Hulpmiddelenzorg in Nederland - Wet- en regelgeving (P&O) ir. Theo H.M. Bougie BRT-ADVIES Jaarcongres ISPO-NL

Ir. Theo Bougie BRT - ADVIES2 ir. Theo H.M. Bougie TUE Wtb-medische technologie (1972); TUE Wtb-medische technologie (1972); RC Hoensbroek (25 jaar) R&D, werkplaatsen, management, internationaal RC Hoensbroek (25 jaar) R&D, werkplaatsen, management, internationaal Adviesbureu BRT-ADVIES en ICT-bedrijf HANDY-BRAINS (1998  ) Adviesbureu BRT-ADVIES en ICT-bedrijf HANDY-BRAINS (1998  ) –beleid, wet- en regelgeving, standaardisatie, classificatie, protocolontwikkeling – toegankelijkheid websites; paskamerautomatisering internationale activiteiten internationale activiteiten –ISO TC 173/SC2 ISO 9999: nationaal en internationaal –ISO TC168: terminologie pro- en orthesen –ISPO International: ex-Task Officer standards –INTERBOR: Nomenclature Coördinator –Europese Commissie: Evaluator and Reviewer FP6, FP7 en Horizon2020 –Raad van Europa: study on new technologies and disability (relevante) nationale activiteiten (relevante) nationale activiteiten –Commissie ACW o.a. GPH (ZN-VEKTIS) –Cliq; classificatie over hulpmiddelen (CVZ/VWS/CG-RAAD/ZN) –RiFa Basisrichtlijn Functiegerichte Aanspraak Hulpmiddelen (VWS/CG-RAAD) –protocolontwikkeling voet/schoen, beenprothese, armprothese, orthese

Inhoud presentatie Positionering hulpmiddelenzorg Positionering hulpmiddelenzorg Implementatie in Nederlands beleid Implementatie in Nederlands beleid Rol van richtlijnen en protocollen Rol van richtlijnen en protocollen Overzicht van protocollen P&O Overzicht van protocollen P&O Verloop verstrekkingen P&O Zvw 2009/13 Verloop verstrekkingen P&O Zvw 2009/13 Verloop klachten en geschillen 2012/2013 Verloop klachten en geschillen 2012/2013 Nieuwe zorgstelsel 2015 hulpmiddelenzorg Nieuwe zorgstelsel 2015 hulpmiddelenzorg

Zorg voor chronische gezondheids- en functioneringsproblemen Losgeweekt van ziekte-gerelateerde – curatieve - gezondheidszorg; Losgeweekt van ziekte-gerelateerde – curatieve - gezondheidszorg; Geldt voor prothesegebruiker en veel orthesegebruikers; Geldt voor prothesegebruiker en veel orthesegebruikers; deze splitsing is manifest in internationale kaders m.b.t. hulpmiddelenzorg (o.a. WHO) deze splitsing is manifest in internationale kaders m.b.t. hulpmiddelenzorg (o.a. WHO)

WHO – ICF classificatie WHO International Classification on Functioning, disability and health (2001); WHO International Classification on Functioning, disability and health (2001); –naast ICD (ziekten); –terminologie stelsel voor gevolgen van ziekten en chronische gezondheidsaspecten; – Core sets voor (de meeste) aandoeningen

Schema ICF (WHO 2001) ziekten / aandoeningen (ICD) functies / anatomische eigenschappen (stoornissen) activiteiten (beperkingen) participatie (participatie- problemen) externe factoren positief & negatief persoonlijke factoren positief & negatief

functioneren! (problemen in het functioneren) functies / anatomische eigenschappen (stoornissen) activiteiten (beperkingen) participatie (participatie- problemen)

UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD ) –human rights background; –nobody to be excluded from participation in society due to disability and/or handicap; –o.a. recht op revalidatiezorg; –o.a. recht op access to mobility devices, assistive devices and technologies; (consumer)products: design for all; (consumer)products: design for all; special assistive products: P&O, wheelchair; special assistive products: P&O, wheelchair; accessible infrastructure and society: buildings, public transport, IT; accessible infrastructure and society: buildings, public transport, IT; –geratificeerd in 151 landen o.a. alle EU-landen behalve IE en NL;

WHO Global Initiative GATE (2014) Global Cooperation on Assistive Health TEchnology Global Cooperation on Assistive Health TEchnology WHO – initiatief in het kader van UN Convention to improve access to high quality affordable technology at global level and the importance of international cooperation; WHO – initiatief in het kader van UN Convention to improve access to high quality affordable technology at global level and the importance of international cooperation; –Stigmatiserende AT naar functioneel AT; –Weg van ziekte, naar participeren en welzijn; –Weg van overheid, naar burger; –Global coordination, o.a. knowledge dissemination, good practices, standardisation and information provision;

Veranderende naamgeving (ISO9999)  1980: Technical aids;  1980: Technical aids;  1990: Technology for persons with special needs;  1990: Technology for persons with special needs;  2000: Technology for persons with disability;  2000: Technology for persons with disability;  2010: Assistive products for persons with problems in functioning;  2010: Assistive products for persons with problems in functioning;  2020: Assistive products and technology for functioning, disability and health (including products, systems and services)  2020: Assistive products and technology for functioning, disability and health (including products, systems and services)

Changing definition AP ISO9999 (2012) Assistive product for persons with problems in functioning any product especially produced or generally available, used by persons with disability for participation; for participation; to protect, support, train, measure or substitute for body functions, structures and activities; to protect, support, train, measure or substitute for body functions, structures and activities; to prevent impairments, activity limitations and participation restrictions to prevent impairments, activity limitations and participation restrictions ISO9999 (2016) draft Assistive product for functioning any external product especially designed and produced or generally available, whose primary purposes are to maintain or improve individual’s functioning and independence; to maintain or improve individual’s functioning and independence; to facilitate participation; to facilitate participation; to enhance overall well being; to enhance overall well being; but which can also be used to protect, support, train. measure or substitute for body functions, structures and activities; to protect, support, train. measure or substitute for body functions, structures and activities; to prevent avoidable impairments, activity limitations and participation restrictions to prevent avoidable impairments, activity limitations and participation restrictions

Hulpmiddelenzorg gedereguleerd in 2002 Deregulering wet- en regelgeving; overheid op afstand: Deregulering wet- en regelgeving; overheid op afstand: –Cliënt centraal; rechten client in wet vastleggen; je hebt recht op functioneren (ICF-gedachtegoed; in termen van mensenrechten); –hulpmiddelen zijn vrij verhandelbaar (EU-MDD en WMH); –afschaffen lijstjes, uitvoeringsaspecten en gebruikstermijnen; Regie hulpmiddelenzorg bij zorgverzekeraar; Regie hulpmiddelenzorg bij zorgverzekeraar; Zorgverzekeraar contracteert leverancier voor de totale keten van de hulpmiddelenzorg (advies, levering, gebruik/evaluatie); Zorgverzekeraar contracteert leverancier voor de totale keten van de hulpmiddelenzorg (advies, levering, gebruik/evaluatie); decentraliseren van indicatiestelling; decentraliseren van indicatiestelling; kosten beheersbaar maken met o.a. clusterprijzen; kosten beheersbaar maken met o.a. clusterprijzen; Arts/team levert medisch specialistische zorg aan de client/patient; inclusief indicatiestelling hulpmiddel; Arts/team levert medisch specialistische zorg aan de client/patient; inclusief indicatiestelling hulpmiddel;

Zorgverzekeringswet in 2006 Hulpmiddelenzorg in Basispakket Zvw 2006: –hulpmiddelen voor langdurig gebruik (“voor het leven”); –één keer indiceren; recht op continuïteit van werkende oplossing; –functiegerichte aanspraken (indicatiestelling vanuit ICF gedachtegoed); –recht op oplossing van individueel probleem (maatwerk); –moet effectief zijn en conform wetenschap en praktijk; –moet doelmatig zijn en niet duurder dan nodig; – zorgplicht bij zorgverzekeraar; – uitvoering bij leverancier (natura/restitutie); – betrokkenheid van arts/team via protocollen; – cliënt centraal: kiest zorgverzekeraar, kiest natura/restitutie, kiest leverancier, accordeert oplossing Hulpmiddelen medisch specialistische zorg in DBC’s/DOT’s;

Functiegerichte aanspraken Zvw 2006 rechten functiegericht omschreven in plaats van een voorzieningengericht; rechten functiegericht omschreven in plaats van een voorzieningengericht; het functioneringsprobleem van de cliënt – in termen van de ICF – bepaalt het recht op een hulpmiddel; het functioneringsprobleem van de cliënt – in termen van de ICF – bepaalt het recht op een hulpmiddel; "om te komen tot een transparante invulling is het aan de Zorgverzekeraars om de uiteindelijk te verstrekken hulpmiddelenzorg het eindresultaat te laten zijn van een geprotocolleerde vertaling van een diagnose en indicatie in concrete voorzieningen“ (toelichting bij de Zorgverzekeringswet 2006) "om te komen tot een transparante invulling is het aan de Zorgverzekeraars om de uiteindelijk te verstrekken hulpmiddelenzorg het eindresultaat te laten zijn van een geprotocolleerde vertaling van een diagnose en indicatie in concrete voorzieningen“ (toelichting bij de Zorgverzekeringswet 2006)

Voortgangsstappen in stelsel na 2006 VWS/CVZ: ombouw van Regeling Hulpmiddelen 1996 naar functiegericht geformuleerde aanspraken (nagenoeg afgerond); VWS/CVZ: ombouw van Regeling Hulpmiddelen 1996 naar functiegericht geformuleerde aanspraken (nagenoeg afgerond); “burger heeft recht op de meest adequate functionerende oplossing” (Minister Klink in overleg met Tweede Kamer 2008); “burger heeft recht op de meest adequate functionerende oplossing” (Minister Klink in overleg met Tweede Kamer 2008); Statement ZN (zorgverzekeraars) en CG-RAAD over visie op hulpmiddelenzorg voor client (2009); Statement ZN (zorgverzekeraars) en CG-RAAD over visie op hulpmiddelenzorg voor client (2009); ontwikkeling van aanpalend instrumentarium; zie volgende dia ontwikkeling van aanpalend instrumentarium; zie volgende dia

Ir.Theo H.M. Bougie BRT-ADVIES17

ISO-standaarden pro- en orthesen (EN en FR) Classificatie en terminologie van extern gebruikte orthesen en orthesecomponenten (NL); Classificatie en terminologie van extern gebruikte orthesen en orthesecomponenten (NL); Classificatie en terminologie van componenten van beenprothesen (NL); Classificatie en terminologie van componenten van beenprothesen (NL); Classificatie en terminologie van componenten van armprothesen (NL); Classificatie en terminologie van componenten van armprothesen (NL); Terminologie niet-afwijkend looppatroon (Normal gait); Terminologie niet-afwijkend looppatroon (Normal gait); Terminologie looppatronen met beenprothese (Prosthetic gait); Terminologie looppatronen met beenprothese (Prosthetic gait); Terminologie pathologische looppatronen (Pathological gait); Terminologie pathologische looppatronen (Pathological gait); Terms relating to the treatment and rehabilitation of persons having a lower limb amputation (draft 2014) Terms relating to the treatment and rehabilitation of persons having a lower limb amputation (draft 2014)

2.2. Functie van de orthese Een orthese is bedoeld voor één of meer van de volgende functies (beoogd gebruik van orthese), gerelateerd aan: een standsafwijking a. het voorkomen van een standsafwijking (bv. het vermijden dat een segment of gewricht een afwijkende stand inneemt); b. het verminderen van een standsafwijking (bv. het bewegen van een segment of gewricht in een betere stand en het behouden van de verminderde standsafwijking); c. het accepteren van een standsafwijking (bv. het belemmeren dat een standsafwijking die niet gecorrigeerd kan worden, toeneemt) een bewegingsuitslag van gewricht(en) a. het verminderen van de bewegingsuitslag van gewricht(en); b. het vergroten van de bewegingsuitslag van gewricht(en) het veranderen van afmetingen van een extremiteit a. het verlengen van een segment; b. het verbeteren van de vorm van een segment neuromusculaire stoornissen. a. het compenseren van geringe spierwerking; b. het beheersbaar maken van het effect van overmatige spierwerking het verminderen of herverdelen van belasting op weefsel (bv. de belasting te herverdelen onder de voet of de belasting verminderen na een tibia-fractuur).

Rotatieas De rotatie kan zijn: a. één-assig, waarbij er slechts één rotatieas die onafhankelijk is van de hoek waarin de gewrichtscomponent zich bevindt; of b. méér-assig, waarbij de rotatieas verplaatst en afhankelijk is van de hoek waarin de gewrichtscomponent zich bevindt Besturing Gewrichtscomponenten kunnen beschikken over voorzieningen die de beweging stuurt. De voorzieningen omvatten: a. vaststelling van de gewrichtscomponent onder een bepaalde hoek, als volgt te bedienen: a.1. handmatig vergrendelen en handmatig ontgrendelen; a.2. automatisch vergrendelen en handmatig ontgrendelen; a.3. automatisch vergrendelen en automatisch ontgrendelen. b. het verminderen van de bewegingsuitslag van de gewrichtscomponent c. het bekrachtigen of tegenwerken van beweging in de gewrichtscomponent. Geef aan of de eigenschappen in-, verstelbaar zijn of zich adaptief instellen Dragende componenten (ortheseopbouw) Dragende componenten van een orthese vormen de verbinding tussen de interface en de gewrichtscomponenten en zorgen voor de integriteit en uitlijning van de

ISO draft Terms relating to the treatment and rehabilitation of persons having a lower limb Termen gedefinieerd aan de hand van phases of treatment: preoperative treatment; preoperative treatment; surgery; surgery; immediate postoperative care; immediate postoperative care; early rehabilitation; early rehabilitation; non-prosthetic and prosthetic rehabilitation; non-prosthetic and prosthetic rehabilitation; continuing care continuing care

Protocollen hulpmiddelenzorg Doel protocollen Doel protocollen –transparante besluitvorming; –reproduceerbare besluitvorming; –borgen expertise; –borgen verantwoordelijkheid; –onderbouwen functiegerichtheid, effectiviteit, stand wetenschap en praktijk, doelmatigheid; –gestandaardiseerde dossiervorming ; Voor wie Voor wie –leverancier van hulpmiddelenzorg en alle betrokkenen (cliënt, medische zorgverlener, indicatiesteller, verzekeraar)

Werkwijze met zorgprotocol Zorgverzekeraar: Zorgverzekeraar: –Polis maakt melding van geprotocolleerde zorg; –Contract met leverancier refereert aan protocol; –Focus op verstrekkingsproces en de kwaliteit van oplossing in de tijd; Zorgverzekeraar en leverancier: Zorgverzekeraar en leverancier: –Contract refereert aan protocol; –Oplossingen in functiegerichte omschrijvingen en (cluster)prijzen; Leverancier: Leverancier: –Borging en proces van besluitvorming; –Registratie van handelen en dossiervorming Client Client –Transparantie en bestendigheid; –Kwaliteit zorg/oplossing

Implementatie instructie en training; instructie en training; formulieren op papier: formulieren op papier: –statisch; geen interactie en intelligentie; –telkens opnieuw invullen; digitaal als klantendossier: digitaal als klantendossier: –gehele traject hulpmiddelenzorg incl. polis en contract, indicastiestelling en anamnese; –interactie en intelligentie; –bij nieuwe hulpvraag ingevulde configuratie als start.

P&O protocollen voor professionals Voet-schoenprotocol: NVOS-Orthobanda (Npi); 2007 Voet-schoenprotocol: NVOS-Orthobanda (Npi); 2007 Beenprotheseprotocol PPP met annex AAK PPP- Stuurgroep; 2009/2014 Beenprotheseprotocol PPP met annex AAK PPP- Stuurgroep; 2009/2014 Ortheseprotocol been, romp en arm NVOS- Orthobanda; 2012 Ortheseprotocol been, romp en arm NVOS- Orthobanda; 2012 Beenorthesen bij neuromusculaire aandoeningen AMC/VU; 2013; Beenorthesen bij neuromusculaire aandoeningen AMC/VU; 2013; Armprotheseprotocol PPP Arm Stuurgroep; 2014/2015 Armprotheseprotocol PPP Arm Stuurgroep; 2014/2015

Opbouw protocollen Hulpvraag client Hulpvraag client Zorgvraag Zorgvraag Oplossingsrichting Oplossingsrichting Informed consent Informed consent Maatneming Maatneming Pakket van eisen, check maatwerk/confectie Pakket van eisen, check maatwerk/confectie Keuze uit marktaanbod of specificaties oplossing maat gemaakt Keuze uit marktaanbod of specificaties oplossing maat gemaakt Aflevering Aflevering Training Training Evaluatie Evaluatie

Hulpmiddelenzorg in cijfers (GIP Peilingen)

Kostenontwikkeling hulpmiddelenzorg (GIP)

Gebruikers hulpmiddelenzorg (GIP)

Onverdeling orthesen (GIP)

Onderverdeling prothesen (GIP)

Groeipercentage hulpmiddelenzorg (GIP Peilingen) Begroting VWS 2015: stijging Hulpmiddelenzorg van 5,2% t.o.v (NZa)

Klachten en geschillen (P&O) koepels zoals nvos-Orthobanda: sterke stijging (men veronderstelt veelal als gevolg van toenemende eigen bijdrage Zvw); koepels zoals nvos-Orthobanda: sterke stijging (men veronderstelt veelal als gevolg van toenemende eigen bijdrage Zvw); Klacht/geschil zorgverzekeraar SKGZ (2013) Klacht/geschil zorgverzekeraar SKGZ (2013) –1.483 klachten SKGZ totaal waarvan 292 Hmz (20%; stijgend); –leidt tot 211 geschillen waarvan 32 Hmz (15% van totaal; 38% toegewezen); –leidt tot 7 geschillen P&O – ERG WEINIG!!! Geen jurisprudentie!!

Thematiek SKGZ geschillen in de tijd % effectiviteit/wetenschap en praktijk; 20% effectiviteit/wetenschap en praktijk; 40% functiegerichtheid / doelmatigheid; 40% functiegerichtheid / doelmatigheid; 36% diverse thema’s zoals 36% diverse thema’s zoals –interpretatie polis; –interpretatie reglement; –administratieve procedures % effectiviteit/wetenschap en praktijk; 5% effectiviteit/wetenschap en praktijk; 55% functiegerichtheid / doelmatigheid; 55% functiegerichtheid / doelmatigheid; 40% diverse thema’s zoals 40% diverse thema’s zoals –interpretatie polis; –interpretatie reglement; –administratieve procedures

Zorgstelsel Zvw Hulpmiddelenzorg functiegericht indiceren Zvw Hulpmiddelenzorg functiegericht indiceren –bewustzijn (o.a. geheugenondersteuning); –huidbescherming (o.a. anti-decubitus) AWBZ wordt beëindigd en opgedeeld; AWBZ wordt beëindigd en opgedeeld; –Langdurige zorg naar Wlz; –Kortdurende thuisverzorging: Zvw; –Participatie naar Wmo;

Hervorming langdurige zorg 2015 Zvw Hulpmiddelenzorg voor langdurig gebruik: ongewijzigd; Zvw Hulpmiddelenzorg voor langdurig gebruik: ongewijzigd; Zvw Uitleenhulpmiddelen: ongewijzigd; Zvw Uitleenhulpmiddelen: ongewijzigd; Zvw Hulpmiddelen in kader van medisch specialistische behandeling: ongewijzigd; Zvw Hulpmiddelen in kader van medisch specialistische behandeling: ongewijzigd; Wlz hulpmiddelen als outillage van instellingen voor langdurige zorg: ongewijzigd conform AWBZ; Wlz hulpmiddelen als outillage van instellingen voor langdurige zorg: ongewijzigd conform AWBZ; Individuele hulpmiddelen in Wlz instelling of thuis: gedoogconstructie?? Individuele hulpmiddelen in Wlz instelling of thuis: gedoogconstructie??

Individuele hulpmiddelen in Wlz AWBZ: jaarlijkse afspraken tussen zorginstelling en AWBZ-verbindingskantoor over boven-budgettaire budget voor individuele hulpmiddelen; AWBZ: jaarlijkse afspraken tussen zorginstelling en AWBZ-verbindingskantoor over boven-budgettaire budget voor individuele hulpmiddelen; Elke Nederlander is verplicht verzekerd Zvw Basispakket incl. hulpmiddelenzorg Elke Nederlander is verplicht verzekerd Zvw Basispakket incl. hulpmiddelenzorg Blijven de Verbindingskantoren en zorginstellingen de individuedele hulpmiddelen als extra en boven- budgettair continueren?? Blijven de Verbindingskantoren en zorginstellingen de individuedele hulpmiddelen als extra en boven- budgettair continueren?? Ben voorbereid op conversie naar Zvw Basispakket Ben voorbereid op conversie naar Zvw Basispakket

Einde Vragen??? Vragen??? Discussie Discussie

Disclosure belangen spreker Geen belangenverstrengeling c.q. bijzonderheden Geen belangenverstrengeling c.q. bijzonderheden

Richtlijn Documenten met aanbevelingen, adviezen en handelingsinstructies ter ondersteuning van de besluitvorming van professionals (in de zorg), berustend op de resultaten van (wetenschappelijk) onderzoek en met daarop gebaseerde discussie en aansluitende meningsvorming, gericht op het omschrijven van doeltreffend en doelmatig (medisch) handelen RIFA; RIFA;

Protocol Aanpassing op maat van een zorginhoudelijke richtlijn voor gebruik in een bepaalde omgeving RIFA; Procesbeschrijving Hulpmiddelenzorg