Loopbaanleren in het hbo Onderwijsdag HHS 4 november 2008 Dr. F. Meijers

De loopbaan centraal: waarom? 1. betere motivatie en dus kwalificatiewinst 2. vakbekwaamheid in een diensten/kennis-economie: hoofd, hand é n hart 3. burgerschap in een ge ï ndividualiseerde samenleving: toenemende zelfsturing

Beroepsonderwijs ontwikkelt anno 2008 nauwelijks zelfsturing: transferprobleem (slechts 15% van de theorie wordt gebruikt) motivatieprobleem (afnemende motivatie) drop out probleem

Wat is zelfsturing? Benoemen levensthema (‘Wat voor soort mens ben ik?’) Benoemen acceptabele sociale rol? (‘Wat voor soort werk past bij mij?’) Benoemen omgeving (‘Wat voor soort werkomgeving past bij mij?’)

Welke leeromgeving is nodig voor zelfsturing? méér praktijksturing (praktijkgerichtheid) méér dialoog over persoonlijke zin en maatschappelijke betekenis van het eigen leren medezeggenschap over eigen leren (vraaggerichtheid)

Onderzoek ‘Loopbaanleren in HBO’ In welke mate ontwikkelen studenten loopbaancompetenties? Wat is een krachtige loopbaanleeromgeving?

Onderzoeksgroep 4820 studenten afkomstig van 11 hogescholen vooral uit 2 e en 3 e studiejaar gemiddeld 21 jaar oud qua geslacht gelijk verdeeld 81% autochtoon en 19% allochtoon afkomstig uit havo (56%), mbo (29%) en vwo (12%)

Praktijkgericht onderwijs SectorGemiddelde (schaal 1-4) Zorg2,6 Techniek2,4 Economie2,5 Onderwijs2,8 Agrarisch2,7 Totaal2,6

Wat ik ga doen in de praktijkstage hangt af van: N% Geen antwoord De praktijkplaats die ik krijg toegewezen De leeropdrachten die ik op school krijg Wat ik bespreek in mijn (studie)loopbaan- gesprekken Nvt, ik heb nog geen stage Totaal

Vraaggericht onderwijs Sector Gemiddelde Zorg2,5 Techniek2,3 Economie2,2 Onderwijs2,5 Agrarisch2,6 Totaal2,3

Vraaggericht onderwijs In het leerprogramma heb ik de keuze wat ik wil leren: 64% niet/nauwelijks Er is in deze opleiding een vast programma dat voor iedereen hetzelfde is: 64% ja Op school kan ik uit verschillende opdrachten kiezen: 50% nee, 30% ja maar ik moet het wel helemaal zelf uitzoeken School doet een beroep op mijn eigen verantwoordelijkheid om te leren: 37% ja, maar ik moet het wel zelf uitzoeken

Studieloopbaanbegeleiding Studenten spreken over hun loopbaan vooral met klas/jaargenoten Met slb-er 1-4 maal per jaar contact. Slb-er bepaalt de inhoud van het gesprek, aldus 50% van de respondenten Met begeleider uit praktijk wordt zelden tot nooit over loopbaan gesproken

Het slb-gesprek Sector HelpendReflectief/actief makend Zorg2,72,6 Techniek2,52,3 Economie2,52,4 Onderwijs2,72,6 Agrarisch2,62,5 Totaal2,62,5

Inhoud slb-gesprekken Sector Studie- Zelf-/toekomst- Werk/loop- voortgang beelden baanactie Zorg2,92,42,3 Techniek2,72,12,1 Economie2,72,12,1 Onderwijs2,92,42,3 Agrarisch2,82,32,4 Totaal2,82,22,2

Het slb-gesprek Er wordt vooral informatie gegeven over de eigen studie Er wordt nauwelijks gesproken over - wat studenten bezighoudt in hun leven - over de ontwikkelingen in het werk waarvoor ze leren - over hoe ze contact kunnen leggen met relevante anderen (professionals) - over welke werksituaties bij hen passen

VMBO-groepen: 87 MBO-bol: 98 MBO-bbl: 41 theorie (score > 3.5) Resultaten onderzoek ‘Loopbaancompetenties in het (v)mbo’

Loopbaancompetenties CompetentiesHBO(V)MBO Loopbaanreflectie2,57 2,7 Werkexploratie2,43 Loopbaansturing2,24 2,4 Netwerken2,38 2,4

Loopbaancompetenties en leeromgeving: de hypothese Hoe meer de leeromgeving praktijkgestuurd, vraaggestuurd en dialogisch is, des te meer zullen studenten aan loopbaanreflectie, werkexploratie, loopbaansturing en netwerken doen. Hypothese wordt bevestigd.

Het beschikken over loopbaancompetenties: de hypothese Hoe meer studenten aan loopbaanreflectie, werkexploratie, loopbaansturing en netwerken doen: * des hoger hun onderwijsmotivatie, * des te krachtiger hun arbeidsidentiteit en * des te groter hun keuzezekerheid.

Leermotivatie hangt positief samen met: 1. praktijk- en vraaggerichtheid van de leeromgeving 2. praten over zelf- en toekomstbeelden 3. het ontwikkelen van de competenties ‘loopbaansturing’ en ‘werkexploratie’

Keuzezekerheid hangt positief samen met: 1. praktijk- en vraaggerichtheid van de leeromgeving 2. slb-gesprekken die helpend en reflectief/actiefmakend zijn 3. het ontwikkelen van de competenties ‘werkexploratie’, ‘loopbaansturing’ en ‘netwerken’

Arbeidsidentiteit hangt positief samen met: 1. praktijkgerichtheid van de leeromgeving 2. slb-gesprekken die helpend en reflectief/actiefmakend zijn 3. het ontwikkelen van de competenties ‘werkexploratie’, ‘loopbaansturing’ en ‘netwerken’

Uitvaldreiging wordt groter door: 1. slb-gesprekken over zelf- en toekomstbeelden 2. de competentie ‘loopbaanreflectie’ maar minder door: 3.een goed ontwikkelde arbeidsidentiteit

Loopbaanreflectie Draagt negatief bij aan arbeidsidentiteit en keuzezekerheid. Mogelijke redenen: 1. Pas reflectie als men onzeker is 2. Reflectie roept onzekerheid op 3. Reflectie wordt in hbo negatief ervaren

Voor nuancering en detaillering