Sociaal Werk & Duurzame Ontwikkeling Wat met de duurzaamheidscompetenties? Een inleiding

Inhoud 1.Duurzame ontwikkeling en sociaal werk 2.ENSI-raamwerk & EDO-competenties 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Voorzet door Frank Monsecour – lector Duurzame Ontwikkeling Opleiding Sociaal Werk - Arteveldehogeschool Gent Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

1. Duurzame ontwikkeling en sociaal werk “De sociaal werker bevordert sociale verandering, probleemoplossingen in menselijke relaties, ‘empowerment’ en bevrijding van mensen met het oog op het bevorderen van hun welzijn. Door gebruik te maken van theorieën over menselijk gedrag en sociale systemen intervenieert sociaal werk daar waar mensen met hun omgeving in interactie treden. Mensenrechten en sociale rechtvaardigheid zijn essentieel in het sociaal werk.” (IASSW & IFSW, 2001) Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Algemene doelstelling van SW : verbetering van het welzijn van mensen Normatief ingevuld door mensenrechten en sociale rechtvaardigheid Klemtoon op procesmatige karakter Centraal: participatie en empowerment 1. Duurzame ontwikkeling en sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

sociale en culturele ontplooiing gelijke kansen participatie emancipatie diversiteit burgerschap → Het sociaal werk bezit de potentie om de noodzakelijke holistische aanpak van de sociale, ecologische en economische facetten van een maatschappelijk probleem te bevorderen Sociale pijler van DO 1. Duurzame ontwikkeling en sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

wegen naar onduurzaamheid zijn meestal goed gekend, deze naar duurzame ontwikkeling heel wat minder. Oplossingen die op het eerste gezicht interessant lijken, blijken achteraf soms grote risico’s in te houden voor de huidige en de toekomstige generaties. Duurzame ontwikkeling veronderstelt daarom per definitie een continu leerproces. Precies hier komt ook het sociaal werk in beeld. duurzame ontwikkeling als referentiekader voor het sociaal handelen 1. Duurzame ontwikkeling en sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Er is nood aan interdisciplinariteit ! Het sociaal werk is opgedeeld in verschillende werkvormen Er is nood aan een systeembenadering en interdisciplinariteit 1. Duurzame ontwikkeling en sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

2. ENSI-raamwerk & EDO-competenties - enkele bronnen - Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

ENvironment and School Initiatives : -Internationaal netwerk (sinds 1986) -Ondersteuning educatieve en pedagogische ontwikkelingen -Via onderzoek en internationale uitwisseling -Inzicht in EDO en burgerschapseducatie promoten Ter inspiratie voor lectoren Sociaal Werk actief rond D.O. (rol 1) 2. ENSI-raamwerk & EDO-competenties Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Essentie van duurzame ontwikkeling : -Onderlinge afhankelijkheid van sociale, economische en ecol. aspecten v.e. duurzaamheidsvraagstuk; -Onzekerheid en het daarmee gepaard gaande voorzorgsprincipe; -Draagkracht van de aarde versus econ. ontwikkeling; -Behoeften en rechten van toekomstige generaties; -Definitie van levenskwaliteit, gelijkheid, rechtvaardigheid; -Burgerzin (rechten, plichten en verantwoordelijkheden); -Omgang met biologische, culturele, sociale en economische diversiteit. Sleurs, W. e.a. Duurzame ontwikkeling. Hoe integreren in onderwijs, p ENSI-raamwerk & EDO-competenties enkele EDO-sleutelbegrippen Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Bij leren en onderwijzen voor EDO worden vijf bekwaamheidsdomeinen van essentieel belang geacht : 1.Verwerven van kennis over duurzaamheidsvraagstukken 2.Denken in termen van systemen 3.Waarderen van situaties en ethische normen hanteren 4.Omgaan met emoties die door bepaalde duurzaamheidsvraagstukken worden opgewekt 5.Actiegericht werken met leerlingen en studenten 2. ENSI-raamwerk & EDO-competenties Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

12 Vier kennisdimensies : 1. Wetenschappelijke kennis over oorzaak-gevolg relaties (kenmerken,…) van duurzaamheidskwesties; 2. Kennis over de diepere oorzaken van een probleem en dat op sociaal, economisch als ecologisch vlak; 3. Kennis over strategieën die kunnen ingezet worden om situaties te behouden of veranderen (= (in)directe actiemogelijkheden); 4. Kennis van alternatieve strategieën en kennis die nodig is om zelf een visie te ontwikkelen op het probleem. Voorbeeld: lessenreeks D.O. Arteveldehogeschool (OSW), ook in vakken als sociologie, economie, diversiteit,… 2. ENSI-raamwerk & EDO-competenties Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Algemene competenties voor EDO (leerkrachten) : 1.Communiceren (onderwijzen) 2.Reflecteren / visie ontwikkelen 3.Participeren aan netwerken EDO beschouwt leerproces als constructief proces waarbij het verwerven van bekwaamheden een zelfsturend en actief proces is, dat gestimuleerd kan worden, maar niet opgedrongen. EDO vergt een interdisciplinair team. 2. ENSI-raamwerk & EDO-competenties Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Werkgroep DHO Vlaanderen : -Aspecten van duurzaamheidscompetenties zijn vaak reeds opgenomen in bestaande competentieprofielen; -We hoeven dus niet noodzakelijk nieuwe competentieprofielen op te stellen; -Opdracht: toets opleidingscompetenties af aan duurzaamheidsrooster om leemten op te sporen. Opmerking FM: we maken ook de inhoudelijke oefening door een link te leggen met olod-inhouden 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

1 Basiscompetenties De ingesteldheid van de sociaal werker is:  SOW 1geëngageerd en empathisch SOW 2authentiek en ethisch in zijn handelen SOW 3democratisch en emancipatorisch SOW 4constructief kritisch SOW 5creatief en veranderingsgericht in denken en handelen 2 Algemene beroepsgerichte competenties De sociaal werker kan vanuit een visie binnen zijn beroepspraktijk:  SOW 6onderbouwd analyseren en verantwoorden SOW 7gefundeerd reflecteren SOW 8communiceren met alle betrokkenen SOW 9procesmatig en resultaatgericht handelen SOW 10 vanuit verschillende rollen samenwerkingsrelaties aangaan 16 Overzicht v.h. competentieprofiel PBA sociaal werk Arteveldehogeschool Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

3 Wetenschappelijke competenties De sociaal werker kan verschillende theoretische kaders hanteren in zijn beroepspraktijk in relatie tot SOW 11 het functioneren van mensen SOW 12de maatschappelijke context SOW 13de culturele context SOW 14de juridische context SOW 15de organisatiecontext 4 Agogische competenties De sociaal werker beheerst de volgende agogische processen SOW 16hulpverlening SOW 17beleidsbeïnvloeding SOW 18vorming SOW 19dienstverlening SOW 20organisatieontwikkeling 17 Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

18 1. Verantwoordelijkheid: Een duurzame professional draagt verantwoordelijkheid voor het eigen werk. 2. Emotionele intelligentie: Een duurzame professional leeft zich in in waarden en gevoelens van anderen. 3. Systeemgericht: een duurzame professional denkt en werkt vanuit een systeemvisie. 4. Toekomstgericht: Een duurzame professional denkt en werkt vanuit een toekomstperspectief 5. Persoonlijke inzet: Een duurzame professional zet zich persoonlijk in voor duurzame ontwikkeling. 6. Actievaardigheid: Een duurzame professional treedt besluitvaardig en handelingsbekwaam op 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

19 1.Verantwoordelijkheid: Een duurzame professional draagt verantwoordelijkheid voor het eigen werk. De duurzame professional kan: -Een stakeholderanalyse maken (sow 12) -Persoonlijke verantwoordelijkheid dragen (sow 2) -Persoonlijke verantwoording afleggen aan de samenleving (sow 6, 8) -Eigen handelen kritisch evalueren (sow 7) Deze competenties komen aan bod in olods als Beleidsbeïnvloeding, Participatie, Stage, Eindwerk,… 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

20 2. Emotionele intelligentie: Een duurzame professional leeft zich in in waarden en gevoelens van anderen. Hij/zij kan: -Waarden van zichzelf en van andere mensen en culturen herkennen en respecteren (sow 3, 13)) -Handelingsperspectieven van zichzelf, andere mensen en culturen herkennen, respecteren (sow 13) -Luisteren naar meningen/emoties van anderen (sow1) -Onderscheid maken tussen feiten, vermoedens en meningen (sow 6) Deze competenties komen aan bod in olods al Basisvaardigheden, stage, psychologie, deontologie, wetenschappelijk denken, … 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

21 3. Systeemgericht: een duurzame professional denkt en werkt vanuit een systeemvisie : -Inter- en transdisciplinair samenwerken (sow 10) -Denken in systemen, kunnen in- en uitzoomen, beur- telings analytisch en holistisch denken (sow11-15) -Functiegericht, innovatief, creatief en buiten kaders denken (sow 5) Deze competenties komen aan bod in olods als sociale psychologie (systeemdenken), duurzame ontwikkeling (ecologie), hulpverlening 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

22 4. Toekomstgericht: Een duurzame professional denkt en werkt vanuit een toekomstperspectief : -Niet-lineaire processen herkennen/ begrijpen (sow12) -Denken in verschillende tijdschalen, onderscheid ma- ken tussen korte en lange termijnaanpak (sow 15,17) -Consequentiebereik en consequentieperiode van beslissingen inschatten (sow 15) -Toekomstgericht denken, anticiperen (sow 5,15,20) Deze competenties komen aan bod in olods als duurzame ontwikkeling, ??? 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

23 5. Persoonlijke inzet: Een duurzame professional zet zich persoonlijk in voor duurzame ontwikkeling. Hij kan: -DO consequent betrekken bij het eigen werk als professional (duurzame attitude) (sow 12) -Eigen kennis en expertise actueel houden, ook buiten de eigen discipline (sow 11-15) -Met passie aan dromen en idealen werken (sow1-5) -Het eigen geweten als maatstaf hanteren (sow 2) Deze competenties komen aan bod in olods als filosofie, deontlogie, duurzame ontwikkeling,… 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

24 6. Actievaardigheid: Een duurzame professional treedt besluitvaardig en handelingsbekwaam op. Hij kan : -Onafweegbare afwegingen maken en tot keuzes komen (sow 9) -Handelen als de tijd rijp is, en niet tegen de stroom in 'doen zonder doen' (sow 9) -Omgaan met onzekerheden sow 6-10) -Besluiten nemen(sow 9, 15,20) Deze competenties komen aan bod in olods als stage. 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent

Examenopdracht olod ‘Duurzame ontwikkeling’: Studenten volgen acht hoorcolleges (met interactie) en schrijven een individuele paper (proces: mondelinge feedback halfweg) 1. Scherp formuleren van een duurzaamheidsvraagstuk 2. Interdisclinair uitwerken en duiding complexiteit: ecologische, sociale en economische invalshoek & participatieluik 3. Langetermijnoplossingen/toekomstgericht denken Oefening techniek van backcasting (2050) incl. rol van sociaal werk bij aanpak van de duurzaamheidskwestie 3. Competenties duurzaam hoger onderwijs VESTIA toegepast op sociaal werk Lerend netwerk DO - Frank Monsecour - Arteveldehogeschool Gent