Alle drempels geslecht? De noodzaak van een gezamenlijke aanpak bij onderwijsverandering Conferentie doorlopende leerlijnen taal en rekenen: Pilots op de snijvlakken van de sectoren Nienke Nieveen, november 2012

Dé uitdaging bij onderwijsverandering... “Change in education is easy to propose, hard to implement, and extraordinarily difficult to sustain” Hargreaves, A. & Fink, D. (2006). Sustainable leadership. San Francisco, CA: Jossey-Bass.

'Easy to propose'

Beoogd Onbelemmerde voortgang in de ontwikkeling van leerlingen op het terrein van taal en rekenen In de onderwijsketen van sectoren: van voor- en vroegschool naar basis- naar voortgezet onderwijs, van vmbo naar mbo naar hbo en van vo naar hbo Waarbij de deelnemende scholen en leraren de eigen projecten bepalen (binnen enkele kaders zoals de referentieniveaus)

'Hard to implement'

Veel sectoren en overgangsmomenten

Autonomie van Nederlandse scholen Decentraal onderwijsbeleid Centraal onderwijsbeleid Hoge verwachtingen van scholen: school-eigen ambities volgen en op basis daarvan school-eigen curriculum samenstellen

Veelkoppigheid van de vernieuwing Wie doen er aan de pilot mee? –Netwerkvorming, mensen met zeggenschap –Uitwisseling, verkenning, band creëren –Beperkte groep of hele school? Wat pak je aan? –Waarop vind je elkaar? What's in it for me/us? What makes me/us tick? Urgentie? Elkaar vinden op gezamenlijk doel –Elementen van het curriculum (doorloop/continuïteit) Hoe pak je de pilot aan? –Projectmatig werken –Feedback organiseren, terugkijken naar gezamenlijk doel –Rol van de pilotleider, schoolleider

Waarop vind je elkaar?

En op welk niveau vind je elkaar? Meso: school/instituut/opleiding, invulling en verantwoording school (schoolplan, opleidingsprogramma, gezamenlijk gebouw) Micro: klas, groep, docent (lesmethoden, lesmateriaal, toetsen, didactiek) Nano: leerling, individu (persoonlijke leerplan; vgl. leven lang leren)

curriculumontwikkeling school- organisatie- ontwikkeling professionele ontwikkeling cultuur: samenwerkingscultuur, curriculair leiderschap infrastructuur: overlegstructuren tijd, budget de school als onderwijs-, leer- en ontwerpomgeving veranderbereidheid betrokkenheid curriculaire competenties vakinhoudelijk vakdidactisch planmatig consistentie intrapersoonlijk interpersoonlijk doorlopende leerlijnen vakvernieuwing of leergebieden passende leermiddelen onderwijs op maat, talentontwikkeling samenhang in het onderwijsaanbod toetsing en examinering ambities, profilering visie (waartoe leren leerlingen) curriculum op meso-(school)niveau curriculum op micro-(klas)niveau curriculum op nano-(leerling)niveau Belang van synergie in ontwikkelingen

Hard to implement... VVE ● PO ● VO ● MBO ● HBO met wie ● wat ● hoe curriculumcomponenten meso ● micro ● nano curriculum- ● docent- ● schoolorganisatie-ontwikkeling En dan ook nog die onvermijdelijke implementatiedip....

Implementatiedip

Daarom gecombineerde aanpak Top-down (overheidsbeleid, kaders, etc.) Bottom-up (school en leraren) Steun en druk van de zijkant (netwerk, begeleiders, lerarenopleiding, etc.) Steun en druk van de zijkant Curriculumverandering

Doorlopende leerlijnen, referentienievaus Opbrengstgericht werken Vakvernieuwingen Samenhang Differentiatie (incl. talentontwikkeling, excellentie, zorgbreedte) Inzet van (digitale) leermiddelen Adequate toetsing... Lokale initiatieven: Overdrachtsdocumenten Toetskalenders Kijkwijzers Instructiekaarten Filmpjes Checklists. Toetsen, examens, lvs Inspectie Schoolbegeleidingsinstellingen Lerarenopleidingen Nascholingsinstituten Educatieve uitgeverijen Expertise centra Netwerken Ouders Media... Top-down (overheidsbeleid, kaders, etc.) Steun en druk van de zijkant (netwerk, begeleiders, lerarenopleiding, etc.) Bottom-up scholen (in verschillende sectoren) en leraren

De dip te boven en dan verder...

'extraordinarily difficult to sustain'

Op naar duurzame verandering Met voldoende spreiding Met voldoende diepgang Met verschuiving van eigenaarschap van de verandering  Via gecombineerde aanpak (top-down + bottom-up + aside)

Afstemming 'educatieve infrastructuur'

Zie bijv. rondom toezichtskader Vanaf 2013 moet Inspectie in haar toezichtskader de referentieniveaus taal en rekenen opnemen Daarmee onstaan aanvullende vragen/wensen, zoals: –instrument ontwikkelen waarmee lesmethodes kunnen worden geanalyseerd op het al dan niet dekken van de referentieniveaus. –scholen houvast bieden om zich te verantwoorden ten aanzien van de moeilijk meetbare domeinen bij taal (bijv. in SE). –scholen handvatten bieden/helpen deskundiger te worden op punt van formatieve assessment in relatie tot opbrengstgericht werken. –leerlingvolgsystemen aanpassen op referentieniveaus. Overleg (in diverse samenstellingen) tussen o.a. Inspectie, OCW, CITO, SLO, uitgevers, sectororganisaties, ondersteuningsinstellingen, etc.

Kanteling in denken “Het probleem is eigenlijk van niemand” [= Citaat uit Advies Onderwijsraad (2005) Advies Betere overgangen in het onderwijs.] "het meest opvallende aan het fenomeen van belemmerde doorstroom en stroeve overgangen tussen onderwijsinstellingen is wel dat de verantwoordelijkheid ervoor als diffuus wordt ervaren" Naar: "Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid"