Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (WND)

project van Variaties vzw Het ondersteunen, stimuleren en coördineren van de vrijwilligerswerking; het verzamelen en ontsluiten van publicaties, opnames, onderzoeksresultaten en bestaand bronnenmateriaal; het onder de aandacht brengen van de dialecten in Vlaanderen; het stimuleren en ondersteunen van het onderzoek naar taalvariatie in Vlaanderen.

Wat? Database met verschillende Vlaamse lokale en regionale dialectwoordenboeken. Initiatief van prof. dr. J. Van Keymeulen

Waarom? Valoriseren van amateurdialectwoordenboeken; samenstellen van een doorzoekbare database; openstellen voor grote publiek op de website

Zoekmogelijkheden (1) Zoeken in alle woordenboeken Zoeken in een aantal woordenboeken Zoeken in één woordenboek Zoeken per provincie

Zoekmogelijkheden (2) Origineel trefwoord: vaak moeilijk; vernederlandsing: het dialectwoord, maar zoals het in het Nederlands geschreven zou worden; A.N.-zoekterm: het equivalent in het Algemeen Nederlands of een korte omschrijving; op volledige woordenboekartikel: veel overbodige informatie.

= demoversie Dankzij vele vrijwilligers hebben we al een mooie werksite Doel: per provincie minimaal vijf representatieve woordenboeken volledig doorzoekbaar maken ▫O.a. met financiële steun van provincies en de Vlaamse overheid

Hoe gaan we te werk? (1) papieren woordenboeken ▫Meestal oudere woordenboeken of lokale woordenboeken vòòr de jaren 90 (2) digitale versie ▫Steeds meer auteurs hebben de laatste versie ook digitaal

Klaarmaken van de importversie met de hulp van vrijwilligers Laten inscannen en ocr’en Nalezen op scanfouten door vrijwilligers ▫Soms lastig werk ▫Wordt verdeeld in kleinere pakketten (bv. een letter of 25 blz.) Verrijken van de gegevens voor de zoekfunctie ▫Vrijwilligers voegen de vernederlandsingen en de zoektermen toe

Voorbeeld van ocr Aankonten, ww. Zie AANKAUTEN. Aankrabben (uitspr. a'krabbari), onz. zw. ww. Voortgaan met krabben. We zille moeten a'krabben om gedaan te knj(g)en. — Hard loopen. Zie ze mor a'krabben! A'gekral(d) kommen. Aankrijen, ww. Zie AANKRIJGEN. Aankrijgen (uitspr. a'krj(g)^n), bedr. st. ww. In brand krijgen. CV. Aankweek (uitspr. a'kwcek), m. Zonder mv. Het aankweeken. DB. — Het aangekweekte. DB. Aanlaadsele (uitspr. a'laatsjfo), o. Zonder mv. Het bezinksel op de binnenwanden van een vat, een flesch, enz. ' / Es auwc wijn, 'k zie veel a'laadsele va m binnen op de Jlcsschc. J. — Ook van de tanden. SCH. {Bijv.)

' / Es auwc wijn, 'k zie veel a'laadsele va m binnen op de Jlcsschc. J. — Ook van de tanden. SCH. {Bijv.) Moet worden ‘ t Es auwe wijn, 'k zie veel a'laadsele vam binnen op de flessche. J. — Ook van de tanden. SCH. {Bijv.)

Aalkuipe, vr. Zie ZEEKKUIPE. Aalmoes, vr. mv. aalmoesen. Daarnaast ALEMOESE. Aalmoes. DB. — Om zijn aalmoese gaan, bedelen. Hie zal nog om zijn aalmoese gaan. Aamvijl (uitspr. oomvijl met zachtlange o), m.(niet o.) Mv. oomvyls. Aanbeeld. Vg. Eng. anvil, Ags. anfilt. Zie FR. VERC. Ned. Wdb. Aamvijlbeetel of uitspr. oomvylbeetol met zachtlange o), m. Beitel die boven in een opening van het aanbeeld gestoken wordt en dient om ijzer afte houwen. Zie VUYLST. Amb. Smid, i. v. AAMBEELDBEITEL.

Vernederlandsing = het omzetten van een in dialect geschreven woord in hetzelfde woord maar met Nederlandse klanken ▫loopen  lopen ▫diek  dijk ▫veugel  vogel ▫bieën  been ▫luuëpm  lopen ▫ælekapæle  ellekapel, hellekapel  = zoals het in het Nederlands zou geschreven worden als het woord in het Nederlands zou bestaan of bestaat

AN-zoekterm In de mate van het mogelijke een AN woord (soms een korte omschrijving) Kan verschillen van het woord in het woordenboek ▫ælekapæle  ellekapel  vlinder ▫diek  dijk  gracht ▫Mottevijver  mottevijver  vlinder ▫Flieflaater  flieflouter  vlinder = AN-woorden waarop je kan zoeken

Verrijkingen Worden ofwel toegevoegd in de database zelf (vooral de grotere woordenboeken) Worden vooraf toegevoegd in de tekstversie (dikwijls bij kleinere woordenboeken) met codes - uitleg over de manier van werken volgt individueel of in een kleine groep

Berlare flùtjesbier licht, weinig alcoholhoudend (tafel)bier $$fluitjesbier$$ ££licht bier££ flùtjesmelk afgeroomde melk $$fluitjesmelk$$ ££afgeroomde melk££ foel vuil spel in voetbal (>Eng.: foul: vuil, gemeen) $$foul$$ ££vuil spel££ foersj vork van fiets (>Fr.: fourche) $$fourche$$ ££vork££

problemen Vernederlandsen - kennis van dialect; AN-zoekterm: niet altijd gemakkelijk -> nu nog veel verschillen - kunnen later gedeeltelijk weggewerkt worden; werken met vrijwilligers om zoektermen toe te voegen, dus variatie - controle achteraf is nodig.

We zoeken dus vrijwilligers om: Ingescande teksten na te lezen Focus op oudere woordenboeken  Teirlinck, Zuid-Oostvlaandersch Idioticon  Goemans, Leuvensch Taaleigen  Rutten, Bijdrage tot een Haspengouwsch Idioticon  Tuerlinckx, Bijdrage tot een Hagelandsch Idioticon  Gezelle, G. en J. Craeynest ( ), Loquela. Enkele zijn in verwerking maar moeten nog verrijkt worden  De Bo, Westvlaamsch Idioticon  Lievevrouw-Coopman, Gents Idioticon  Joos, Waasch Idioticon

Nieuwere woordenboeken ▫Eerst toestemming auteur vragen ▫Daarna kan de verwerking beginnen ▫Lijst beschikbaar van te bewerken woordenboeken voor eventuele kandidaten

Stemmen uit het verleden Collectie bandopnames uit de jaren 60 en 70 van de UGent

Wat? Verzameling van 750 dialectbanden; 45 minuten vrij gesprek; verzameld in de jaren 60 en 70; Eigendom van de UGent.

doel Ontsluiten van de collectie voor gebruik in erfgoedbanken of musea ▫Taalkamer in Huis van Alijn ▫Erfgoedbank Meetjesland en Land van Rode ▫Reizende tentoonstelling de Zeeuwse Klapbank ▫Cfr. Soundbites van het Meertens Instituut

Projectfase 1 Database met metadata ▫Gegevens over de opname ▫Gegevens over de spreker

Projectfase 2 Website met de geluidsopnames ▫500 banden zijn al gedigitaliseerd ▫250 banden worden in de komende maanden gedigitaliseerd

Overzicht van de bandopnames Rood = gedigitaliseerd Blauw = nog niet gedigitaliseerd

Korte inhouden Kachel en schoorsteen - kachel brandt niet goed; discussie of het vlammetje blauw of rood is - de schoorsteen moet geveegd worden; iemand gaat met een bonenstaak het dak op; volgens een van de sprekers is dat niet de juiste manier om de schoorsteen te vegen - anekdote hoe de schoorsteen geveegd wordt; door het vegen is een ring afgevallen, dus de vlam kan zich niet verspreiden; alles wordt weer op de goede plek gezet; met de stofzuiger wordt alles opgezogen; waterpas gebruiken; nu brandt de kachel goed - geblaas van ventilator Varkens - de spreker staat 's morgens op (zijn vrouw vraagt hoe laat hij de avond ervoor thuis gekomen was; de spreker was wat later terug van de repetitie van de fanfare na een gezellig samenzijn onder vrienden), voert de kippen en ziet dat iemand hem 2 varkens gebracht heeft, maar heeft geen idee wie dit gedaan heeft - misschien heeft de persoon wel gebeld of geklopt, maar door de televisie en een feestje bij de buren was dit wellicht niet te horen Ziekenhuis - discussie over gemeenschappelijke vriend, die naar het ziekenhuis moet voor een neusoperatie Boksen - spreker vertelt een anekdote over een soldaat die samen met een bokser oefent; de bokser verdedigt alleen maar, maar uiteindelijk krijgt de soldaat toch een slag op zijn neus; geen adem kunnen halen en alsmaar meer pijn krijgen

Taken voor vrijwilligers op korte termijn Korte inhouden maken ▫Bandopnames uit de eigen regio beluisteren en samenvatten ▫Korte inhouden worden in een database opgenomen, zodat wie interesse heeft weet wat er op de dialectopnames staat  (= vooral interessant voor musea en erfgoedveld)

Eventuele toekomstplannen Nieuwe dialectopnames maken bij oudere dialectsprekers om de gaten op de kaart op te vullen (vooral in de oostelijke provincies)

Eventuele toekomstplannen Samen met het Meertens Instituut: niet enkel korte inhoud op de website plaatsen maar ook de uitgeschreven dialecttranscripties in de vorm van een crowdsourcingproject Dringender zijn de korte inhouden en het toekennen van sleutelwoorden