ZomerRaad Masterclass ‘Het recht van de raad’ 21 juli 2017 Arnold Weggeman

Stellingen Stelling 1: Er is geen hiërarchie van bestuurslagen, wel van regels Stelling 2: Autonomie en medebewind zijn aan revisie toe Stelling 3: De “doe-democratie” is een uitdaging voor de gemeenteraad Stelling 4: Het stemmen zonder last is weleens lastig

Rechten/bevoegdheden van de raad Juridische instrumenten voor raadsleden om: kaders te stellen te sturen op hoofdlijnen de volksvertegenwoordigende rol te vervullen het college te controleren Tevens (politieke) spelregels voor interactie tussen raad en college

Verhouding raad - college tot 1983 alleen de raad in de Grondwet genoemd (“staat aan het hoofd van de gemeente”) vanaf 1983 wordt ook college genoemd sinds dualisering (2002) zijn taken en bevoegdheden van raad en college ontvlochten

Dualisme Hoofdpunten: collegeleden niet langer tegelijkertijd lid van gemeenteraad collegeleden hoeven niet eerst tot raadslid te zijn gekozen (capabele bestuurders) hoofdtaak van de raad is niet besturen, maar controleren versterken eigen positie burgemeester

Risico’s dualisme gedetailleerde collegeakkoorden => beperken speelruimte raad te veel gedacht in coalitie – oppositie => raad moet als één orgaan optreden raadsleden gaan op stoel van het college zitten i.p.v. controleren (rolverdeling) essentiële taken (veiligheid/zorg/participatie/ werk) uitgevoerd in gemeenschap. regelingen

Invulling dualisme Rolverdeling raad en college: gezamenlijk of gescheiden optreden? heeft het college een actieve of passieve rol? wat is een goede samenwerkingsvorm?

Varianten van dualisme rollen samenwerking geen duidelijk gescheiden taken en rollen wel duidelijk gescheiden taken en rollen raad en college zoeken elkaar niet op concurrentie ipv samenwerking vechtdualisme raad/college werken langs elkaar heen autistisch dualisme raad en college zoeken elkaar wel op geen eigen inbreng gijzelingsdualisme/ monisme goede samenwerking samenwerkings-dualisme

Bestuursbevoegdheden 3 soorten bestuursbevoegdheden in de Gemeentewet opgenomen bestuursbevoegdheden (art. 160: opsomming van collegebevoegdheden) in medebewindswetten opgenomen bestuursbevoegdheden in de Grondwet verankerde autonome verordenings bevoegdheid voor de gemeenteraad (art. 127 GW)

Gemeenschappelijke regelingen verschillende varianten: van openbaar lichaam tot bedrijfsvoeringsorganisatie controlerende rol voor raadsleden in AB? sturing/beïnvloeding <-> slagvaardigheid begroting: weinig ruimte voor bijsturing => vooraf startnotities/beleidskaders bespreken informatie: actieve informatieplicht college richting raad Informatieavonden/nieuwsbrieven (collectief)

Delegatie/mandaat Aan de gemeenteraad opgedragen bevoegdheden: kunnen worden gedelegeerd (zeggenschap over de uitvoering wordt overgedragen/wettelijke basis nodig: art. 156 Gem.wet/schriftelijk/niet aan ambtenaren) kunnen worden gemandateerd (besluiten worden genomen in naam en onder verantwoordelijkheid van de raad/’informeel’)

Belang van kaderstelling Kaderstelling = “omlijsting/omlijning” => dus niet invulling en uitvoering transparantie: politieke vraagstukken worden benoemd: publieke verantwoording bevordert aansturing van college en geeft duidelijkheid voor ambtenaren effectieve controle is slechts mogelijk met goede kaders

Instrumenten kaderstelling Juridische kaderstelling -> procedurele speelveld / bevoegdheden Financiële kaderstelling -> financiële speelveld Bestuurskundige kaderstelling -> inhoudelijke speelveld

Juridische kaderstelling Verordenende bevoegdheid van de raad: verdeling bevoegdheden tussen raad en college Model- of maatverordening? Initiatiefrecht Recht van amendement

Financiële kaderstelling budgetrecht bij de raad begrotingscyclus: raad bepaalt de budgettaire kaders raad: programmabegroting: let op prestatie-indicatoren college: productbegroting alle politieke onderwerpen die geld kosten kunnen door de raad in de politieke arena worden gesleept

Bestuurskundige kaderstelling Besluitvormingsproces bevat 3 componenten: feitenvorming: onderzoeksresultaten, feitelijke informatie over het probleem, over de haalbaarheid, effectiviteit en passendheid van de oplossingen beeldvorming: overtuigingen van partijen, interpretaties van de werkelijkheid, normatieve waarderingen over het probleem en de wenselijke oplossingen wilsvorming: doelstellingen, belangen of wensen van partijen die zij willen en trachten te realiseren, hun inzet in het proces

Waardering kaderstellende rol Kaderstellende rol niet overschatten: kaderstelling is een continue proces: focus niet op één moment: besluitvorming vindt plaats in rondes kaderstelling is een dynamisch proces: het vereist flexibiliteit kaderstelling is ook een gelaagd proces (van algemeen naar concreet) er bestaan al veel kaders (bv. milieubeleidsplan)

Waardering kaderstellende rol Kaderstellende rol niet onderschatten: loop als raadslid niet weg voor consequenties richting de burger: kaders stellen is lef tonen; kernprobleem: raadsleden geven liever achteraf aan wat ze niet willen dan vooraf wat ze wel willen actieve informatieverschaffing van het college kan tactiek zijn om kaderstelling te voorkomen spanning tussen kaderstellende en vertegenwoordigende rol: gebrek aan lef en competenties of is de raad niet voldoende proactief?

Onderwerpen voor kaderstelling Maak bewust keuze: thema’s uit meerjarenplan van de raad: politiek relevante items bij urgente ontwikkelingen: nieuwe kansen die voorbijkomen moeten worden aangegrepen nieuw beleid/nieuwe wetgeving (vb decentralisaties/omgevingswet) evaluatie van bestaande kaders

Proces Kaderstelling kan op 3 manier tot stand komen: op initiatief van het college (bijv. bij wettelijk verplichte plannen, evaluaties van bestaande kaders) de raad vraagt het college met initiatieven te komen op een specifiek terrein op initiatief van de raad

Proces (2) Kaderstelling op initiatief van de raad: 2 modellen: kaderstellende werkgroep met een brede samenstelling: raad + college gefaseerde kaderstelling met eigen rollen voor raad en college

Proces (3) Kaderstelling zonder rolverdeling: werkgroep met raadsleden uit coalitie/oppositie en portefeuillehouder werkgroep stelt hoofdlijnennotitie met alternatieven op bespreking in raadscommissie / vaststelling in raad college werkt vervolgens de kaders uit en komt met voorstellen naar de raad

Proces (4) Kaderstelling met rolverdeling: agendering: afspraken tussen raad en college over onderwerpen bestuursopdracht: raad geeft opdracht tot kaderstelling voor concrete onderwerp voorbereiding: college maakt een startnotitie debatfase en besluitvorming in de raad (inclusief horen belanghebbenden) uitvoering door het college

Proces (5) Elementen van het kader: doelstelling (smart) randvoorwaarden: inhoudelijke samenhang met ander beleid “bruisend stadshart mag niet ten koste gaan van kwaliteit andere winkelcentra”) financiële kaders tijdsplanning communicatie/participatie evaluatiecriteria

Proces (6) Agendering Voorbereiding Bepaling Uitvoering Evaluatie