Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Studiedag parochiecatechese Belgische Bisschoppenconferentie Woensdag 14 januari 2004 Centre.

Presentatie over: "Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Studiedag parochiecatechese Belgische Bisschoppenconferentie Woensdag 14 januari 2004 Centre."— Transcript van de presentatie:

1 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Studiedag parochiecatechese Belgische Bisschoppenconferentie Woensdag 14 januari 2004 Centre Spirituel Notre Dame de la Justice St.-Genesius-Rode

2 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese binnenstebuiten Uitdagingen voor de parochiecatechese anno 2004 Didier Pollefeyt Faculteit Godgeleerdheid K.U. Leuven Woensdag 14 januari 2004, 10.05 – 10.45 uur Centre Spirituel Notre Dame de la Justice St.-Genesius-Rode

3 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Uitdaging Bevraging van de bisdommen: Centrale bezorgdheid: goede catechese die ‘aanslaat’ bij de mensen tegen de achtergrond van de Tradierungskrise des Glaubens (Feifel & Kasper) Hoe deze crisis begrijpen en ermee omgaan op inhoudelijk en methodologisch vlak?

4 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Structuur 1.Catechese tussen christendom en cultuur 1. Drie alternatieven voor de catechese van de toekomst 2. Optie voor een ‘hermeneutische catechese’ 2.Catechese als levenslang en levensbreed leren 1. Vertikale netwerken (intergenerationele catechese) 2. Horizontale netwerken (kerkopbouw) 1. ‘kerk-wij-samen’ (ad intra) 2. ‘kerk-voor-anderen’ (ad extra) 3.Op zoek naar catechisten 4.Catechese in beeld: tussen geven en ontvangen

5 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese tussen christendom & cultuur Christendom Cultuur Christendom=cultuur 2010 1990 1970 1950 deductie correlatie inductie inductie én deductie hermeneutiek Proposer la foiCreatieve uitwisseling

6 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese tussen christendom en cultuur 1.Correlatie: vertrekken van een menselijke ervaring en uitkomen bij het christelijk geloof (inductief) 2.Crisis van de huidige parochiecatechese als crisis van het correlatieparadigma 1. Reductie van het mysterie van het geloof tot wat begrijpbaar is vanuit menselijke ervaringen 2. Forceren en recupereren van de menselijke ervaring 3. Voorspelbaarheid van de uitkomst (eekhoorntje) 4. Correlatieparadigma als laatste uitdrukking van het cultuurchristendom 5. Doorsteek van leven naar geloof is niet evident, maar vraagt een geloofssprong en is een genade van Godswege 6. Ontkennen, minimaliseren, negeren van interne en externe pluraliteit

7 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Drie alternatieven 1.Deductieve catechese: spreken over en vanuit het geloof (proposer la foi): overbrengen van de traditie (geloofswaarheden) + antwoord op de hedendaagse geloofsonwetendheid + tegengewicht tegen relativisme (‘ieder stelt zijn eigen geloof samen’) + in een plurale wereld moeten christenen zeggen waarvoor ze staan - band met de levenservaringen van mensen niet geëxpliciteerd - zal slechts een minderheid van mensen aanspreken - haalbaarheid met een catechistenteam dat het correlatieparadigma verkiest?

8 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Drie alternatieven 2. Inductieve catechese (‘creatieve uitwisseling’): + grote inbreng van de deelnemers + centraal plaatsen van levenservaringen -onderlinge bevestiging van elkaars persoonlijke ervaringen riskeert in veel parochiecatechese doel op zichzelf te worden -kennisdimensie van het geloof wordt naar de achtergrond verdrongen -radicaliteit van de christelijke boodschap afgezwakt -marginalisering van de liturgie in de catechese -de kerk verliest haar eigen identiteit en daagt mensen niet verder uit in hun geloofsbeleving (‘de zone van de naaste ontwikkeling’)

9 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Drie alternatieven 3. Hermeneutische catechese = in de catechese levensvragen van mensen doen oplichten, thematiseren en confronteren met christelijke traditie- inhouden, waarbij openheid bestaat en gestimuleerd wordt voor het ontdekken van vele, complexe en steeds nieuwe kruisverbanden, correlaties en spanningen tussen dagelijks leven en christelijke tradities

10 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Elementen van hermeneutische catechese  Levensbeschouwelijke bedachtzaamheid en spirituele honger als uitgangspunt om de spiraal van het zwijgen te doorbreken en religieuze schaamte te overstijgen  Catechese heeft steeds een catechumenaal en mystagogisch karakter: het leidt steeds dieper in, zonder ooit de pretentie te hebben ‘alles gezegd te hebben’. «De kern van de gemoderniseerde ‘mystagogische aanpak’ is dat het catechetische leerproces welbewust begint bij een interpretatieproces van levens- en transcendentie- ervaringen waarbij niet uiterlijke kennis, maar existentiële doorleving van diepere geloofsinzichten voorop staat ». (H. Van den Bosch)  Onverkort binnenbrengen van de essentie van de christelijke traditie (10 geboden, sacramenten, Onze Vader, geloofsbelijdenis, …)  Leren omgaan met vragen. Niet voor elke vraag is reeds op voorhand een pasklaar antwoord geformuleerd. Niemand heeft ‘de waarheid’ in pacht. Catechese als intreden in een traditie die zichzelf voortschrijft.  Ernstig nemen van de pluraliteit: het uitgangspunt en de doelstelling van catechese kan niet voor iedereen dezelfde zijn.

11 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Elementen van hermeneutische catechese  Vele aanknopingspunten in de realiteit/actualiteit van kinderen, jongeren en volwassenen, verschillende impulsen (krantenartikels, beelden, foto’s, video’s, tv-uitzendingen, bijbelfragmenten, elementen uit andere religies, …)  Kinderen en jongeren zijn geen onbeschreven bladen of lege vaten. Mogelijkheid van abductief leren: vanuit aanwezige flarden van traditie(s) naar grotere interpretatiegehelen gaan en omgekeerd.  Communicatief karakter van catechese: activerend leren  Nood aan een goed gedocumenteerde kennisachtergrond  Reële ondersteuning aan het ontwerp van de levensbeschouwelijke biografie van de catechisant waarvoor hij/zij zelf finaliter verantwoordelijk is (eigen, voorlopige geloofssynthese), vooral ook aandacht voor levensdiep en levenshoog leven (persoonlijke geloofsbegeleiding)  Perspectieven om catechese ‘boeiend’ en ‘openbarend’ te maken

12 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Theologische grondslag voor het hermeneutische model van catechese Catechese is iets anders dan verkoopstechniek, maar het aankondigen en uitdiepen van een levende relatie met de unieke persoon van Jezus Christus  Optimistisch scheppingsgeloof: mensen beschikken als beeld van God over eigen levensbeschouwelijke competenties en over een principiële openheid om de christelijke boodschap te ontvangen.  Incarnatie- en verrijzenisgeloof: God treedt binnen in de geschiedenis van mensen door zelf mens te worden. God neemt de wereld ten volle ernstig. God verlost mensen vanop de plaats waar ze staan. Geen ‘recuperatie’ van menselijke ervaring, maar wel mogelijkheid tot levensbeschouwelijk gesprek met de christelijke traditie.  Kruiservaring: niet iedereen kiest voor het christelijk geloof, onverschilligheid, spot, weerstand en vijandigheid zal altijd ons deel zijn  Pneumatologie: catechese als proces van de Geest. Vrijheid en creativiteit in de Geest van Christus. Christelijke traditie is zelf een onophoudelijk hermeneutisch proces gestuwd door de geest (‘Het avontuur van de traditie’ – prof. J. Haers)  Eschatologisch voorbehoud: kritische bevraging van gevonden ‘harmonie’ of ‘overeenkomst’ tussen christelijke traditie en ervaring. Deus semper maior: geen enkele menselijke interpretatie of catechetisch proces is ‘volmaakt’. Geloofsvertrouwen dat catechetische inspanningen niet tevergeefs zijn, maar dat ook niet alles van de catechese afhangt.

13 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese als levenslang en levensbreed leren Hermeneutische catechese is niet gebonden aan een bepaalde leeftijd of context, maar vraagt om levenslang en levensbreed leren. Prioriteiten in de organisatie van de catechese: 1. Uitbouw van vertikale netwerken (tussen de generaties): levenslang leren 2. Uitbouw van horizontale netwerken (binnen de gemeenschap): levensbreed leren

14 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Vertikale netwerken  Intergenerationele catechese (startend in het gezin): is niet enkel catechese gericht op verschillende generaties, maar ook en vooral catechese waarbij verschillende generaties van elkaar leren is niet enkel gebonden aan een bepaalde leeftijdsgroep of één bepaald moment in de levensloop, maar de verschillende generaties leren gelijktijdig van elkaar ‘wederkerig geloofsleren’: kinderen en volwassenen leren van elkaar: geloof is voor kinderen als kinderen belangrijk en niet enkel met het oog op het later volwassen leven geloof van kinderen is niet ‘onvolmaakt’ maar moet als dusdanig door volwassenen ernstig genomen worden catechese is niet ‘kinderachtig’, volwassenen hebben ook nood aan catechese

15 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Aspecten van intergenerationele catechese  Kindertheologie: kinderen als kleine theologen (naar analogie met filosoferen met kinderen)  Levenslang leren met ‘voorkeursmomenten’: initiatiesacramenten als aanknopingspunt tot vernieuwd bezig zijn met geloof gezien de meeste ouders en kinderen nog steeds kiezen voor doopsel, eerste communie en vormsel  Rekening houden met de gezinssituaties van ouders en kinderen en uitdrukkelijker aanspreken van de vaders in de geloofsopvoeding  Betrokkenheid van grootouders (empirisch onderzoek): grootouderavonden (gelovige weerbaarheid van grootouders in gesprek met het kleinkinderen ondersteunen)  Voldoende gedifferentieerde vraag inspelend op de competenties van kinderen, ouders en grootouders waardoor betrokkenheid bij de catechese veelzijdige vormen kan aannemen  Ontwikkelen en uitwisselen van concrete modellen voor intergenerationele catechese

16 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Lacunes in het catechese-aanbod  ‘Overbruggingscatechese’: catechese niet alleen ter gelegenheid van sacramenten, maar ook in de jaren ertussen catechese niet beperkt tot enkele momenten in de kindertijd, maar een proces van levenslang leren, gezien catechese belangrijk is voor het dagelijks leven en niet enkel ter voorbereiding van een sacrament  Geloofscommunicatie voor zeer jonge kinderen (0-6 jaar): tussen het doopsel en de eerste communie is er weinig aanbod op het vlak van geloofsvorming (tenzij in de kleuterklas en in christelijke gezinnen): onderschatten we deze jonge kinderen niet? zijn zeer jonge kinderen niet zeer gevoelig voor het mysterie en het Jezusverhaal?  Geloofsvorming bij jongeren tussen 20-30 jaar: ruimer aanbod dan huwelijksvoorbereiding, mogelijkheden openen tot levensbeschouwelijk gesprek voor jongvolwassenen

17 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Levenslang geloofsleren Catechese niet gekoppeld aan één leeftijd of één moment, kan de idee dat catechese mislukt is als het vormsel als afscheidsritueel fungeert, relativeren. Het is niet omdat kinderen op twaalf jaar niet meer naar de kerk komen, dat ze alle deuren toeslaan voor de rest van hun leven en dat de catechese zinloos is gebleken. Het doel van de catechese kan niet voor alle kinderen hetzelfde zijn, en het ‘slagen’ van de catechese kan niet enkel afgemeten worden aan de onmiddellijke keuze van kinderen ten opzichte van geloof en kerk. Wèl is het belangrijk dat de op het moment dat kinderen de catechese volgen deze hen kracht geeft voor hun leven, hen raakt, hen voeling heeft gegeven met de werking van de Geest en in hen voor de toekomst een openheid laat om het geloof mogelijks verder op te nemen in de uitbouw van een eigen ‘religieuze autobiografie’.

18 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Horizontale netwerken Het gebrek aan een levendige geloofsgemeenschap (communio) wordt door velen als één van de voornaamste knelpunten in de (parochie)catechese ervaren Communio en (geloofs)communicatie hebben elkaar nodig, en bevorderen elkaar wederzijds Fenomeen van de ‘partiële identificatie’: mensen engageren zich vandaag niet (meer) volledig, dat geldt niet enkel voor de Kerk, maar ook voor andere verenigingen Uitweg: catechetische initiatieven: projecten, netwerken, kerkopbouw, catechese ad extra

19 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Projecten  Onze maatschappij leeft van ‘projecten’: relatief korte, duidelijk omschreven initiatieven - gebrek aan duurzaamheid en continuïteit, efficiëntie- en korte termijndenken, onzekerheid over de toekomst + nieuwe dynamiek, dingen in beweging zetten, antwoord op toenemende bindingsangst, tijdsdruk en overvraging, flexibel en gevarieerd aanbod is mogelijk, inspelen op competenties van verschillende mensen

20 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Projecten in parochies  Openheid van parochies voor diverse vormen van engagement en betrokkenheid Ontwikkelen korte-termijnprojecten waarmee men mensen bereikt die men anders niet ziet Vele vrijwilligers - ook in hun beperkt engagement - ernstig nemen en erkenning geven Niet van iedereen hetzelfde verwachten Blijven geloven in mensen Nieuwe mensen kansen bieden om zelf verantwoordelijkheid in organisatie op te nemen Catechetische kracht van diaconale initiatieven erkennen Bijzondere aandacht voor mensen die verlangen naar echte geloofsverdieping en spirituele begeleiding  Voorbeelden: Uitnodigen om deel te nemen aan een bedevaart Een jongere een website voor de parochie laten maken Een gelegenheidskoor samenstellen voor een speciale viering Ouders als catechisten voor één jaar of voor één sessie Een kerststallentocht organiseren in de gemeente Nieuwe doelgroepen aanspreken als parochie:, weduwen en weduwnaars, allochtonen, jonge gezinnen, mensen op zoek naar vriendschap en relatie, mensen met een handicap, etc. Jaarlijkse gezinsdag Huiswerkbegeleiding Jongeren inschakelen voor animatie tijdens vormselcatecheseweekends Beperkte sociale activiteiten (Pax Christi, Broederlijk Delen, Welzijnszorg, etc.)

21 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Projecten in een netwerk Projecten niet los van elkaar zien, maar in een netwerk plaatsen  Losse samenwerkingsverbanden organiseren tussen project(groep)en: bijvoorbeeld catechese laten samenwerken met werkgroep Broederlijk Delen  Uitwisseling van informatie tussen verschillende project(groep)en: bijvoorbeeld: zelfde vergaderlokaal, informatiepanelen achteraan in de kerk, parochiekalenders, parochiewebstek, etc. Dit vereist van de verantwoordelijken een houding waarbij men er van uitgaat dat éénieder op zijn of haar eigen manier bijdraagt aan de gemeenschap die als een mooie mozaïek is

22 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Waardering van de catechese  Catechese neemt binnen de organisatie van de parochie vaak een beperkte of marginale plaats in  Reden? De katholieke kerk huldigt van oudsher meer een viercultuur dan een leercultuur De liturgie krijgt in de praktische organisatie van de parochie vaak veel meer aandacht dan kerugma en diaconie Uitdaging om geloofscommunicatie hoger te waarderen, ook binnen initiatieven die hier niet rechtstreeks op gericht zijn Doel: gemeenschap laten groeien vanuit verscheidenheid, liturgie en samen bidden als verbindende en verdiepende beweging

23 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Kerkopbouw (‘kerk-wij-samen’) Verbondenheid met de bredere kerkgemeenschap creëren Ontmoetingsinitiatieven met andere parochies en parochiefederaties Uitwisselingsprojecten (cf. Erasmus) m.b.v. gastgezinnen Uitnodigen van gastsprekers Kerkelijke (parochiale) websites beter met elkaar linken en systematiseren Initiatieven i.v.m. missionering (missiemaand, sterzingen voor mensen in het zuiden, etc.)

24 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese ad extra (‘kerk-voor-anderen’) Catechese ‘op verplaatsing’ Catechese op het marktplein (areopaag) Publiek theologiseren Deelname aan het publiek debat Niet van de mensen eisen dat ze naar de kerk komen, maar van de kerk verlangen dat ze naar de mensen gaat en hen de kans geeft van het christelijk geloof te proeven in een geest van dienstbaarheid

25 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese ad extra ‘Wie de toegangskaartjes tot de kerk pas verkoopt als het geloof verzekerd is, blokkeert de weg naar God’ (A. Houtepen)  Zich durven en kunnen inleven in andersgelovigen  Bereid zijn zich te laten uitdagen door de logica van de agora  Respect hebben voor andere engagementen en vrijetijdsbestedingen van mensen. Flexibiliteit aan de dag leggen bij de organisatie van de catechese en elders verworven competenties van kinderen, jongeren, volwassenen integreren in catechese en kerk Voorbeeld: voetbalwedstrijd als afsluiting van een catechese-gezins- namiddag, muzikale talenten aan bod laten komen in catechese, …  Zoeken naar mogelijkheden om bijvoorbeeld via de lokale radio, in verenigingen (bijvoorbeeld leesclub), op kerst- en jaarmarkten, … ook een christelijke stem te laten horen.

26 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Op zoek naar catechisten Zonder catechisten geen systematische catechese  Catechese als een onmisbaar en essentieel deel van de geloofsgemeenschap bevestigen.  Catechese is niet alleen een gebeuren gericht op de geloofsgroei van kinderen, maar draagt ook bij tot de eigen geloofsuitdieping. Catechese is niet alleen geven, maar ook ontvangen  Ouders aanspreken als catechist of voor praktische ondersteuning.  Ondersteuning aan catechisten vanwege de diocesane diensten.

27 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Op zoek naar catechisten Vorming van catechisten : lokale vorming en communicatie binnen catechistenteams, handleiding, ondersteuning door hoofdverantwoordelijken en pastores, website voor catechisten, gediversifieerd vormingsaanbod.  Catechese geven aan kinderen is niet makkelijk ‘omdat het nog maar kinderen’ zijn: de vrijwilligerstaak vraagt om vorming, deze vorming biedt zelf ook een meerwaarde voor de vrijwilliger. Spiritualiteit van de catechist : het geloof van de catechist moet niet ‘af’ zijn, nodig zijn: een bereidheid zich te laten uitdagen door de inhouden van de christelijk geloof, een hermeneutische omgang met het christelijk geloof en het ontwikkelen van een gebedsleven en een stevige band met de geloofsgemeenschap. Catechese binnenstebuiten : een catechese die zichzelf voortdurend bevraagt en herinterpreteert, zowel naar binnen als naar buiten toe.

28 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Francis Bernard Dickee, Out of Reach, Daughters of Eve, Bridgeman Art Library, Londen

29 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese in beeld? Tussen geven en ontvangen Met het beeld (correlatie):  geven, aangepast aan de ontwikkeling en de plaats waar het kind staat, persoonsgericht, inspelend op het verlangen van het kind  activerend leren, uitnodiging om zich uit te strekken, om te groeien  centrale plaats van de relatie in de catechese  buigzame takken als beeld voor de (re)contextualiseerbaarheid van het geloof  catechist als bemiddelaar tussen hemel en aarde, tussen dagelijks (gezins)leven (pop) en de onderbreking door het geloof  catechese als leunen op de tafel of steunen op de traditie en de kerkgemeenschap (tegen burn-out)  catechese als verbonden met het breken en het delen van het brood (eucharistie)

30 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Catechese in beeld? Tussen geven en ontvangen Tegen het beeld (verder dan correlatie):  In de catechese ontvangt het kind niet enkel, het geeft ook. De catechist ontvangt niet alleen vanwege de traditie, maar ook vanwege het kind zelf.  De ‘afwezige vader’  Moeder-kind relatie is niet het enige beeld voor catechese: belang van horizontale netwerken en volwassenencatechese  De vruchten zijn af, de appel kan niet meer groeien in de handen van het kind  Uitdaging dat vandaag vele bomen kinderen met hun vruchten bekoren  De catechist als ‘dochter van Eva’: de zondeval van de catechese: het gevaar van het maakbaarheidsgeloof (‘catechese als het kneden van kinderen’)  Maria als de ‘nieuwe Eva’ ‘vol van genade’: belang van mariale catechese (het belang van de genade in de catechese)

31 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Studiedag parochiecatechese Belgische Bisschoppenconferentie Woensdag 14 januari 2004 Centre Spirituel Notre Dame de la Justice St.-Genesius-Rode Deze powerpointpresentatie kan gedownload worden van http://www.kuleuven.ac.be/thomas/leeromgeving/index.htm

32 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Reflecties bij het referaat van Klemens Armbruster Wege erwachsenen Glaubens 11.45 uur – 11.50 uur

33 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Uitgangspunt Godsdienstsociologische gegevens in België (beperkt):  UCL: prof. L. Voyé  KUL: prof. K. Dobbelaere & prof. J. Kerkhofs De stille ommekeer (1984) De versnelde ommekeer (1992) Verloren zekerheid (2000)

34 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Crisis van de volkskerk? Hoe sociologische gegevens interpreteren?  Crisis van de volkskerk onderschatten  Crisis van de volkskerk overschatten (als bewuste strategie die werkt als een self-fulfilling prophecy) Belgische situatie: geleidelijk transformatieproces van een volkskerk naar een service- en vrijwilligerskerk

35 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Verschillen tussen België en Duitsland Organisatorische context en verhouding tussen kerk en staat Duitsland: via de kerkbelasting wordt men uitdrukkelijker lid van een kerk België: geen afmelding bij de kerk mogelijk, quasi monopoliepositie van de katholieke kerk: de grens tussen binnen en buiten is minder scherp en de ‘binnenkring’ ruimer Duitsland: is het Duitse kerklid meer betrokken omdat hij of zij bewust kiest om deze of gene religieuze institutie financieel te steunen? België: is de Belgische kerk niet meer een volkskerk doordat niemand rechtstreekse financiële verantwoordelijkheid moet nemen en iedereen zich ten allen tijde meent te mogen beroepen op de kerk als rituele service?

36 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Belgische kerk  Volkskerk en cultuurchristendom nog meer aanwezig  Nog heel wat ‘onzichtbare loyaliteit’ (Nagy) naar de katholieke kerk toe Kerk en religie nog sterk aanwezig in maatschappelijk leven, bijvoorbeeld ‘Castar trofee 2003’, ook na de dood van koning Boudewijn komt het koningshuis op het vlak van religie onder de aandacht, bijvoorbeeld huwelijk van prins Laurent en de preek van père Gilbert  ‘Nieuwkomers’ en ‘terugkomers’ zijn nog eerder uitzonderlijk  Uitdrukkelijk beleefd geloof eerder een ‘rariteit’ (religieuze schaamte)  Conclusie: hoe het bestaande draagvlak van de Belgische volkskerk benutten om de katholieke kerk een tweede adem te laten vinden? een uit elkaar gaan van christendom en cultuur zal ook in België steeds meer vragen naar een verschuiving van de aandacht naar volwassenencatechese

37 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Kritiek op de socialisatie-visie  K. Armbruster: traditionele socialisatie(methodes) werken niet meer (belangrijk pragmatisch argument): er is immers geen kiemvrije christelijke initiatieruimte meer Hoe komt het dat de christelijke socialisatie (kindercatechese) niet beklijvend (meer) werkt (en soms zelfs contraproductief is)? Aan te vullen met: Pedagogisch argument: christelijke socialisatie past niet meer binnen ontwikkelingen in de hedendaagse pedagogiek (socialisatie betekent traditioneel eenrichtingsverkeer: voorgegeven waarheden die overgedragen worden op receptoren die zelf geen inbreng hebben versus activerende pedagogiek van het lerende subject zelf) Theologisch argument: het Jezus-verhaal is een levensbetrokken en openbarend gebeuren van onderbreking dat het hele bestaan als individu en gemeenschap in een verrassend nieuw licht plaatst en de bepalende invloed van instituties (economie, onderwijs, media, politiek, religieuze instellingen) kritisch bevraagt. Volstaat het een andere doelgroep te nemen? Of op alle terreinen het geloof anders ter sprake brengen?

38 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Initiatie als alternatief voor socialisatie? Geleidelijk toenemend belang van de volwassenenvorming in de Belgische context Enkele vragen:  Hoe er voor zorgen dat het WeG-concept geïntegreerd is in het leven van de lokale kerkgemeenschap als een catechetiserende en gecatechiseerde gemeenschap? (kerugma en koinonia)  Voor wie is deze weg bedoeld? Hoe verhoudt zich het WeG-concept, gericht op de volledige participatie aan het kerkelijk leven (initiatie), tot de vragen van zoekende en twijfelende mensen, randkerkelijken en buitenkerkelijken, mensen die nu en dan een beetje van het geloofs- en kerkleven willen proeven? (Heeft kerugma een diaconale functie voor deze groep?)  Moet de persoonsgecentreerde benadering ook niet meer centraal komen te staan in de (sacramenten)catechese met kinderen?: niet (alleen) gericht op het ‘geloof voor later’, maar als verrijking voor het kind als kind?

39 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Mogelijkheden voor Belgische kerk 1.Geleidelijk aan (meer) voorbereiden op het ontwikkelen van een sterk uitgebouwd programma voor volwassenencatechese op basis van recente pedagogische en theologische inzichten 2.Plaatselijke geloofsgroepen opstarten of nieuw leven inblazen, netwerken vormen en banden creëren tussen bestaande parochiale groepen 3.Combinatie van ‘programmakerk’ (initiatiesacramenten) en ‘ontmoetingskerk’, ook als ‘evangeliserende parochiepastoraal’ (volwassenencatechese)

40 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Reflecties bij het referaat van Klemens Armbruster Wege erwachsenen Glaubens 11.45 uur – 11.50 uur

41 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Reflecties bij de toespraak van André Fossion s.j. Vers des communautés catéchisantes et catéchisées 14.40 uur – 14.45 uur

42 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Ongelijktijdige gelijktijdigheid 1.Groeiende nood aan een gedifferentieerd en gepersonaliseerd aanbod in de parochiecatechese 1. Sacramentencatechese en mystagogische catechese 2. Catechese als evangelisatie, als initiatie, als rijping en verdieping 3. Psychogenetisch en autobiografisch georiënteerde catechese 4. Aandacht voor de catechetische dimensie in alle parochiale activiteiten 5. De ene vorm van catechese is niet automatisch ‘beter’ dan de andere 6. Benutten van de dynamiek voor de hele parochie en kerk: vergt communicatieve vaardigheden, beleidskwaliteiten, aandacht voor public relations en de media 2.Catechese van de weg? 1. Waar leidt de weg toe? Heeft de weg een eindpunt? Zijn er verschillende wegen? Voeren ze allemaal naar hetzelfde punt? 2. Gevaar van een kerk met twee snelheden? Dit beeld geldt maar als er maar één eindpunt is die met verschillende snelheden kan genomen worden. 3. Andere beelden wenselijk: bijvoorbeeld het beeld van de dansvloer of een kunstatelier

43 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Waardering voor het lerend subject 1.De vernieuwing van de catechese niet enkel gericht op kerkopbouw (macro- en meso-niveau) maar ook op heil voor de mens (micro-niveau) cf. godsdienstpedagogiek 2.Groeit de kerk ook aan de catechetisanten? Wat is de plaats van de gevende catechetisant en de ontvangende kerk in de catechese en hoe zijn beide op elkaar afgestemd?

44 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Waardering voor het lerende subject Rol van het lichaam in de catechese (integraal-personalistisch) Naast meer intellectualistische initiatieven ook catechetische activiteiten die de hele mens aanspreken, zeker belangrijk voor jongeren Bijvoorbeeld: sport, spel, toneel, bibliodrama, zang, meditatie, stille ruimtes in parochies, musicals opzetten, bedevaarten, pelgrimstochten, schilderen van solidariteitsdoeken, sociale actie, projectwerk, parochiecafé (naar analogie met dementie-café), etc.

45 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Waardering voor het lerende subject Waarom hebben kinderen, jongeren, volwassenen catechese nodig? Catechese als waarde op zich: 1.Als kans om de figuur van Jezus als de Christus en de christelijke traditie te leren kennen 2.Als voorbereiding op de sacramenten en de participatie aan de liturgie 3.Als kans om zich in de kerk en de parochie te engageren 4.Als een manier om de omgang tussen mensen te verbeteren met christelijke waarden (bijvoorbeeld vergevingsgezindheid) 5.Als een aanzet tot het vinden van antwoorden op de grote levensvragen en een wijze om een eigen spiritualiteit te ontwikkelen of te verdiepen 6.Als een manier om esthetisch te genieten (religieuze kunst, muziek, etc.) en symboolgevoeligheid te ontwikkelen 7.Als een manier om in het sociale middenveld verbondenheid met een gemeenschap te beleven 8.Als kritiek op het materialisme en de maakbaarheid van onze cultuur 9.Als kennismaking met een belangrijk element van onze (christelijke) cultuur 10.Als een manier om vertrouwvol en genadevol te leven in een opgejaagde wereld die voortdurend perfectionisme eist

46 Belgische bisschoppenconferentie - Jaar van de verkondiging Studiedag parochiecatechese Belgische Bisschoppenconferentie Woensdag 14 januari 2004 Centre Spirituel Notre Dame de la Justice St.-Genesius-Rode