Train de trainer Eenzaam ben je niet alleen Samen werken aan een nieuwe blik op eenzaamheid en sociaal isolement Samenwerking van verschillende wmo werkplaatsen: groningen, twente, nijmegen, utrecht en Coalitie Erbij Jolanda Kroes, Mirjam Bos 21 september 2015

Programma 1100-12.30 Kennismaking Informatie en oefening 13.00-15.30 Aan de slag!

Kennismaking Eigen ervaring eenzaamheid, sociaal isolement? persoonlijk en/of professioneel

Doel en verwachtingen van vandaag Weten WAT de training inhoudt en HOE je deze kunt geven in de praktijk WAT is voor jullie van belang voor vandaag?

Vooroordelen Eenzaamheid hoort bij het leven Eenzaamheid kan vrijwel altijd verholpen worden door het leggen van nieuwe contacten Eenzaamheid of alleen zijn, daar loop je niet mee te koop

DESI (doorbreek eenzaamheid en sociaal isolement) Vier WMO-werkplaatsen zijn betrokken bij het ontwerpen van de training Hogeschool Arnhem Nijmegen Saxion Hanzehogeschool Groningen Hogeschool Utrecht Samenwerking met Coalitie Erbij en professionals en vrijwilligers uit wonen, zorg en welzijn. Informatie verzamelen Gebruiken wat er al is Theorie erbij nemen Oefeningen bedenken Veel interventies niet effectief Veel interventies intuïtief Perspectief van de hulpverlener In relatie met anderen kan uw eigen ‘bril’ het zicht op wat een ander bezig houdt vertroebelen Om als vrijwilliger of professional een ander te kunnen ondersteunen, is inzicht in uw eigen ervaringen met en aannames over eenzaamheid en sociaal isolement daarom noodzakelijk een complex probleem kent geen compacte oplossing. Waar het tot nu toe aan ontbreekt in de landelijke aanpak van eenzaamheid en sociaal isolement, is een benadering die specifiek gericht is op de persoon. Wetenschappelijke studies roepen op tot een gefaseerde aanpak op basis waarvan ondersteuners tot de juiste, persoonlijk toegesneden keuze voor een interventie of een persoonlijk plan kunnen komen. Daarom: pleiten wij voor een langdurig traject waarin persoon zelf centraal staat, en ondersteund wordt in het maken van eigen beslissingen Specifieke kwalitatieve vraag bij cliënt Referentiekader van cliënt… EN hulpverlener: denken vanuit eigen perspectief Vraagverlegenheid Handelingsverlegenheid Taboe Wetenschappelijke studies roepen daarom op tot een gefaseerde aanpak Daarom: Werkboek en training voor vrijwilligers en professionals om de ander te ondersteunen om zelf vanuit het verhaal en de oorzaken van eenzaamheid tot een persoonlijk plan komen.

DESI (doorbreek eenzaamheid en sociaal isolement) 87 professionals en vrijwilligers hebben in het land de training gevolgd. De trainingen en het werkboek zijn bijgesteld op basis van de uitkomsten en evaluatie van de training. All the lonely people Voorbeeld geven van aanpassing. Werkboek overhandigen terwjil de muziek speelt Nog de laatste hand in onderzoek. Positief geevalueerd Opzet training bestaat uit 5 bijeenkomsten van 3 uur te lezen vanaf pagina 74. Vragenlijst eb ficusgroepeb

Gefaseerde aanpak Herkennen van eenzaamheid/ sociaal isolement Bespreekbaar maken Luisteren: persoonlijke situatie en oorzaken Op zoek naar wensen en talenten Ondersteunen in ondernemen acties Terug- en vooruit blikken Lokaal samenwerken Veel interventies om eenzaamheid of sociaal isolement aan te pakken zijn niet effectief, omdat ze niet aansluiten op de specifieke vraag en omstandigheden van de persoon. Direct verwijzen naar bestaand aanbod aan interventies is dus geen oplossing. Een gefaseerde aanpak van eenzaamheid of sociaal isolement is de enige manier om deze complexe materie te kunnen aanpakken De fases die we onderscheiden zijn: herkennen van eenzaamheid en sociaal isolement bij de ander; bespreekbaar maken van eenzaamheid en sociaal isolement; begrijpen wat er speelt door aandachtig te luisteren; verkennen waar iemand plezier aan beleeft en wat die persoon kan; de ander stimuleren om ideeën om te zetten in handelen en vervolgens samen reflecteren op de nieuwe situatie. De fases zijn niet vanzelfsprekend opeenvolgend. Soms begeleidt u mensen langer in een bepaalde fase. Sommige fases die in het model gescheiden zijn kunnen in de praktijk samenvallen en soms gaat u terug naar een bepaalde fase. Dat is telkens opnieuw een zoektocht. Het werkboek biedt bij elke fase praktische instrumenten en opdrachten die u in uw (vrijwilligers)werk kunt gebruiken. We gebruiken de gefaseerde benadering als handvat om zicht te krijgen op ‘waar’ iemand zich bevindt in het proces, specifiek aangaande eenzaamheid en sociaal isolement. Het fasemodel is dan ook bedoeld als hulpmiddel om de verschillende fases te leren herkennen en vervolgens in de praktijk flexibel te gebruiken, naar gelang wat bij de persoon aansluit.

Definities (p11) Eenzaamheid is het ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Sociale eenzaamheid: is gekoppeld aan een tekort aan sociale integratie, het ontbreken van contacten met mensen waarmee men bepaalde gemeenschappelijke kenmerken deelt, zoals vrienden, kennissen of collega’s. Emotionele eenzaamheid: treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met één andere persoon, meestal de levenspartner. Existentiële eenzaamheid: wordt omschreven als een verloren en zwervend gevoel, geen eigen plek of rol in het leven kennen, een gevoel van zinloosheid. Daarom is een passende interventie afhankelijk van de specifieke kwalitatieve vraag

Definities (p11) Sociaal isolement is een situatie waarin mensen lage kwantiteit aan (weinig tot geen) ondersteunende contacten hebben. Iemand is sociaal geïsoleerd wanneer de persoon weinig of geen (betekenisvolle) contacten heeft. Het gaat dan om persoonlijke relaties waar mensen op kunnen terugvallen voor praktische, emotionele of gezelschapssteun. Personen die er niet in slagen om een ondersteunend netwerk op te bouwen en te benutten, zijn kwetsbaarder dan personen die over een goed functionerend netwerk beschikken. Bij problemen en tegenslagen staan ze er alleen voor of zijn ze aangewezen op professionele ondersteuning

Casus Simone (p12) Type eenzaamheid (sociaal, emotioneel of existentieel) of sociaal isolement? Oorzaken? Hoe ondersteunen? Definities pagina 11 Dan bespreken casus Simone

Netwerken (p13) Lokaal samenwerken rond een persoon Goede werkverdeling Wat doet de vrijwilliger en wat de professional Samen op zoek naar antwoorden op vragen. Die vragen samen en in dialoog beantwoorden.

Herkennen van eenzaamheid en sociaal isolement (p21) Kort aandacht aan besteden. Vooral vertellen over onze ervaringen dat deze signalen ook veel andere dingen kan betekenen

Casus Hein (p26) Vraagverlegenheid Handelingsverlegenheid Rondom eenzaamheid en sociaal isolement heerst een taboe. Mensen komen er niet graag voor uit dat ze zich eenzaam voelen of weinig contacten hebben. Er is daardoor sprake van verborgen problematiek. Mensen die eenzaam zijn of in een sociaal isolement verkeren vinden het vaak moeilijk om hulp te vragen: vraagverlegenheid. Uit onderzoek door Machielse en Jonkers (2012) blijkt dat dit taboe niet alleen geldt voor de persoon zelf. Dit taboe maakt tevens dat professionals of vrijwilligers onzeker kunnen zijn over de relevantie van signalen en deze niet direct bespreekbaar durven te maken: handelingsverlegenheid. Tilburg, T. van. & De Jong – Gierveld, J. (2007). Hier ook kort wat zeggen over de gespreksvaardigheden, hoofdstuk 7 waar we niet mee oefenen

Talenten en wensen (p39) Talenten en wensen Interesses en waarden Persoonlijke netwerkkaart Oefenen in drie groepen De groepen oefenen met 1 onderdeel en delen elkaars bevindingen met elkaar

Ondersteunen richting actie (p49) De vorm kan verschillend zijn. Belangrijk: present zijn, Doelen zijn door de persoon bepaald, informatie geven om doel te bereiken ect. Dit is een opdracht die mensen moeten uitvoeren buiten de training Zelf aan de hand van de oefeningen met talenten, hobby’s e.d. eens stilstaan bij plan van aanpak.

Tenslotte Het werkboek behandelt nog de thema’s Terugblikken en vooruitkijken Lokaal samenwerken Kennisbronnen Een voorbeeld van een trainingsopzet. Vragen? Een korte zin over dit thema