Koolhydraten in (moeder)melk een betere gezondheid met slimme koolhydraten Project IRRESISTIBLE Science LinX/ Rijksuniversiteit Groningen

10 verschillende Europese landen Lesmateriaal gemaakt door docenten, wetenschappers en medewerkers van science centra Onderwerpen: nanotechnologie, klimaatverandering, oceanografie, koolhydraten, …

Opzet lesmodule Opgedeeld in 6 onderdelen: Engage, Explore, Explain, Elaborate, Exchange, Evaluate Theorie: klassikaal,huiswerk, expert-groups en practicum Engage, Explore en Explain Ethiek: debat Elaborate Kennisuitwisseling: tentoonstelling maken Exchange Toets/evaluatie Evaluate

Borstvoeding? Borstgevoede baby’s zijn gezonder: Minder vaak diabetes Minder vaak astma + andere allergieën Minder kans op overgewicht 25%/ 40%

Borstvoeding? Quizje! Bijvoorbeeld via Nearpod.com

Borstvoeding? Borstgevoede baby’s zijn gezonder: Minder vaak diabetes Minder vaak astma + andere allergieën Minder kans op overgewicht 25%/ 40%

Vragen over borstvoeding ter ‘opwarming’? Heb je borstvoeding gehad? Waarom wel of niet? Denk je dat borstvoeding beter is? Zou je zelf borstvoeding willen geven/ willen dat je kind borstvoeding krijgt? Zie je wel eens vrouwen borstvoeding geven? Wat vind je van vrouwen die in het openbaar borstvoeding geven?

Borstvoeding? Hoeveel procent van de moeders in Nederland geeft hun kind borstvoeding vlak na de geboorte? 80%

Borstvoeding? En hoeveel procent van de moeders doet dat nog na zes maanden? Volledige borstvoeding? Borstvoeding gecombineerd met kunstvoeding? 25%/ 40%

Waarom borstvoeding? Borstgevoede baby’s hebben: Minder vaak darminfecties vlak na de geboorte Een iets kleinere kans op diabetes Een iets kleinere kans op allergieën Een iets kleinere kans op overgewicht De verschillen zijn heel klein! 25%/ 40%

Borstvoeding? WHO (World Health Organization) adviseert: 6 maanden volledige borstvoeding tot 2 jaar borstvoeding als bijvoeding Zo lang? Ja! Zo alng! Maar tot 2 jaar borstvoeding geven doet haast niemand in Nederland, schatting: 5%?

Melk is melk? Waarom drinken baby’s niet gewoon melk uit de supermarkt? Melk is toch gewoon melk? Melk bestaat uit: Water Eiwitten Vetten Koolhydraten (suikers) o.a. lactose (melksuiker) Vitamines & mineralen

Melk is melk? Koemelk, geitenmelk, mensenmelk, schapenmelk, buffelmelk… Melk bestaat uit: Water Eiwitten Vetten Koolhydraten (suikers) o.a. lactose (melksuiker) Vitamines & mineralen

Verschillen moedermelk zoogdieren   vrouw koe geit schaap paard buffel ezel rendier eiwit 1,5 g 3,5 g 3,8 g 5,2 g 2,1 g 4,0 g n.b. vet 3,4 g 4,1 g 6,2 g 1,3 g 8,0 g 1,4 g 18,0g melksuiker 6,9 g 4,6 g 4,4 g 4,2 g 6,3 g 4,9 g 2,8 g reststoffen 0,3 g 0,8 g 1,9 g 0,9 g 0,4 g Verschil hoeveelheid eiwitten en suikers tussen koemelk en humane melk Babyvoeding wordt gemaakt van koemelk Oligosachariden = complexe suikers, koolhydraten, vezels…

23-9-2017

Verschillen moedermelk zoogdieren   vrouw koe geit schaap paard buffel ezel rendier eiwit 1,5 g 3,5 g 3,8 g 5,2 g 2,1 g 4,0 g n.b. vet 3,4 g 4,1 g 6,2 g 1,3 g 8,0 g 1,4 g 18,0g melksuiker 6,9 g 4,6 g 4,4 g 4,2 g 6,3 g 4,9 g 2,8 g reststoffen 0,3 g 0,8 g 1,9 g 0,9 g 0,4 g Ook de soorten suikers verschillen enorm In moedermelk zitten hele bijzondere complexe suikers: OLIGOSACHARIDEN Oligosachariden = complexe suikers, koolhydraten, vezels…

Sachariden (suikers) Monosachariden: (mono = 1) Disachariden: (di = 2) glucose galactose fructose Monosachariden: (mono = 1) Lactose = galactose + glucose Disachariden: (di = 2) Saccharose (sucrose) = glucose + fructose 1 en 2

Sachariden: OLIGOSACHARIDE Oligo = een paar Poly = veel polysacharide

HMOS: human milk oligosacharides Oligosachariden in moedermelk zijn complexe moleculen Human Milk Oligo-Sacharides (HMOS) Bestaan uit lactose (galactose + glucose) met één of meer extra suiker-moleculen eraan vast. Heel veel verschillende mogelijkheden Tot nu toen >150 ontdekt in humane melk, veel nog niet geïdentificeerd lactose Geel = galactose, blauw = glucose

Oligosachariden in moedermelk Die oligosacchariden in moedermelk lijken positieve gezondheids-effecten te veroorzaken Oligosachariden hebben een gunstig effect op de bacteriën in de darmen… … en op andere processen in het lichaam

Moedermelk, bacteriën, darmen, gezondheid? Wat is de relatie? Spijsvertering Microbiologie Immunologie

Spijsvertering: Wat gebeurt er met melk in de darmen van baby’s?

Darmen baby’s - volwassenen Darmepitheelcellen van baby’s liggen nog niet tegen elkaar aan Opname van (afweer)stoffen uit moedermelk is dan makkelijker Maar ook makkelijker te passeren voor ziekteverwekkers Stoffen uit moedermelk zorgen ervoor dat de darm zich ‘sluit’ Dit duurt langer als flesvoeding wordt gegeven

Microbiologie: bacteriën – vies….? Filmpje

Bacteriën: onmisbaar! Bacteriën worden vaak als ‘slecht’ gezien, als ziekmakers. In darmen heel veel goede bacteriën, die ervoor zorgen dat wij gezond blijven. Volwassene heeft ~2 kg bacteriën in de darm https://www.youtube.com/watch?v=n9HrBLwidAc 1-2 kilo

Hoe komt een baby aan 2kg bacteriën? Baby’s zijn bij de geboorte (bijna) steriel Besmetting met bacteriën vindt plaats: Tijdens de zwangerschap (vanuit navelstreng, placenta) Tijdens de bevalling (verschil natuurlijke bevalling/ keizersnede) Via de moedermelk (!!) Via ‘het leven’ zelf

Goede darmbacteriën Na de geboorte gaan bacteriën in de darmen groeien: goede en slechte. Verschil in soorten tussen baby’s die wel of geen borstvoeding krijgen Bij borstvoeding komen er meer bifidobacteriën in de darmen

Bifidobacteriën: goede darmbacteriën Groeien vooral goed op die bijzondere oligosacchariden in moedermelk: Bifidobacteriën hebben meerdere goede effecten bij baby’s: Ze zorgen ervoor dat de slechte bacteriën minder goed groeien Ze scheiden stoffen uit die gunstig zijn voor het immuunsysteem Ze hebben invloed op allerlei andere processen in het lichaam

Effect van borstvoeding op bacteriën Borstvoeding bevat veel meer oligosachariden dan kunstvoeding De goede bacteriën groeien heel goed op juist die oligosachariden Die goede bacteriën bestrijden de slechte bacteriën en hebben allerlei andere gunstige effecten voor onze gezondheid Moedermelk Flesvoeding Bacteriesoorten in de darm http://ajcn.nutrition.org/content/98/2/561S.full

Bacteriën in de darmen Wetenschappers kunnen nog niet zo lang precies onderzoeken welke bacteriën er in de darmen zitten Mogelijk geworden door DNA-sequencing-technologie

Invloed van darmbacteriën op gezondheid Verstoren van darmbacteriën (door bijvoorbeeld antibiotica) kan heel schadelijke effecten hebben Ook zijn bacteriën betrokken/verstoord bij allerlei ziektes: Prikkelbare darmsyndroom Chronische darmonstekingen Darmkanker Obesitas Zijn poeptranslantaties de toekomst? https://www.youtube.com/watch?v=Dim7YXYlRm0

Samenvatting: Mogelijke effecten van moedermelk: Moedermelk bevat antistoffen die de baby binnen krijgt Zorgt voor snellere sluiting van de darmwand Zorgt voor groei van goede bacteriën (bifidobacteriën) in de darmen Zorgt voor minder kans op infecties vlak na de geboorte Leidt tot betere ontwikkeling van het immuunsysteem Leidt tot minder allergieën (klein verschil) Dus: gezondheidseffecten die ook later in het leven ook nog nuttig zijn Oligosachariden zijn dé magische moleculen in moedermelk

Flesvoeding/poedermelk: in de fabriek Moeders die geen borstvoeding (meer) kunnen of willen geven gebruiken flesvoeding/poedermelk/kunstmatige zuigelingenvoeding Gemaakt van koemelk: maar – niet optimaal! Vroeger: verdunde koemelk met water, en wat room en suiker Productie van babymelk is enorme industrie: Grote fabrieken, Veel winst Export naar China, Afrika, … Nederland is nr. 1 producent

FrieslandCampina Beilen

Bron: FrieslandCampina In de fabriek In de melkfabriek worden de verschillende bestanddelen van verse koeienmelk van elkaar gescheiden. Deze bestanddelen worden later weer in de juiste verhouding met elkaar gemengd om goede flesvoeding te krijgen. Er zijn twee soorten melkeiwitten: caseïne-eiwitten die vast zijn, en opgeloste eiwitten, de zogeheten wei-eiwitten. Eén van de bronnen van flesvoeding is magere melk, dat gemaakt wordt door het ‘afromen’ van de melk (het verwijderen van vet). De wei-eiwitten zijn de belangrijkste eiwitten in flesvoeding: melk zonder de caseïne-eiwitten Daarna wordt er weer vet toegevoegd en wordt de melk gedroogd Op het laatst worden aan zakken poeder andere toevoegingen toegevoegd zoals de eerder genoemde GOS, maar ook andere mineralen en vitamines Bron: FrieslandCampina

Toevoeging van GOS aan koemelk: Oligosachariden die lijken op de HMOS uit moedermelk Veel minder complex Veel minder verschillende soorten

Toevoeging van GOS aan koemelk: Oligosachariden die lijken op de HMOS uit moedermelk Veel minder complex Veel minder verschillende soorten (enkele tientallen)

Effecten van GOS in flesvoeding Meer goede bifidobacteriën Maar: moedermelk is nog altijd beter! Gewone flesvoeding Moedermelk Flesvoeding met FOS/GOS http://ajcn.nutrition.org/content/98/2/561S.full

De rest van de module: Biologie: Wat gebeurt er met melk in de darmen van baby’s? Hoe komt een (bijna) steriele baby aan 2 kilo darmbacteriën? Wat is de invloed van darmbacteriën op gezondheid? Biochemie: Wat is de exacte samenstelling van melk? Hoe zien die bijzondere koolhydraten in melk er uit? Proceschemie: Hoe wordt flesvoeding gemaakt? Hoe wordt GOS gemaakt?

Ethiek (Elaborate) Ethishe aspecten van borstvoeding en flesvoeding: Reclame-code (WHO): strenge regels voor reclame voor kunstvoeding “WHO International Code of Marketing of Breastmilk Subsitutes” Schandalen met babyvoeding Debat Website van Hero Baby Website van Nutrilon

Tentoonstelling maken (Exchange) Tentoonstelling maken over inhoud & ethiek (RRI): IKEA-kast

Vragen?

Koemelkallergie en lactose-intolerantie Alle baby’s kunnen lactose verteren, volwassenen raken soms de enzymen daarvoor kwijt Koemelkallergie: te grote fragmenten van eiwitten uit koemelk vanuit de darmen in het bloed terecht komen Hypo-allergene flesvoeding bestaat dan ook uit koemelk waar de grote eiwitten gehydrolyseerd zijn tot kleinere fragmenten