Sociaal-economisch plan De Friese Meren Presentatie uitkomsten analyse aan de ondernemersverenigingen 2 september 2014 Bas Doets (directeur E&E advies)

Inhoudsopgave 1. Aanleiding en doel van het beleidsplan 2. Aanpak 3. Uitkomsten economische analyse 4. Visie en ambities 5. Uitdagingen 6. Realisatie

1. Aanleiding en doel sociaal-economisch plan  Aanleiding: Nieuwe gemeenten en nieuwe economische omstandigheden vragen om herijking economische koers  Doelstelling: Richting geven aan inspanningen in De Friese Meren: –Analyse –Visie –Uitdagingen –Uitvoering/realisatie

2. Aanpak 1.Economische foto en trends en ontwikkelingen 2.Overleg ondernemersverenigingen 3.Sessie gemeente intern (evt Raad) 4.Externe bijeenkomst stakeholders (analyse, visie, uitdagingen, uitvoering (hoe en met wie)) 5.Tweede sessie gemeente intern (uitdagingen en uitvoering) 6.Bijeenkomsten met maatschappelijke coalities rond uitdagingen 7.Opstellen conceptplan 8.Bespreken met ondernemersverenigingen en gemeente 9.Opstellen definitief plan

3. Uitkomsten economische analyse  Kerncijfers nieuwe gemeente  Bevolking  Arbeidsmarkt  Economie  Economische ontwikkeling  Sectorstructuur  Sectoren uitgelicht  Trends en ontwikkelingen

Kerncijfers nieuwe gemeente  inwoners (4 e gemeente van Fryslân)  560 km2 (65% land)  Plattelandsgemeente: lage bevolkingsdichtheid  51 kernen: Joure Lemmer Balk Sint Nicolaasga 3.100

Bevolking De Friese Meren  Lichte bevolkingsgroei (krimp in Gaasterlân-Sleat) Geboorteoverschot Negatief migratiesaldo (jongeren)  Vergrijsde bevolking: 20% 65+ (NL 17%)  Toename grijze druk: 35 ouderen op 100 productieven  Ondervertegenwoordiging jaar: 27% (NL 32%)  In 2030: 25% % 0-14 jarigen Kleine potentiele beroepsbevolking

Arbeidsmarkt De Friese Meren  Beroepsbevolking: personen (40% vrouwen) 72% participeert Krimp  Opleidingsniveau: Weinig hoger opgeleiden: 22% (NL 36%) vooral grote groep MBO  Werkloosheid: In 2014 zijn er 1950 werklozen: 8,5% (NL: 10%, FR: 11,6%) 2008: 4,5% Grote verschillen binnen de gemeente

De economie van De Friese Meren (1)  bedrijven en instellingen Bijna volledig MKB Tweederde is ZZP’er (15% van de werkgelegenheid) Kleinschaliger dan landelijk  € 1,3 miljard toegevoegde waarde  arbeidsplaatsen 57% mannen, vooral voltijd, vrouwen meer deeltijd) 70% in de ‘G4’: Joure (7.000 banen) Lemmer (4.000 banen) Balk (1.650 banen) Sint Nicolaasga (1.400 banen)

De economie van De Friese Meren (2)  Werkgelegenheidsfunctie: 0,87 (NL 1,02) : Gevolg van ontbreken voorzieningen kwartaire sector  Economische verwevenheid: Grote regionale economische verwevenheid: inwoners werken buiten de gemeente (vooral Heerenveen, SW-Fryslân en Leeuwarden) Beperkte interne economische verwevenheid

Economische ontwikkeling De economie van de gemeente De Friese Meren is conjunctuurgevoelig Drie factoren: MKB, industrie en bouw, kwartaire sector

Sectorstructuur

Belangrijke sectoren uitgelicht (1)  Landbouw: 690 bedrijven 7,2% van de werkgelegenheid: banen 80% grondgebied De Friese Meren heeft een agrarische functie Schaalvergroting en mechanisatie: bedrijven en werkgelegenheid dalen Trends: groeiende wereldbevolking en welvaart, melkquota, nieuwe verdienmodellen in biobased ketens  Toerisme en recreatie: Circa 500 bedrijven 10% van de werkgelegenheid (NL: 6,2%): banen Daling werkgelegenheid Trends: vergrijzing, beleving en zappen, digitalisering, kwaliteit en comfort

Belangrijke sectoren uitgelicht (2)  Detailhandel: 345 winkels 2100 banen Daling fysieke winkels (2008: 370), opkomst webwinkels (2013: 66, ) Daling werkgelegenheid Trends: demografie, e-commerce, beleving, veranderen functie van centra  Industrie 325 bedrijven banen Groei werkgelegenheid (+4,8%) Veel innovatieve bedrijven (13% van FR) Omvangrijke ambachtseconomie Beperkte export

Trends en ontwikkelingen Trends die leiden tot economische kansen en bedreigingen:  Demografie: krimp, vergrijzing, gezinsverdunning  Mondialisering (export, concurrentie, groei wereldmarkt) en lokalisering (deeleconomie, lokale producten, beleving)  Technologisering: internet, 3D printing, big data, robotisering, automatisering, …  Verduurzaming: circulaire economie, biobased, duurzame energieopwekking, verandering productieprocessen, …  Veranderende consumentenwensen: individualisering, kleinschalig, kwaliteit, comfort, betekenis, …

Wat ontbreekt in de analyse?

4. Visie en ambitie  Ambitie: Maximaal Bruto Regionaal Geluk in plaats van BRP: economie als middelen om dit doel te bereiken.  Visie: We willen een economie die: Uitdagend/plezierig werk biedt voor iedereen die wil en kan werken (binnen de gemeente of goed bereikbaar daarbuiten) Toekomstbestendig is en continuïteit en zekerheid biedt De kwaliteiten en identiteit van de gemeente versterkt in plaats van er afbreuk aan doet (kwaliteit / duurzaamheid) Bijdraagt het voorzieningenniveau voor burgers op een hoog niveau te brengen/houden Kansen biedt voor mensen met ambities  Dit is een maatschappelijke opgave!

4. Visie en ambitie  Sectoren die de meeste raakvlakken hebben met deze economische kernwaarden en er de grootste bijdrage aan kunnen leveren: Landbouw Toerisme en recreatie (incl. culturele voorzieningen) Detailhandel Zakelijke dienstverlening Zorg en welzijn Onderwijs Innovatieve bedrijven: niches en ambachten Bouw  Interventiemogelijkheden: Werklocaties Ondernemerschap/innovatie/export Infrastructuur en bereikbaarheid (digitaal, toeristisch, fysiek) Arbeidsmarkt MVO en duurzaamheid Branding en marketing Acquisitie

5. Uitdagingen  Uitdagingen op de snijvlakken van belangrijke sectoren en interventiegebieden: Werklocaties Ondernemer- schap/innovatie / export Arbeidsmarkt Infrastructuur en bereikbaarheid MVO en duurzaamheid Branding en marketing Acquisitie Landbouw Toerisme en recreatie Detailhandel Zakelijke dienstverlening Innovatieve bedrijvigheid Bouw Zorg en welzijn Onderwijs

5. Uitdagingen Wat zijn de belangrijkste uitdagingen?

5. Uitdagingen  Landbouw: Invullen VAB’s om leegstand en verpaupering te voorkomen Verbinden van onze landbouwbedrijven met innovatieve bedrijven om tot nieuwe verdienmodellen te komen Inspelen op nieuwe groeimarkten en non-foodtoepassingen zoals de duurzame energiesector en groene chemie  Toerisme en recreatie: Versterken kwaliteit ondernemerschap en innovatief vermogen T&R ondernemers Bevorderen samenwerking onderling en met culturele voorzieningen Ontwikkeling goede breedbandinfrastructuur zoals wifispots Inspelen op nieuwe groeimarkten zoals zorgtoerisme en duurzaam toerisme Bekendheid van de naam De Friese Meren exploiteren Aantrekken nieuwe attracties (bv. slechtweervoorziening) en nieuwe bedrijvigheid

5. Uitdagingen  Detailhandel: Ontwikkelen van aantrekkelijke centra Concentratie van voorzieningen om leegstand te voorkomen Ontwikkelen aanpak om winkelaanbod in kleine kernen op peil te houden Inspelen op toenemende rol e-commerce Vergroten bekendheid van Joure en Lemmer als winkelkernen Binnenhalen grote formules  Zakelijke dienstverlening: Creëren van voldoende hoogwaardige en gevarieerde werklocaties Ontwikkeling goede breedband infrastructuur om woon- werkcombinaties (in het buitengebied) te stimuleren Bevorderen samenwerking ZZP’ers

5. Uitdagingen  Innovatieve bedrijvigheid Creëren van voldoende hoogwaardige en gevarieerde werklocaties Verbinden met noordelijke en landelijke innovatieagenda’s en kennisinfrastructuur Vergroten export Bevorderen onderlinge samenwerking (innovatiecluster De Friese Meren?) Ontwikkeling van nieuw talent, zowel kwantitatief als kwalitatief (technisch, ambachten) Verkennen marktkansen rond groeimarkten zoals clean tech en healthy ageing, watertechnologie Aantrekken nieuwe innovatieve bedrijvigheid en kenniswerkers Profilering als innovatieve regio  Bouw Verbinden bouw met ruimtelijke opgaven: duurzaam bouwen, levensloop- bestendig bouwen, centrum ontwikkeling, herbestemming VAB’s, aantrekkelijke werklocaties, krimp en leegstand)

5. Uitdagingen  Zorg en welzijn Inspelen op veranderende bevolkingssamenstelling in bestaande en toekomstige woningvoorraad Inspelen op nieuwe technieken zoals e-health en zorg op afstand Implementatie van nieuwe technieken en concepten waardoor de kosten voor de zorg afnemen (bv. domotica) Zorgen voor voldoende gekwalificeerd personeel in de zorg  Onderwijs Invullen vrijkomende onderwijslocaties Inspelen op mogelijkheden e-education Inzetten op meer vraaggestuurd onderwijs

6. Organisatie/uitvoering  Hoe gaan we met de uitdagingen aan de slag? Wie hebben we nodig? Hoe creëren we eigenaarschap? Hoe gaan we het organiseren?