Actualiteiten mededingingsrecht Netlaw - 26 juni 2017 Martijn van de Hel

Agenda Inleiding Kartelverbod Afspraken tussen concurrenten 24-9-2017 Agenda Inleiding Kartelverbod Afspraken tussen concurrenten Afspraken tussen leverancier en afnemer Verbod misbruik machtspositie Fusiecontrole Mededinging en civiele procedures Andere ontwikkelingen Cursus Hogan Lovells

Introductie Wat is mededingingsrecht? 24-9-2017 Introductie Wat is mededingingsrecht? Mededinging is concurrentie Verhoging levensstandaard Verhoging concurrentievermogen NL/EU Innovatie / lagere prijzen / R&D Doel mededingingsrecht is het bereiken van effectieve concurrentie Toezichthouders: ACM (voorheen NMa/Opta) / Europese Commissie en (civiele) rechter Cursus Campen Liem

Inleiding Welke wetgeving? 24-9-2017 Inleiding Welke wetgeving? NL wetgeving (effect binnen NL): Instellingswet (instelling ACM) / AWB (algemene bevoegdheden/procedures ACM) Mededingingswet (materiële mededingingsregels) Secundaire wetgeving: bekendmakingen, beleidsregels en richtsnoeren EU wetgeving (effect binnen EU): Verdrag betreffende Werking Europese Unie (VWEU of Werkingsverdrag) Secundaire wetgeving: verordeningen, richtlijnen, bekendmakingen en richtsnoeren Cursus Hogan Lovells

Introductie Welke risico’s? Boetes (tot 1-7-2016) Maximaal 10% van de totale (concern)jaaromzet (duur en ernst van belang) Persoonlijke boete voor opdrachtgevers / feitelijk leidinggevenden maximaal €450.000, basis inkomen en vermogen Boetes (vanaf 1-7-2016) Boetemaximum verdubbeld van €450.000 naar €900.000 Hoogte boetes nog meer afhankelijk gemaakt van duur van kartel (max 40% jaaromzet) Boetes worden verdubbeld in geval van recidive (dus max 80% jaaromzet) Schadeclaims (civiele acties) Publicitaire schade Nietigheid contracten

Kartelverbod

Kartelverbod Artikel 6 Mededingingswet en 101 VWEU (“kartelverbod”) 24-9-2017 Kartelverbod Artikel 6 Mededingingswet en 101 VWEU (“kartelverbod”) Reikwijdte (lid 1): Overeenkomsten, onderling afgestemde feitelijke gedragingen en besluiten van ondernemersverenigingen Ertoe strekken of tot gevolg hebben dat de mededinging wordt vervalst Sanctie (lid 2): rechtswege nietig Boete/last onder dwangsom Onrechtmatige daad Cursus Campen Liem

Ontsnappingsmogelijkheid 24-9-2017 Ontsnappingsmogelijkheid Soms: concurrentiebeperkende afspraken toch niet verboden Niet merkbaar (zowel NL als EU) Bagatel (NL) Merkbaar: beperkte positie partijen op relevante markt Doelbeperkingen  gevolgbeperkingen (restrictieve uitleg) Horizontale  verticale afspraken Bagatelbepaling (NL): Gezamenlijke omzet ≤ € 5,5 miljoen (bij levering goederen) of ≤ € 1,1 miljoen in alle andere gevallen Marktaandeel ≤ 10% (+ geen effect op handel tussen lidstaten) Cursus Hogan Lovells

Vrijstellingen Art. 6 lid 3 Mw / 101 lid 3 VWEU 24-9-2017 Vrijstellingen Art. 6 lid 3 Mw / 101 lid 3 VWEU Een overeenkomst is vrijgesteld indien de economische en maatschappelijke voordelen opwegen tegen de nadelige effecten Moet leiden tot een verbetering van productie of technische of economische vooruitgang Billijk deel van voordelen moeten ten goede komen aan de consument Beperking moet onmisbaar zijn voor de doelstelling Geen uitschakeling van de mededinging Uitgewerkt in diverse Europese groepsvrijstellingen, richtsnoeren en besluiten Cursus Campen Liem

Horizontale en verticale overeenkomsten 24-9-2017 Horizontale en verticale overeenkomsten Horizontale overeenkomsten zijn afspraken tussen concurrenten Verticale overeenkomsten zijn afspraken tussen ondernemingen verschillende fasen distributiekolom Leverancier A Leverancier B Producent A Producent B Handelaar A Handelaar B Handelaar C Cursus Campen Liem

Geoorloofde afspraken concurrenten 24-9-2017 Geoorloofde afspraken concurrenten Toegestaan zijn doorgaans afspraken tussen concurrenten over: Productieovereenkomsten Onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten Inkoopovereenkomsten Commercialiseringovereenkomsten Standaardiseringsovereenkomsten Licentieovereenkomsten Cursus Campen Liem

Groepsvrijstellingen horizontale overeenkomsten 24-9-2017 Groepsvrijstellingen horizontale overeenkomsten Richtsnoeren horizontale overeenkomsten Geeft kaders samenwerking (potentiële) concurrenten Geeft safe haven Productie max 20%, Inkoop max 15% en Commercialisering max 15% Groepsvrijstelling O&O / Specialisatie / Technologie (nieuw) O&O: marktaandeel op relevante product- en technologiemarkt max 25 % Specialisatie: marktaandeel op geen enkele relevante markt max 20% Technologie: marktaandeel op relevante technologie- en productmarkt max 20% (concurrenten) Cursus Hogan Lovells

Verboden afspraken concurrenten 24-9-2017 Verboden afspraken concurrenten Verboden zijn doorgaans afspraken tussen concurrenten over: Klassieke concurrentiebeperkende onderwerpen Prijsafspraken: inclusief prijselementen (kortingen, indexen) Marktverdeling: geografisch, klanten Andere afspraken over concurrentievoorwaarden (bijv. collectieve boycot) Advies branchevereniging over concurrentievoorwaarden (prijs en aanbod) Informatie-uitwisseling concurrentiegevoelige informatie Cursus Campen Liem

Kartelverbod Informatie-uitwisseling 24-9-2017 Kartelverbod Informatie-uitwisseling Uitwisseling van informatie niet altijd verboden / kan concurrentiebevorderend zijn. Zo mag men Informatie uitwisselen in kader handelsrelatie/voorgenomen joint venture of samenwerkingsverband mits niet verder dan nodig - verstandig NDA op te stellen! Gezamenlijk marktinformatie inkopen Een (geaggregeerde) benchmark opzetten Cursus Campen Liem

Kartelverbod Strategische informatie Basisregel: uitwisseling strategische informatie is toegestaan, indien de informatie ouder dan 1 jaar is of geaggregeerd Voorbeelden van strategische informatie Prijzen Klantenbestanden Kosten Volumes Omzet Capaciteit Kwaliteit Onderzoek en resultaten Marketingplannen Bedrijfsrisico’s Investeringen Technologieën

Trend kartelverbod Pas op met informatie-uitwisseling Verschuiving onderzoek prijs- en marktverdelingsafspraken naar informatie-uitwisseling: Hub & spoke Boetes VK, België en Duitsland en onderzoeken NL (o.a. reisbranche) Signalling Mobiele Operators (NL) en Rederijen (EU) Benchmarking Onderzoeken ACM Prijsindexen Boetes banken en onderzoeken oliesector (EU) en agrarische sector (NL) Due diligence / samenwerking Boetes koelvrieshuizen (NL) / informatiedocument ACM haven- transport Big data en inzet software tools (prijs algoritmen)

Trend kartelverbod Ruimte voor duurzaamheid Spanning tussen samenwerking bedrijven bij duurzaamheid en kartelverbod Bijv. Energieakkoord en Kip van Morgen (NL) Boetes waspoederfabrikanten (EU) Spanning tussen wettelijke taak en bevoegdheid Eerder Visiedocument en Beleidsregel EZ lastig voor praktijk Nieuw praktisch beleid ACM: terughoudendheid - alleen bij klacht onderzoek Wetgeving in de maak: mogelijkheid initiatieven algemene gelding te geven en buiten bereik mededingingsregels te stellen (vraag of ook kan onder EU regels)

Trend kartelverbod Alternatieve handhaving ACM en Europese Commissie zetten steeds meer mix van instrumenten in Informele zienswijzen (ACM) Bijv. zorgsector Marktscans + onderzoeksrapporten (ACM) Bijv. haven Uitgangspunten / visiedocumenten (ACM) Bijv. duurzaamheidsinitiatieven Toezeggingsbesluiten (ACM + Commissie) Bijv. Betonmortelbedrijven Schikkingsbesluiten (ACM + Commissie) Bijv. koelvrieshuizen (ACM) en truckfabrikanten (Commissie) Idee Commissie korting schikking te verhogen van 10% naar 30%

Recente rechtspraak (NL) 24-9-2017 Recente rechtspraak (NL) Rb. Rotterdam 12-05-16: terechte boete voor wasserijkartel (franchise) CBB 11-01-17: boete thuiszorg voor info-uitwisseling aanbesteding Rb. Rotterdam 26-01-17: Private equity aansprakelijk voor boete dochter Rb. Den Haag 22-02-2017: verplicht lidmaatschap NBA toegestaan Hof Den Haag Ageviewers, 4-4-2017: geen kartelvorming leden CBL Cursus Campen Liem

Verticale overeenkomsten 24-9-2017 Verticale overeenkomsten Cursus Hogan Lovells

Verticale overeenkomsten 24-9-2017 Verticale overeenkomsten Verschillende vormen o.a.: Agentuur Franchise Distributie / levering / afname zoals: Selectieve/exclusieve distributie Exclusieve afname of levering Technologieoverdracht Cursus Campen Liem

Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten 24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Biedt vrijhaven voor bepaalde groepen verticale overeenkomsten Marktaandeel leverancier + distributeur < 30% Overeenkomst in principe toegestaan (veilige haven) Zwarte lijst  groepsvrijstelling niet van toepassing Grijze lijst  alleen consequenties voor bepaling Marktaandeel leverancier + distributeur > 30% Geen veilige zone Individuele toetsing kartelverbod  mogelijke beperking, merkbaarheid en/of rechtvaardigingsgrond Cursus Campen Liem

Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Zwarte lijst - RPM 24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Zwarte lijst - RPM Verticale prijsbinding (Resale Price Maintenance / RPM) Vaste of minimumprijs is niet vrijgesteld Geen verticale prijsbinding via directe of indirecte maatregelen Uitzondering bij efficiëntieverbeteringen: introductie nieuw merk / betreding nieuwe markt / kortlopende prijsverlaging Cursus Campen Liem

24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Zwarte lijst - geen gebiedsbeperking Absolute gebieds- of klantbeperking is niet vrijgesteld Distributeur moet zelf bepalen aan wie en waar producten worden verkocht Wel is het toegestaan om: Exclusief gebied of klantenkring toe te wijzen Beperking actieve verkoop (niet passieve verkoop) Beperking groothandel consumenten te leveren (gescheiden stelsels) Selectief distributiesysteem op te zetten Cursus Campen Liem

24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Zwarte lijst – selectieve distributie Voor een vrijstelling van een selectief systeem is vereist dat: Distributeurs zelf bepalen via wie binnen het systeem wordt ingekocht Distributeurs vrij zijn aan erkende distributeurs te verkopen Distributeurs vrij zijn te bepalen aan welke consumenten ze leveren Wel is het toegestaan om: Van distributeurs te verlangen dat zij vanuit specifieke locatie werken In een gebied één distributeur aan te wijzen (zonder verkoop andere distributeurs te beperken) Cursus Hogan Lovells

24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Zwarte lijst – verbod internetverkoop Beperking internetverkoop in beginsel niet vrijgesteld, wel o.a. vrijgesteld: Verbod actieve verkoopinspanningen andere regio’s of landen (exclusief/selectief) Eis één fysiek verkooppunt of showroom Eis verkoop (minimum) offline Kwaliteitseisen aan website (vormgeving, helpdesk en thuis-service) Tijdelijke beperking internetverkoop bij nieuw product (max. 2 jaar) Toekenning vaste vergoeding voor offline verkoop Ander prijsniveau voor distributeurs die alleen vanuit fysieke winkel verkopen Cursus Hogan Lovells

24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Zwarte lijst – verbod internetverkoop De volgende verplichtingen zijn niet vrijgesteld: Websites voor klanten uit andere regio’s of landen blokkeren Klanten uit andere regio’s of landen door te verwijzen Transacties van klanten met creditcard andere landen af te breken De verkoop via internet tot bepaald maximum te beperken Hogere prijzen te betalen voor producten die online worden verkocht Cursus Hogan Lovells

Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Pas op voor online restricties! Focus Europese Commissie en buitenlandse toezichthouders op e-commerce en online beperkingen (nog niet in NL, zie beleidsdocument ACM!) Bijv. onderzoek Philips en Guess (EU) en boete DeLonghi (AUT) en NLC (UK) voor verticale prijsbinding Procedures tegen hotelboekingsplatforms (MFN-clausules) Onduidelijkheid/discussie legitimiteit verbod verkoop online marktplaats (Coty-zaak) Sectoronderzoek e-commerce Europese Commissie Nieuwe wetgeving op komst Strijd Europese Commissie tegen geoblocking Toezeggingsbesluit Paramount Wetsvoorstellen in de maak

24-9-2017 Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten Grijze lijst – non concurrentie Non-concurrentiebeding/exclusieve afname > 5 jaar niet vrijgesteld, behalve i.c.m. huur (Stilzwijgende) verlenging = onbepaalde tijd (dus niet vrijgesteld) Post non-concurrentiebeding niet vrijgesteld tenzij 1 jaar (met uitzondering van knowhow die niet tot het publieke domein behoort) onmisbaar voor bescherming knowhow alleen voor concurrerende goederen beperkt tot vestiging afnemer (veelal bij franchise) Cursus Campen Liem

Recente rechtspraak (NL) 24-9-2017 Recente rechtspraak (NL) Rb. Noord-Holland 24-02-16 (CZAV): Nietige opzegging wegens strijd verbod verticale prijsbinding Rb. Limburg 27-07-16 (Bakkerij/supermarkt): onvoldoende bewijs verstoring branchebescherming Hof Den Haag 26-04-16 (Corfu/Ypenburg): branchebescherming geen strekkingsbeding Hof Den Bosch 05-07-16 (Jumbo): geen merkbare beperking branchebescherming Rb. Overijssel 08-11-16 (Grolsch): onvoldoende bewijs verboden afnamebeding Rb. Oost Brabant 08-02-17 (Warsteiner): onvoldoende bewijs verboden afnamebeding Cursus Hogan Lovells

Economische machtspositie 24-9-2017 Economische machtspositie Cursus Hogan Lovells

24-9-2017 Inleiding “Het is ondernemingen verboden misbruik te maken van een economische machtspositie” (art. 24 Mw / 101 VWEU) Kernelementen Machtspositie Onderneming Misbruik Cursus Hogan Lovells

Wanneer sprake van machtspositie? 24-9-2017 Wanneer sprake van machtspositie? Machtspositie = onafhankelijk marktgedrag > 50% machtspositie behoudens tegenbewijs > 40% machtspositie bij aanvullend bewijs < 40% geen machtspositie Cursus Hogan Lovells

Wanneer is sprake van misbruik? 24-9-2017 Wanneer is sprake van misbruik? Hebben dominante positie op markt niet verboden, misbruik maken wel Hoge prijzen Lage prijzen Leveringsweigering Loyaliteitskortingen Koppelverkoop Discriminatie Cursus Hogan Lovells

Recente rechtspraak (NL) 24-9-2017 Recente rechtspraak (NL) Rb. Gelderland 19-12-16 (Continental Bakeries): geen misbruik machtspositie wegens licentieweigering Rb. Midden-Nederland 29-07-2016 (Fox/KPN): geen misbruik machtspositie wegens ongelijke behandeling Rb. Zeeland 28-09-16: onrechtmatig handelen vanwege dumpprijzen Cursus Hogan Lovells

Concentratietoezicht

24-9-2017 Inleiding Bepaalde concentraties ondernemingen aan toezicht ACM of EC onderworpen Vooraf aanmelding / toestemming vereist (meldingsplicht) Bij concentratie in zorg vooraf tevens toestemming NZa nodig Een concentratie ontstaat indien sprake is van verkrijging of wijziging zeggenschap Fusie of overname Minderheidsdeelneming (zeggenschap) Structurele joint venture, die als zelfstandige onderneming opereert Cursus Campen Liem

Sancties overtreding Niet melden of overtreden voorschrift 24-9-2017 Sancties overtreding € 900.000 of max. 10% omzet Niet melden of overtreden voorschrift Onjuist inlichtingen Weigering inlichtingen ACM kan last onder dwangsom (evt. combinatie met boete) opleggen € 900.000 of max. 1% omzet Cursus Campen Liem

Zeggenschap Mogelijkheid om op grond van feitelijke of juridische omstandigheden een beslissende invloed uit te oefenen op de activiteiten van een onderneming Juridische zeggenschap Feitelijke zeggenschap Vormen van zeggenschap Uitsluitende zeggenschap Gezamenlijke zeggenschap

JV’s - wisselende coalities Wanneer meer dan twee ondernemingen in wisselende samenstelling zeggenschap kunnen uitoefenen over JV is er geen sprake van meldingsplicht Let op: geen stemovereenkomsten tussen aandeelhouders JV Let op: bij ontstaan van parallelle belangen en dito stemgedrag aandeelhouders JV Let op: bij wijziging van samenstelling aandeelhouders van JV kan alsnog meldingsplicht ontstaan

Betrokken onderneming De fuserende ondernemingen De onderneming die de zeggenschap verwerft en de onderneming waarin zeggenschap wordt verworven (target) De ondernemingen die na de transactie zeggenschap hebben in de JV (en de JV zelf indien deze reeds bestond)

Drempels ACM Concentratie moet worden gemeld bij ACM als: Omzet betrokken ondernemingen wereldwijd > € 150 miljoen in het voorafgaande kalenderjaar Waarvan door ten minste 2 van de ondernemingen minimaal € 30 miljoen in Nederland is behaald

Drempels ACM zorg Concentratie in de zorg moet worden gemeld als: de wereldwijde omzet van de betrokken bedrijven in het voorafgaande kalenderjaar in totaal meer is dan € 55.000.000; en minstens twee van de betrokken bedrijven binnen Nederland een jaaromzet van € 10 miljoen of meer hebben in het voorafgaande kalenderjaar; en minstens twee van de betrokken ondernemingen in het voorafgaande kalenderjaar, met het verlenen van zorg, ieder afzonderlijk een omzet hebben behaald van meer dan € 5.500.000. Verlenging verlaagde drempels per 1/1/2018 + mogelijk aanpassing zodat ook jeugdzorg en mondzorg volledig onder verlaagde drempels vallen

Omzet Omzet (netto) van groep (meerderheidsbelang) Omzet in geval overname: omzet target Omzet van de aandeelhouders bij een JV en in het geval de JV al bestaat ook de omzet van de JV Geografische toerekening: het land van de vestigingsplaats van de afnemer waaraan de goederen zijn verkocht of het land waarin de diensten zijn verleend

Geen meldingsplicht Ondernemingen zijn niet gehouden de volgende concentraties te melden bij ACM en NZa: een tijdelijke deelneming door een financiële instelling; zeggenschap van curatoren of bewindvoerders bij surseance van betaling of faillissement of krachtens de Wet op het financieel toezicht; zeggenschap door participatiemaatschappijen, mits de stemrechten alleen worden uitgeoefend voor beleggingsdoeleinden.

Drempels NZa Wanneer een zorgaanbieder is betrokken bij een concentratie in de zin van de Mededingingswet moet worden gemeld bij de NZa: Wanneer de zorgaanbieders met 50 personen of meer zorg doet verlenen (in de 12 maanden voorafgaande aan de melding) Dit geldt ook wanneer één zorgaanbieder samen gaat met een niet-zorgaanbieder, zoals een woningcorporatie of een hotel. Er zijn geen omzetdrempels van toepassing.

Overheveling taken NZa > ACM Overheveling bevoegdheden NZa  ACM Minister Schippers wil bevoegdheden NZa overhevelen naar ACM zorgspecifieke fusietoets Aanmerkelijke marktmacht Timing: wetsvoorstel overheveling per 1/1/16 is niet gehaald overheveling per 1/1/18 is de vraag omdat wetsvoorstel is controversieel verklaard i.v.m. formatie

Concentratietoezicht BKa Duitsland Verlaagde omzetdrempel gebaseerd op transactiewaarde per juni 2017: Drempels partijen een wereldwijde omzet behaalden van meer dan € 500 miljoen, één partij een omzet behaalde in Duitsland van meer dan € 25 miljoen en één andere partij een omzet van meer dan € 5 miljoen behaalde in Duitsland. Een melding is ook vereist als de drempel onder 3 niet wordt behaald indien: de transactiewaarde (“(…)der Wert der Gegenleistung für den Zusammenschluss (…)”) hoger is dan € 400 miljoen én de target in substantiële mate in Duitsland actief is (“(…)in erheblichem Umfang im Inland tätig ist (…)”).

24-9-2017 Nevenrestricties Restricties die noodzakelijk zijn voor de verwezenlijking van de concentratie zijn vrijgesteld van het verbod van artikel 6 Mw (artikel 10 Mw) Non-concurrentiebeding vrijgesteld Klantenkring en knowhow (2/3 jaar) Niet-wervingsbeding (2/3 jaar) Joint venture (duur samenwerking) Licenties vrijgesteld (geen territoriale beperking) Koop- en leveringsovereenkomsten vrijgesteld (max. 5 jaar) Cursus Campen Liem

Recente besluiten/rechtspraak (NL/EU) 24-9-2017 Recente besluiten/rechtspraak (NL/EU) Besluit ACM, 8-12-2015, goedkeuring Staatsloterij /Lotto (anticipatie online kansspelen) CBb 26-04-16, Bolletje/ACM (weigering vergunning: teruggedraaid) Rb. R’dam 29-09-2016, Dordtse Ziekenhuisfusie (weigering vergunning) Gerecht 8-03-2017, TNT/UPS (verbod fusie: teruggedraaid) Besluiten Commissie april 2017 verbod fusie LSE/DB en verbod overname Cemex door HeidelbergCement + Schwenk Besluit ACM juni 2017, goedkeuring Parnassia/Antes (verkoop onderdelen) Cursus Campen Liem

Mededinging en civiele procedures 24-9-2017 Mededinging en civiele procedures Cursus Hogan Lovells

Stelplicht/bewijslast 24-9-2017 Stelplicht/bewijslast Art. 2 Vo. 1/2003: Strijd met art. 101(1) + art. 6 (1) Mw: bewijslast op partij die beweert dat sprake is van inbreuk (eiser) Vrijstelling art. 101(3) + art. 6 (3) Mw: partij die hier beroep op doet (gedaagde) ANVR c.s./IATA (HR 21 december 2012): Bewijslast eiser: “ onderbouwen met de relevante (economische) feiten en omstandigheden, opdat een voldoende adequaat en gefundeerd (economisch) partijdebat” mogelijk is Cursus Hogan Lovells

24-9-2017 Nietigheid Art. 6 lid (2) Mw/art. 101 (2) VWEU: nietigheid in geval van overtredingen kartelverbod Nietigheid van overeenkomsten/o.a.f.g.’s kan niet door ACM worden uitgeroepen Civiele rechter: Gemeente Heerlen/Whizz (HR 16 januari 2009); niet ambtshalve toetsen of strijd met art. 6 (2) Mw (niet openbare orde); T-Mobile (HvJ 4 juni 2009): civiele rechter wel ambtshalve toetsing of strijd met art. 101(1) VWEU (wel openbare orde) Cursus Hogan Lovells

Nietige beëindiging HR 16 september 2011 (Batavus/Vriend) 24-9-2017 Nietige beëindiging HR 16 september 2011 (Batavus/Vriend) Beëindiging overeenkomst met Vriend Aanleiding: druk van andere Batavus-dealers HR: “(…) geen reden om eenzijdige rechtshandelingen (…) te zonderen van de nietigheidsanctie van art. 6 lid 2 Mw, indien zij voortvloeien uit, deel uitmaken van of in voldoende mate samenhangen met een onder art. 6 lid 1 Mw verboden o.a.f.g.” Cursus Hogan Lovells

Partiële nietigheid? HR 20 december 2013 (BP/Benschop): 24-9-2017 Partiële nietigheid? HR 20 december 2013 (BP/Benschop): Partiële nietigheid mogelijk Algehele nietigheid leidt tot verlies alle rechten van eiser  boemerang-effect voor eiser  i.sm. nietigheidsanctie van door BP opgelegde excl. afnameverplichting Zinvolle regeling blijft over Cursus Hogan Lovells

Conversie HR 18 december 2009 (Prisma): 24-9-2017 Conversie HR 18 december 2009 (Prisma): Conversie van een met het mededingingsrecht strijdige bepaling strijd absolute nietigheid van art. 6 lid 2 Mw. Ongeacht of sprake is van doel- of gevolgbeperking Contractuele conversie? Cursus Hogan Lovells

Kartelschadeclaims Opkomst Europese claimcultuur - Nederland populair forum (zeker na Brexit) Bijv. Rb. 29-03-17 (Tennet/ABB): schadevergoeding 23 miljoen (excl. rente) Bijv. claims luchtvrachtkartel Stimulering ACM en Europese Commissie instellen schadevergoeding na boete kartel Aparte kartelschaderichtlijn (omgezet in NL wetgeving) Uniformering o.a. verjaringsregels en aansprakelijkheid Vermoeden van schade Indirecte prijsstijgingen makkelijker verhaald Besluiten ACM en Commissie onweerlegbaar bewijs Bewijsmateriaal makkelijker bij ACM en Commissie op te vragen

Andere ontwikkelingen Varia Uitbreiding EU concentratietoezicht tot minderheidsdeelnemingen zonder zeggenschap (>25%) (verwacht Introductie Europese Commissie online tool voor klokkenluiders Mogelijkheid tot anonieme communicatie Voorstel Europese Commissie meer instrumenten nationale toezichthouders – effect voor ACM nog niet duidelijk Verdere uniformering toezicht / zelfde bevoegdheden Verplichte onafhankelijkheid toezichthouders (voldoende middelen) Domicilie onderneming niet relevant Verplichte en afgestemde clementieprogramma’s Ruime onderzoeksbevoegdheden (o.a. telefoon, tablets, laptops) Passende sanctie-instrumenten Uniformering regels aansprakelijkheid moederondernemingen

Email: martijn.vandehel@maverick-law.com Vragen? Email: martijn.vandehel@maverick-law.com Tel: 06 21 210 853 www.maverick-law.com Volg ons op @MaverickLawyers