Opbrengstgericht werken door aanstaande leerkrachten

Presentatie over: "Opbrengstgericht werken door aanstaande leerkrachten"— Transcript van de presentatie:

1 Opbrengstgericht werken door aanstaande leerkrachten
VELON Zwolle 10 maart 2014 Liesbeth van Beijsterveld Denise van Schelven Willem de Vos Presentatie titel Rotterdam, 00 januari 2007

2 Wat zie je? Welke onderdelen? Wat valt je op?
Groepsplan Technisch Lezen Schooljaar Groep 5 – meester Ben Startdatum Einddatum Doel Van AVI 6 naar AVI 7: Isa, Lotte, Harold, Jamal, Lola, Amy Van AVI 5 naar AVI 6: Dalia, Damian, Sude, Rowan, Luxi, Sterre, Esmee, Jayden, Sophie, Merijn, Nikita, Angelique, Bjorn, Mirjam, Roos, Melissa, Melanie, Desiree, Stefan, Arjan, Mohammed Van AVI 3 naar AVI 4: Sara, Pieter, Yannick Van AVI 2 naar AVI 3: Nadia, Sumeya Plan Van AVI 6 naar AVI 7: verdiepte aanpak Van AVI 5 naar AVI 6: basisaanpak Van AVI 3 naar AVI 4: intensieve aanpak Van AVI 2 naar AVI 3: zeer intensieve aanpak Introductie: Hier zie je een groepsplan op het gebied van technisch lezen voor groep 5. Wat zie je? Welke onderdelen? Wat valt je op? Wat vind je van de doelen? Wat vind je van het plan? Mis je zaken? Zo’n groepsplan geeft de aanleiding weer om opbrengstgericht werken beter te implementeren in het onderwijs.

3 Opbouw workshop Intro groepsplan Doelen
Project Schoolcijfers, een tweede natuur. Begeleidings- en onderzoeksprogramma Opbrengstgericht werken Opbrengstgericht werken in curriculum PABO Hogeschool Rotterdam Ervaren... Discussie Inhoud workshop: Iets vertellen over opbrengstgericht werken: definitie en stand van zaken in het onderwijs Schoolcijfers (kort) en ontwikkelde cyclus en training Implementatie in curriculum PABO Kort iets over de cursus Zevensprong PGO Doelstellingen Problemen Beroepsproduct Ervaring opdoen door bekijken van probleem

4 Doelen Presentatie van een module ‘probleem gestuurd onderwijs’ op Hogeschool Rotterdam, waarin (aankomende) leraren data uit informatiesystemen (b.v. Cito leerlingvolgsysteem) kunnen analyseren, interpreteren, gebruiken en toepassen, zodat hun handelingsrepertoire gericht op opbrengstgericht werken wordt bevorderd. Samenwerking tussen Pabo, KCTO en partners laten zien Inhoud workshop: Iets vertellen over opbrengstgericht werken: definitie en stand van zaken in het onderwijs Schoolcijfers (kort) en ontwikkelde cyclus en training Implementatie in curriculum PABO Kort iets over de cursus Zevensprong PGO Doelstellingen Problemen Beroepsproduct Ervaring opdoen door bekijken van probleem

5 Begeleidingsprogramma Schoolcijfers
Het bevorderen van competenties op het gebied van datageletterdheid in samenwerking met de Hogeschool, CED-groep en Universiteiten Antwerpen en Enschede Regelmatige bijeenkomsten met Hogeschool en CED-groep Interventies en trainingen Uitwisseling tussen scholen Internationale uitwisseling tussen scholen en experts

6 Onderzoeksprogramma Schoolcijfers
Literatuurstudie Interviewen van diverse betrokkenen Raadplegen van experts Vragenlijsten. Quasi-experimenteel onderzoek

7 Opbrengstgericht werken
Overheidsbeleid is gericht op het verbeteren van de basisvaardigheden van leerlingen op het gebied van Nederlandse taal en rekenen-wiskunde. Een van de middelen om dit te bereiken is Opbrengstgericht werken (OCW, 2007; Inspectie van het onderwijs, 2010; Rijksoverheid, 2011) Een manier van werken waarbij je gebruik maakt van gegevens over leeropbrengsten om onderwijs te evalueren en aan te passen en leerprestaties te verbeteren. Er zijn verschillende definities te geven van opbrengstgericht werken. Dit is er een.

8 Stand van zaken ogw Basisscholen
onvoldoende kennis van en vaardigheden in het omgaan met data op basisscholen (Van Petegem en Vanhoof, 2004; Verhaeghe et al, 2011) moeite met: analyseren en interpreteren van verzamelde gegevens onderwijsaanbod afstemmen op verschillen tussen lln (Inspectie van het Onderwijs, 2013) Lerarenopleiding onvoldoende aandacht voor opbrengst- en datagestuurd werken in curriculum Ondanks dat scholen informatie ontvangen vanuit meerdere informatiesystemen, blijkt uit onderzoek (Van Petegem en Vanhoof, 2004; Verhaeghe et al, 2011) dat het gebruik hiervan in het basisonderwijs beperkt is, evenals de beoogde schoolverbeteringseffecten. (Basisscholen werken weliswaar met diverse en verschillende informatiesystemen (o.a. Cito, ParnasSys of ESIS), maar zouden deze systemen voor hun schoolontwikkeling met meer succes of effectiever kunnen benutten. De professionals van alle scholen en betrokken instellingen worstelen met de vraag hoe het gebruik van informatiesystemen kan bijdragen aan schoolontwikkeling.) -uit Handboek:. Samengevat op slide. In het onderwijsverslag 2011/2012 dat in april 2013 is verschenen stelt de Inspectie dat de onderwijskwaliteit op de basisscholen niet is verbeterd. De scholen hebben moeite met het afstemmen van het onderwijs op verschillen tussen leerlingen en het bieden van planmatige zorg. De Inspectie merkt op dat de leerprestaties van de leerlingen iets hoger ligt op scholen die meer opbrengstgericht werken. Op de meeste onderdelen van opbrengstgericht werken wordt niet of nauwelijks vooruitgang geboekt. Veel scholen hebben nog steeds moeite met het evalueren en, meer specifiek, met het interpreteren van de verzamelde gegevens. Het is verder opvallend dat de Inspectie constateert dat de afstemming op de verschillen tussen leerlingen moeilijker blijkt te zijn. Op ruim 40 procent van de scholen krijgt dit onvoldoende planmatig vorm. De leraren hebben op deze scholen de instructiebehoeften van leerlingen niet vooraf bepaald en houden hier in de les onvoldoende rekening mee. Sinds vorig jaar is geen verbetering geconstateerd, ondanks de massale invoering van groepsplannen waarin de afstemming van de instructie op verschillen tussen leerlingen wordt vastgelegd. Leraren vinden waarschijnlijk de praktische vertaling van het groepsplan naar de lessen moeilijk. De Inspectie concludeert dat op ruim 40 procent van de scholen de leraren onvoldoende systematisch de voortgang in de ontwikkeling van hun leerlingen volgen. Daarnaast hebben nog steeds veel leraren moeite om de resultaten van methodegebonden toetsen en observaties goed te analyseren en die vervolgens aantoonbaar te benutten voor het beter afstemmen van het onderwijs. De bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs worden door verschillende onderwijsonderzoekers onderbouwd. Volgens Visscher, Dijkstra en Karsten (2012) is er sprake van een onderbenutting van evaluatiegegevens. En het gebrek aan kennis over doelen stellen en evalueren is volgens Reezigt (2012) één van de verklaringen voor het ontbreken van een goede evaluatiecyclus. Kortom, de gestage kwaliteitsverbetering die de afgelopen jaren volgens de Inspectie van het Onderwijs zichtbaar is geweest, lijkt tot stilstand te zijn gekomen. Veel leerkrachten zijn dus nog onvoldoende toegerust in opbrengst en met name datagestuurd werken. Dit is niet verwonderlijk als je weet dat er op de lerarenopleidingen tot voor kort onvoldoende aandacht is besteed aan het ontwikkelen van kennis en vaardigheden rondom het opbrengstgericht werken

9 Cyclus datagestuurd werken
- Verzamelen - Analyseren/ interpreteren - Samenvatten analyse/interpretatie Doelen stellen: - Aanboddoelen - Resultaatdoelen - SMART geformuleerd Clusteren: - Verdelen naar instructiebehoeften - In 3 niveaugroepen Aanpak in de klas: - Leerstofaanbod - Leertijd - Didactisch handelen - Klassenmanagement Evalueren: - Zijn de gestelde doelen behaald? - Waarom wel/niet? - Aanpassen plan Toelichting op opbrengstgericht werken door cyclus door te nemen. Ontwikkeld door het project Schoolcijfers, een tweede natuur. Hoe diep zullen we hier op ingaan? Misschien heb jij nog een slide waarin heel kort ons werk beschreven staat?

10 Opbrengstgericht werken op de PABO Hogeschool Rotterdam
Semester 5: Didactiek afgeleid van Probleemgestuurd onderwijs (onderdeel van de profileringsfase jaar 3) 4 thema’s ontwikkelings- en leerlijnen opbrengstgericht werken handelingsgericht werken, visie en beleid Jaar 1 prop fase Jaar 2 basisfase Jaar 3 profileringsfase Jaar 4 afstudeerfase Uit Opleidingsprofiel In het derde studiejaar werkt de student gedurende het eerste halfjaar aan vier projecten namelijk: ontwikkelings- en leerlijnen, opbrengstgericht werken, handelingsgericht werken en visie en beleid, gericht op de leeftijdspecialisatie van de student.

11 Probleemgestuurd onderwijs
Student staat centraal in zijn leerproces Docent bepaalt basisdoelstellingen, student bepaalt aanvullende doelstellingen. Problemen zijn ontleend aan de toekomstige beroepspraktijk Gedurende een thema werken studenten daarnaast aan een individueel beroepsproduct Begeleiding op inhoud en proces vindt plaats in onderwijsgroepen van 8-12 studenten. Problemen worden besproken aan de hand van een vaste procedure: de Zevensprong (Camp, G, van het Kaar, A, van der Molen, H & Schmidt, H. (2002). PGO stap voor stap, een overzicht voor studenten en tutoren. Instituut voor Psychologie, Erasmus Universiteit Rotterdam.) In de profileringsfase wordt binnen het projectonderwijs gewerkt vanuit een didactiek die is afgeleid van het probleemgestuurd onderwijs (PGO). Door het projectmatig werken in de propedeuse- en basisfase het werken met praktijkopdrachten (gericht op kennistransfer) en de aandacht voor onderzoeksvaardigheden in de kennisgestuurde leerlijn, is de student hierop geleidelijk voorbereid. Binnen probleemgestuurd onderwijs staat niet de docent, maar de student centraal in zijn leerproces. De docent bepaalt aan welke basisdoelstellingen de student gaat werken. De student bepaalt (in overleg met zijn medestudenten en de docent) zelf welke aanvullende doelstellingen hij wil bereiken en de student krijgt daarbij steeds meer vrijheid in de literatuur die hij daarbij gebruikt. (Leervorderingen worden vastgelegd in een individueel portfolio als formatieve toetsvorm.) Voor iedere onderwijsperiode is een projectopdracht ontworpen vanuit het thema dat de desbetreffende onderwijsperiode centraal staat (beroepsproduct). Studenten werken hierbij in groepen van acht tot elf personen aan problemen. Ze worden begeleid door een tutor. Deze docenten begeleiden en ondersteunen het leerproces van de groep studenten zowel inhoudelijk als procesmatig. De problemen waaraan gewerkt wordt, zijn ontleend aan de toekomstige beroepspraktijk. ((Bij de ontwikkeling zijn docenten van de vakgroepen onderwijskunde, taal en rekenen-wiskunde betrokken evenals de lectoren vanuit het kenniscentrum Talentontwikkeling. Voor elk project houdt dit in dat de docenten vanuit de verschillende vakgebieden in samenwerking met de lectoren en met name de medewerkers van het kenniscentrum, geïntegreerd problemen ontwerpen. Binnen deze problemen komen meerdere verborgen probleemstellingen naar voren die multidisciplinair bekeken moeten worden. De docenten ontwerpen, in samenwerking met de lectoren, voor elk probleem doelstellingen die de student moet behalen, en stellen een lijst van basisliteratuur op. Binnen elke projectperiode vindt de begeleiding plaats in onderwijsgroepen door docenten vanuit o.a. de vakgroepen onderwijskunde, taal en rekenen-wiskunde. In de onderwijsgroep worden de ”problemen” besproken aan de hand van een vaste procedure: de Zevensprong.

12 De zevensprong van PGO 1. Begripsverheldering
2. Probleemstelling formuleren 3. Brainstorm 4. Probleemanalyse 5. Leerdoelen formuleren 6. Zelfstudie 7. Nabespreking Elke week worden twee “problemen” geïntroduceerd in de onderwijsgroep en worden begrippen verhelderd (stap 1); vervolgens destilleren studenten de probleemstelling (stap 2); hierna wordt de voorkennis opgehaald en denken studenten na over mogelijke verklaringen (stap 3); hierop volgend worden verbanden gelegd tussen deze verklaringen (stap 4); waarop vervolgens leerdoelen geformuleerd worden (stap 5); hierna gaan studenten uiteen om zelf te studeren en bevindingen vast te leggen in een individueel portfolio (stap 6) en tot slot worden de bevindingen en mondeling uitgewisseld (stap 7). Studenten kunnen tijdens deze periode zelfstandig werken in de mediatheek. Vanuit de verschillende vakgebieden en vanuit de lectoren worden ondersteunende colleges aangeboden passend bij het thema dat de desbetreffende onderwijsperiode centraal staat. De colleges zijn net als de onderwijsgroepbijeenkomsten verplicht. Deze colleges zijn gericht op het verwerven van theoretische verdiepende kennis. Bij de colleges wordt nadrukkelijk niet de oplossing gegeven voor de problemen, ze dienen als aanvulling op de onderwijsgroepen. Iedere week worden twee problemen behandeld. ((Studenten bespreken een probleem in eerste instantie op basis van hun voorkennis, die tekortschiet bij het begrijpen ervan. Omdat die kennis tekortschiet, formuleren ze al discussierend ‘leerdoelen’ / ‘leervragen’ die vervolgens dmv individuele studie worden uitgezocht. Na de periode van zelfstudie komt de groep bijeen om het probleem nogmaals te bespreken. Men gaat na of de leerdoelen bereikt zijn, er inzicht verkregen is in het probleem en of alle stof begrepen wordt. Is dat het geval, dan wordt een nieuw probleem geïntroduceerd en wordt weer volgens dezelfde cyclus gewerkt. ))

13 Doelstellingen module Opbrengstgericht werken
1. De student kan de onderwijsontwikkelingen op het gebied van opbrengstgericht werken benoemen en op zijn stage in kaart brengen. 2. De student kan verschillende soorten data lezen, analyseren en interpreteren. 3. De student kan, op basis van data, leerlingen clusteren op niveau. 4. De student kan aanboddoelen op groepsniveau en resultaatdoelen op arrangementniveau in het groepsplan formuleren. 5. De student kan een gedifferentieerd onderwijsaanbod ontwerpen op basis van data. 6. De student kan de onderdelen van het onderwijsleerproces, namelijk leerstofaanbod, leertijd, didactisch handelen en klassenmanagement, in het groepsplan uitwerken. 7. De student kan het onderwijsleerproces evalueren met behulp van het groepsplan. 8. De student kent het belang van interactie tussen binnen- en buitenschools leren. 9. De student weet aan welke kwaliteitseisen een goede toets moet voldoen en welke (alternatieve) mogelijkheden er zijn als de betreffende vaardigheden moeilijk te toetsen zijn. Binnen dit kader hebben we problemen ontwikkeld voor het thema Opbrengstgericht werken met de volgende doelstellingen als uitgangspunt. Hierin is de cyclus datagestuurd werken zichtbaar. De grijze doelen maken geen deel uit van de cyclus, maar zijn wel van belang binnen het thema.

14 Problemen Probleem 1: Werken aan opbrengsten
Probleem 2: Ben ik wel datageletterd?! Probleem 3: Meten = weten Probleem 4: Wie hoort waar? Probleem 5: Een groepsplan met ‘handen en voeten’ Probleem 6: Klaar voor opbrengstgericht of niet?! Probleem 7: De cirkel is rond! Probleem 8: Een rapportcijfer voor spreekvaardigheid …. Op basis van deze doelstellingen hebben we acht problemen ontwikkeld waarin de cyclus ook weer duidelijk zichtbaar is.

15 Beroepsproduct Groepsplan Beginsituatie Doelen Plan Evaluatie
Gedurende een thema werken studenten daarnaast aan een individueel beroepsproduct: een groepsplan op het gebied van begrijpend lezen voor de groep waar ze stagelopen. Ze krijgen richtlijnen over wat er in moet: Beginsituatie Verzamel alle benodigde, meest recente data1 van je stageklas die je nodig hebt om het onderwijsaanbod in begrijpend lezen te evalueren en te richten. Lees, analyseer en interpreteer alle data en geef een beschrijving van deze analyse en interpretatie. Deze bevat: Een vermelding van het aantal leerlingen en de groep. Een overzicht van de data die gebruikt zijn (voeg kopieën van de overzichten toe in een bijlage. Deze moet je anonimiseren). De verdeling in vaardigheidsniveaus van de (verschillende) methodeonafhankelijke toetsen. Een vergelijking van de verdeling in percentages over de vaardigheidsniveaus met de verdeling van de landelijke vergelijkingsgroep van CITO. Een interpretatie van de resultaten: Kun je de resultaten op de Toetsen Begrijpend lezen verklaren met behulp van de andere data? Wat betekenen de resultaten voor de vaardigheid in begrijpend lezen in je klas? Welke gegevens mis je nog? Van welke leerling(en) heb je meer of andere data nodig om het onderwijs aan deze leerling(en) voor de komende periode vorm te geven? (Maak hierbij gebruik van de literatuur uit probleem 2 en 3, en de website ‘Schoolcijfers’, onderdelen ‘Data verzamelen en lezen’, ‘Data analyseren en interpreteren’ en de bijbehorende opdrachten) Maak voor de komende periode de clustering van je leerlingen in 3 niveaugroepen. Verantwoord de clustering door te beschrijven welke data je hebt gebruikt. (Maak hierbij gebruik van de literatuur uit probleem 4, en de website ‘Schoolcijfers’, onderdeel ‘Clusteren’) Doelen Formuleer doelen voor de komende onderwijsperiode: Formuleer aanboddoelen op groepsniveau. Beperk je tot tussendoelen op de leerlijn. Maak hierbij gebruik van de inhoudelijke doelen die beschreven zijn in de methode en/of Formuleer resultaatdoelen op arrangementsniveau. Maak gebruik van de handleiding van de CITO-toets en de handleiding van de methode. Vermeld de bronnen die je hebt gebruikt. (Maak hierbij gebruik van de website ‘Schoolcijfers’, onderdelen ‘Doelen en leerlijnen’ en de literatuur behorende bij probleem 5) Plan Hier formuleer je wat de leerlingen uit de verschillende niveaugroepen nodig hebben om de doelen te behalen. Dit doe je door de volgende onderdelen van het onderwijsleerproces voor ieder arrangement te schetsen: Leerstofaanbod Leertijd Didactisch handelen Klassenmanagement. Verantwoord de keuzes die je maakt aan de hand van de methode en/of gebruikte literatuur. (Maak bij het illustreren van de onderdelen leerstofaanbod, leertijd, didactisch handelen en klassenmanagement gebruik van de literatuur uit probleem 5 en 6, en de website ‘Schoolcijfers’, onderdeel ‘De aanpak in de klas’, de methode en eventueel zelfgezochte literatuur) Evaluatie Na het ontwerpen en het beschrijven van het onderwijsaanbod voor de komende periode in het groepsplan, rijst de vraag hoe dit aan het einde van de periode kan worden geëvalueerd. Je kunt het plan uiteraard niet uitvoeren en dus ook niet evalueren, maar je kunt wel nadenken over hoe je het plan zou evalueren. Illustreer hoe je de gestelde doelen en dus het onderwijsaanbod zou evalueren. Beschrijf welke data je hiervoor nodig hebt, en welke vragen je jezelf zou stellen. Zet dit vervolgens af tegen de wijze waarop er op je stageschool wordt geëvalueerd.

16 Ervaren ... 1. Begripsverheldering 2. Probleemstelling formuleren
3. Brainstorm 4. Probleemanalyse 5. Leerdoelen formuleren 6. Zelfstudie 7. Nabespreking Om te ervaren hoe zo’n probleem eruit ziet en wordt behandeld, volgt hier een voorbeeld. We ervaren dan stap 2 van de Zevensprong: Probleemstelling formuleren. (Het zou leuk zijn om stap 1 tot en met 5 uit te voeren, waarbij jij de gespreksleider bent. Is alleen te doen als de groep deelnemers klein is. In groepjes laten doen, vergt teveel uitleg over de werkvorm.) - Bij een grote groep: groepjes maken, ieder groepje ontvangt een probleem. Wat is hier de probleemstelling? Welke verschijnselen moeten verklaard worden - Bij een kleine groep: Een probleem projecteren (zie volgende slide) Wat is het doel van deze ‘werkvorm’? Voor deelnemers interessant om inzicht te krijgen in hoe PGO werkt, hoe dit thema behandeld kan worden in het curriculum Voor ons??????

17 Oh, ik heb veel minder.. Welke data heeft hij eigenlijk verzameld?
Meten = weten Oh, ik heb veel minder.. Welke data heeft hij eigenlijk verzameld? Mmm, ik heb de resultaten op het gebied van begrijpend lezen geanalyseerd. De resultaten zijn zwak. Vervolgens heb ik het geïnterpreteerd en het is me gelukt een idee te krijgen van de oorzaken daarvoor! Groepsplan Begrijpend lezen Groep 6B Startdatum: Einddatum: Groepsplan Begrijpend lezen Groep 6A Startdatum: Einddatum: Voor plenaire bespreking

18 Cursusbeheerder: L. van Beijsterveldt Blokontwikkeling: M. Antens L
Cursusbeheerder: L. van Beijsterveldt Blokontwikkeling: M. Antens L. van Beijsterveldt S. Costongs K. van Dorsselaer E. Geers S. Hofman S. Nuijens B. Oprins D. van Schelven Projectleiding Schoolcijfers: W. de Vos