Sociaal-economische betekenis van de coöperatie Dirk Duijzer directeur Coöperatie & Duurzaamheid

Agenda Gebrek aan ordening in Nederland Vrees voor chaos en revolutie Poldermodel wordt vormgegeven tijdens het interbellum Ontstaan van de coöperatie Correctie op marktfalen Betekenis van de coöperatievorm in Nederland Marktfalen thans breder gedefinieerd

Gebrek aan ordening in Nederland 1850Schaduwkanten van de industriële revolutie worden zichtbaar 1886Parlementaire landbouwcommissie: uitbuiting van boeren en tuinders 1886/1887Parlementaire enquête naar de toestand in fabrieken en werkplaatsen: uitbuiting van arbeiders en kinderen Tot aan het interbellumOprichting van werkgeversorganisaties en werknemersorganisaties

Vrees voor chaos en revolutie 1917: Mislukte staatsgreep Troelstra Kerkelijke encyclieken verschijnen Socialisatie, soevereiniteit in eigen kring, functionele decentralisatie, subsidiariteit Ontstaan van het poldermodel gericht op stabiliteit, het voorkomen van te grote uitersten in welvaart en inkomen, garanties voor een basisvoorziening bij ziekte, werkloosheid en ouderdom (in plaats van liefdadigheid), integrale verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers

Poldermodel wordt vormgegeven tijdens het interbellum Algemeen kiesrecht wordt ingevoerd Wettelijk stelsel van minimumloon en CAO lonen ontstaat Grondwet wordt aangepast om Derde Kamer der Staten Generaal mogelijk te maken In het Burgerlijk Wetboek wordt de integrale verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers verankerd Grondslagen van het Rijnlands model vandaag nog overal zichtbaar

Ontstaan van de coöperatie (1) Armoede, uitbuiting, geen stemrecht, geen organisaties: onrust onder arbeiders en boeren, opkomende revoluties Karl Marx werd in hetzelfde jaar geboren als Raiffeisen en beiden schreven in hetzelfde jaar hun boek: das Kapital en de grondbeginselen van de coöperatie. Ze leefden in hetzelfde deel van Europa en werden getroffen door dezelfde problematiek Aanleiding is ideologisch gemotiveerd, vormgeving en uitbouw is uitermate pragmatisch

Ontstaan van de coöperatie (2) ‘Om de woeker te weren, den landman in zijn nood bij te staan, maar ook de spaarzaamheid, naastenliefde, arbeidzaamheid en matigheid te bevorderen’ Maatschappelijke motivering Duurzaamheid Economische motivering Sociale motivering

Correctie op marktfalen Marktfalen, door gebrek aan scholing, gebrek aan toegang tot banken, onvoldoende marktmacht Organisaties van werkgevers en werknemers hebben grote invloed op de oprichting van coöperaties Eerste coöperaties ontstaan in de landbouw, de huisvesting, de zorg, de financiële dienstverlening Coöperaties in Nederland hebben het Rijnlandse model van Raiffeisen als oorsprong

Betekenis van de coöperatievorm in Nederland (1) SectorAantalOmzetFTELeden (miljard euro) (beide x 1.000) Financieel Agrarisch Inkoop Overig

Betekenis van de coöperatievorm in Nederland (2) 100 grootste coöperaties van Nederland – omzet 108 miljard euro – 155 duizend werknemers – 23 miljoen leden De 43 in Amsterdam genoteerde AEX- en AMX(Midcap)-fondsen – omzet 253 miljard euro – werknemers

Marktfalen thans breder gedefinieerd (1) Nog steeds gebrek aan scholing, gebrek aan toegang tot banken, onvoldoende marktmacht – Afrika, Zuid-Amerika, Azië Nieuwe aanleiding: beter verankeren van draagvlak, innovatie bevorderen, gezamenlijke verantwoordelijkheid van medewerkers, klanten en patiënten vormgeven Tegengaan van greenwashing: ketenverantwoordelijkheid met gelijkwaardige partners in de schakels Nieuwe initiatieven in de zorg, de dienstverlening, de energiesector, zzp-ers Ander model dan Angelsaksische sturing op control, met codes en systemen

Marktfalen thans breder gedefinieerd (2) Sturen op maximalisatie van de winst op korte termijn, met als focus de aandeelhouder, ondersteund met bonussen: veroorzaakte de afgelopen 10 jaar veel ellende Rijnlandse BW schrijft integrale verantwoordelijkheid voor van raad van bestuur en raad van commissarissen met in achtneming van de belangen van alle belanghebbenden bij de onderneming Codes (Tabaksblat, Banken)hebben daar in essentie weinig aan toegevoegd De duivel niet met Beëlzebub bestrijden (wetten, codes, voorschriften, systemen)

Afsluiting: Rabobank – coöperatie en nutsbedrijf met een missie 1.Betrouwbare en gewaardeerde bank zijn door de ambities en de belangen van de klant centraal te stellen 2.Positieve bijdrage leveren aan voedselproblematiek in de wereld, gelet op de groei van de wereldbevolking en de uitputting van de grondstoffen 3.Verankeren van integrale verantwoordelijkheid van klanten en medewerkers in besturingsmodel 4.Niet korte termijn winstmaximalisatie, of aandeelhouders centraal, maar missie centraal