Samenloop in verzekeringen (BA-ABR)

Presentatie over: "Samenloop in verzekeringen (BA-ABR)"— Transcript van de presentatie:

1 Samenloop in verzekeringen (BA-ABR)
21 april 2015 Hugo Keulers

2 1. Samenloop van verzekeringen: welke context?
Schadelijder kan zich potentieel tegen meerdere verzekeraars keren onder meerdere polissen om schadevergoeding te bekomen voor één en hetzelfde schadegeval. Verschillende polissen bevatten “NA-U” clausules die de tussenkomst van de verzekeraar subsidiair maken tegenover andere van toepassing zijnde polissen (“Subsidiariteitsclausules”).

3 Verzekerde valt tussen 2 stoelen indien alle polissen subsidiariteitsclausules bevatten.
Verzekeraar die de schade vergoedt kan geen regres uitoefenen op andere verzekeraar onder wiens polis schadegeval eveneens gedekt is, doch welke een subsidiariteitsclausule bevat. Daarom: dwingende wettelijke regeling in Artikel 45 WLVO (Artikel 99 Verzekeringswet van 4 april 2014):

4 “Art. 99. § 1. Wanneer een zelfde belang is verzekerd bij verscheidene verzekeraars tegen hetzelfde risico, kan de verzekerde, in geval van schade, van elke verzekeraar schadevergoeding vorderen binnen de grenzen van ieders verplichtingen en ten belope van de vergoeding waarop hij recht heeft. Behalve in geval van fraude, kan geen verzekeraar zich beroepen op het bestaan van andere overeenkomsten die hetzelfde risico dekken om zijn waarborg te weigeren. § 2. Tenzij de verzekeraars een andere verdeelsleutel bedongen hebben, wordt de last van het schadegeval omgeslagen als volgt : 1° Indien de waarde van het verzekeraar belang bepaalbaar is, geschiedt de omslag over de verzekeraars naar evenredigheid van hun respectieve verplichtingen;

5 2° Indien de waarde van het verzekeraar belang niet bepaalbaar is, dragen alle overeenkomsten met een gelijk aandeel bij ten belope van het hoogste bedrag dat door alle overeenkomsten gemeenschappelijk verzekerd is; zonder dat nog rekening wordt gehouden met de overeenkomsten waarvan de daadwerkelijke dekking met dat bedrag overeenkomt, wordt het overblijvende gedeelte van de schadevergoeding op dezelfde wijze verdeeld. Die verdelingstechniek wordt telkens herhaald totdat de schade geheel is vergoed of totdat is voldaan aan de dekkingen die door de gezamenlijke overeenkomsten daadwerkelijk worden verleend; 3° Indien een of meer verzekeraars niet in staat zijn hun aandeel geheel of gedeeltelijk te betalen, wordt dit over de andere verzekeraars omgeslagen op de wijze bepaald in 2°, evenwel zonder dat de door ieder van hen verzekerde som wordt overschreden. § 3. Indien een of meer verzekeraars niet in staat zijn hun aandeel geheel of gedeeltelijk te betalen, hebben de andere verzekeraars op hen een recht van verhaal in verhouding tot de bijkomende lasten die zij gedragen hebben.”

6 Samenloop ≠ Medeverzekering
2 of meerdere polissen met onderscheiden verzekeraars (Artikel 99 Wet 04/04/2014) 1 polis met verscheidene verzekeraars die elk een aandeel (%) van hetzelfde risico dekken (Artikel Wet 04/04/2014)

7 Samenloop ≠ Layer-insurance
Verschillende polissen die allen als primair kunnen aanzien worden ten aanzien van elkaar en het schadegeval Verschillende polissen die zich tegenover elkaar verhouden als primaire en exces-verzekeringen

8 Let op (!) Artikel 99 Wet 04/04/2014 is zowel van toepassing op “kleine risico’s” (familiale, brand, eenvoudige risico’s) als “grote risico’s” (ABR-polis, BA-bedrijven polissen). Niet elk geval waarbij meerdere polissen éénzelfde schadegeval dekken maken juridisch “samenloop van verzekeringen” uit (Artikel 99 Wet 04/04/2014): bepalend of subsidiariteitsclausule geldig is of niet.

9 Onderscheid Samenloop (Art. 99 Wet 04/04/2014)
Gelijktijdige toepassing: meerdere polissen zonder samenloop “NA-U” clausules zijn nietig en niet afdwingbaar “NA-U” clausules zijn rechtsgeldig en afdwingbaar

10 Artikel 99 Wet 04/04/2014: enkel van toepassing voor deze polissen die beheerst worden door Belgisch recht. Quid indien buitenlandse verzekeraar onder een polis, beheerst door een ander recht, partij is bij de Assuralia-Conventie? Assuralia-Conventie enkel van toepassing indien Artikel 99 Wet 04/04/2014 van toepassing is.

11 2. Voorwaarden voor samenloop van
2. Voorwaarden voor samenloop van verzekeringen (Artikel 99 Wet 04/04/2014) Gebaseerd op het indemnitair beginsel in schadeverzekeringen (Artikel 39 WLVO – Artikel 93 Wet 04/04/2014). Geldt dus voor: zaakverzekeringen (brand, alle risico’s); aansprakelijkheidsverzekeringen (BA, beroepsaansprakelijkheid, bestuurdersaansprakelijkheid); kosten (rechtsbijstand), Niet voor levensverzekeringen!

12 Toepassingsvoorwaarden:
“Eenzelfde belang” Artikel 37 WLVO – Artikel 91 Wet 04/04/2014 “Een in geld waardeerbaar belang bij het behoud van de zaak of bij de gaafheid van het vermogen” Artikel 77 WLVO – Artikel 141 Wet 04/04/2014: “Toepassingsgebied. Dit hoofdstuk is van toepassing op de verzekeringsovereenkomsten die ertoe strekken de verzekerde dekking te geven tegen alle vorderingen tot vergoeding wegens het voorvallen van de schade die in de overeenkomst is beschreven, en zijn vermogen binnen de grenzen van de dekking te vrijwaren tegen alle schulden uit een vaststaande aansprakelijkheid.”

13 Toepassingsvoorwaarden (vervolg):
VB: brandverzekeringen voor hetzelfde kerkgebouw afgesloten door enerzijds de kerkfabriek en de gemeente Geen identiek verzekerbaar belang bij brandverzekering (eigenaars) en huurdersaansprakelijkheidsverzekering “Hetzelfde risico” Fontaine: “évenement incertain dont dépend la prestation de l’assureur” Quid bij materiële schade als gevolg van (gedekte) design-error in rubriek 1 ABR-polis en beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor materiële schade afgesloten door studiebureau?

14 Toepassingsvoorwaarden (vervolg):
“Onderscheiden verzekeraars” Maar: Verzekeraars die behoren tot eenzelfde groep? Verschillende panels bij medeverzekeringen. “Gelijktijdigheid van dekking” Dus: geen samenloop bij opeenvolgende verzekeringen in de tijd Verzekerde waarden (limieten overstijgen verzekerbaar belang?) Rb. Namen, 25 oktober 2001

15 Toepassingsvoorwaarden (vervolg):
Identiteit van verzekerd goed Er moet dekking zijn onder de verschillende polissen. Dus: geen toepassing van uitsluitingsclausules of vervalclausules in één van de polissen.

16 3. Gevolgen van samenloop van verzekeringen
Verzekerde kan zich keren tegen verzekeraar/polis van zijn keuze. Verzekeraar kan zich niet verschuilen achter eventuele “NA-U” of “subsidiariteitsclausules” in zijn polis en moet schade vergoeden conform zijn polis. Na uitkering, kan de vergoedende verzekeraar recupereren bij de andere “samenloop-verzekeraars” op grond van Artikel 99 §2 Wet 04/04/2014.

17 Verzekeraars sluiten specifiek akkoord over verdeling schadevergoeding voor specifiek schadegeval.
Geen specifiek akkoord: toepassing van “Assuralia-overeenkomst betreffende Artikel 45 WLVO” van januari 1997. Voorwaarde: samenloop-verzekeraars moeten “toegetreden ondernemingen” zijn tot de Assuralia-conventie. Bepaalt welke verzekeraar prioritair moet tussenkomen. Relevant voor ABR:

18 §4 “Een waarborg van extra-contractuele aansprakelijkheid die in een zaakschade-verzekeringscontract is opgenomen, heeft een aanvullend karakter tegenover een Burgerrechtelijke Aansprakelijkheids-verzekering. UITZONDERING : de risico's vuur, brand, rook en ontploffing (in de waarborg Extra-Contractuele BA) blijven prioritair gedekt door de Brandverzekeraar.” Maar §4 regelt niet de mogelijke samenloop (?) tussen dekking onder “materiële schade” (sectie I) ABR-polis en beroepsaansprakelijkheids-verzekering.

19 §5 “Inzake zaakschadeverzekeringen geeft de samenloop tussen twee contracten die hetzelfde goed verzekeren, aanleiding tot een evenredige regeling, zoals bepaald bij art. 45, §2, 1° van de wet van 25 juni 1992. UITZONDERING : samenloop tussen een specifiek contract en een algemeen contract : het specifieke contract komt prioritair tussen.” Op grond van §5 Assuralia-conventie kan mogelijks geargumenteerd worden dat de ABR-polis als “specifiek contract” prioritair voor de beroepsaansprakelijkheidsverzekering moet tussenkomen. Antwerpen, 23 februari 2005: geschillen over de Assuralia-conventie tussen toegetreden verzekeraars moeten beslecht worden door de Toepassingscommissie en niet door de rechtbanken!

20 Assuralia-conventie is niet van toepassing (vb
Assuralia-conventie is niet van toepassing (vb. meerdere samenloop-verzekeraars zijn niet toegetreden tot Assuralia-conventie): Wettelijke regeling Artikel 99 §2 en §3 Wet 04/04/2014 van toepassing. Quid: tenlasteneming verdedigingskosten, intresten en gerechtskosten boven de verzekerde limieten bij in samenloop zijnde aansprakelijkheidsverzekeringen? Geldt de wettelijke regeling inzake verdeling van de last van het schadegeval voorzien in Artikel 99 §2 en §3 Wet 04/04/2014 ook voor regres en verdeling van deze lasten? Artikel 99 §2 spreekt enkel over “waarde van het verzekerbaar belang” en “schadevergoeding”.

21 4. Het specifiek geval van “samenloop”
4. Het specifiek geval van “samenloop” tussen ABR-polis en BA-polis: identiteit van verzekerbaar belang” en “risico” of niet? Belangrijke arresten in de rechtspraak: Arresten Hof van Beroep Brussel 12 juni 2006 en 27 november 2007 Arrest Hof van Cassatie 21 februari 2011

22 A. Arresten Hof van Beroep Brussel 12 juni 2006 en 27 november 2007
NV S (bouwheer) NV B (aannemer) aanneming bouw zuiveringsstation in Frankrijk stabiliteitsonderzoek verzekeraar G X (studiebureau) ABR-polis waaronder X verzekerde is Belgisch recht verzekeraar A Beroepsaansprakelijkheidsverzekering met “NA-U” clausule Frans recht

23 Wettelijke regels inzake samenloop van verzekeringen zijn (quasi-) identiek in Belgisch en Frans recht. Rechtstreekse vordering van G tegen A toegestaan, omdat A geen verzekerde is onder de ABR-polis van G. A kan zich enkel op de subsidiariteitsclausule in haar polis beroepen indien het Hof van Beroep van oordeel is dat er geen samenloop is tussen beide polissen in de zin van artikel 45 WLVO : “(…) Qu’il a été exposé dans l’arrêt du 12 juin 2006 que la police souscrite auprès de G ne comportait que les garanties offertes par les sections 1 et 2 des conditions générales de la police, à l’exclusion de la section 3 relative à la responsabilité civile des assurés; Qu’ainsi, la garantie de G couvre les dommages aux biens se trouvant sur le chantier, sans couverture de la responsabilité des …

24 … divers intervenants, tandis que la garantie de A couvre la responsabilité d’Ingénieurs associés; Que certes, en couvrant les dommages aux biens assurés quelle qu’en soit la cause, avec un abondon de recours contre tous les assurés tels que définis par le contrat, la police souscrite auprès de G a pour effet indirect de couvrir la responsabilité contractuelle des divers intervenants au chantier et, dans le cas d’espèce, celle d’Ingénieurs associés et de préserver ainsi son patrimoine; Que cependant, cet effet indirect est une conséquence de l’abandon de recours contre les divers intervenants sur le chantier, et ne permet pas de considérer qu’il y aurait en l’espèce deux assurances couvrant le même intérêt contre le même risque; Que, partant, l’article 45 de loi du 25 juin 1992 – ou son équivalent en droit français – n’a pas vocation à s’appliquer en l’espèce car il n’y a pas de situation de cumul d’assurances au sens de ces dispositions; …

25 … Qu’en outre, il est requis pour que l’artcile L121-4 du Code français des assurances puisse s’appliquer, qu’il y ait, pour les deux polices, identité de souscripteur, quod non en l’espèce; Que la clause de subsidiarité invoquée par A doit dès lors sortir ses effets; (…) Conclusie: geen samenloop en dus kan A zich beroepen op haar subsidiariteitsclausule en wordt de regresvordering van G tegen A voor verdeling van de betaalde schadevergoeding als ongegrond afgewezen.

26 B. Arrest Hof van Cassatie 21 februari 2011
Verzekerde beroept zich op aansprakelijkheidsdekking in ABR-polis terwijl verzekerde ook eigen BA-polis heeft afgesloten bij andere verzekeraar; ABR-polis bevat clausule dat zij slechts van toepassing is na toepassing en uitputting van een andere bestaande polis die in eerste rang tussenkomt. Oordeel Cassatie: “1. Krachtens artikel 45, §1 wet landverzekeringsovereenkomst, kan de verzekerde, wanneer eenzelfde belang bij verscheidene verzekeraars tegen hetzelfde risico is verzekerd, in geval van schade, van elke verzekeraar schadevergoeding vorderen binnen de grenzen van ieders verplichtingen en ten belope van de vergoeding waarop hij recht heeft.

27 Behalve in geval van fraude, kan geen verzekeraar een beroep doen op het bestaan van andere overeenkomsten die hetzelfde risico dekken om zijn waarborg te weigeren. 2. Deze wetsbepaling is uitsluitend van toepassing wanneer de verscheidene verzekeraars in samenloop komen voor de dekking van dezelfde schade. Zulke samenloop is er niet wanneer de aangesproken verzekeraar volgens de polis slechts na toepassing en na de uitputting van een andere bestaande polis, dus in tweede rang, in aanmerking komt om de schade te dekken en de verzekering in eerste rang voor de vergoeding van de schade toereikend is. 3. Het arrest oordeelt dat de tussen de partijen gesloten verzekeringsovereenkomst slechts dekking voorzag in tweede rang en de verzekering in eerste rang voldoende dekking verleende. Het beslist om die reden geen toepassing te maken van de voormelde wetsbepaling. Het verantwoordt aldus zijn beslissing naar recht. Het onderdeel kan niet worden aangenomen.”

28 In geval van “layer-structuren” bij aansprakelijkheids-verzekering zijn subsidiariteitsclausules geldig. Dit arrest is bekritiseerbaar! Hof had eerst moeten nagaan of de wettelijke samenloopvoorwaarden al dan niet vervuld waren en pas daarna in het licht hiervan de geldigheid van de subsidiariteitsclausules moeten beoordelen. Betwijfelbaar of in de context van een ABR-polis en een BA-polis (andere verzekeringsnemers) de partijen de intentie hadden dat de ene polis ten opzichte van de andere polis primair of excedentair zou zijn.

29