‘ten dele’, ‘gedeeltelijk’ en ‘ten volle’).

Legitimatie van dwang Stanford Prison – Abu Ghraib:

Legitimatie van dwang Philip Zimbardo: The Stanford Prison Experiment (1971): Das Experiment (2001) Official Trailer The Experiment (2010) - Official Trailer Quiet Rage (1988)

Legitimatie van dwang Philip Zimbardo: Quiet Rage

Legitimatie van dwang Tot slot: Dwang en drang zijn onlosmakelijk verbonden met het werken in een gedwongen kader. Dit uit zich met name in het spanningsveld tussen dwang en drang enerzijds en het hybride werken en een optimaal leer- en leefklimaat anderzijds. Kortom, de professional wordt dagelijks geconfronteerd met complexe ethische dilemma’s.