De docent als persoon: over identiteit, eigenheid en mindfulness Theo Niessen

“We geven les in wie we zijn.” ‘Zowel bij het instrumentele paradigma als bij het vormingsparadigma kunnen belangrijke vragen gesteld worden. Bij het instrumentele model is er de vraag: ‘Welke leerstof moet de student kennen?’ Bij het vormingsmodel is er de vraag: ‘Wie is de student?’ De vraag: ‘Wie is de leerkracht?’ overstijgt deze vragen en is wezenlijk bij het aangaan van de spanning die tussen de beide paradigma’s bestaat.’ (Bron: Is alles van waarde meetbaar, pp. 98)

Inhoud Deel a) de docent als persoon Deel b) patronen die hinderen Deel c) mindfulness als mogelijk maken Deel a) Wat zijn de kenmerken van gewaarde hogeschooldocenten? Docenten die werken vanuit een eigen stijl van lesgeven -die dichtbij is- en waardoor docenten vanuit zelfvertrouwen kunnen handelen - Hoe integreer je ‘je persoon’ in je werk? - Hoe blijf je dichtbij jezelf? - Wat betekent dit? Deel b) Hoe blijf je bij jezelf? Ontwikkel je je eigen stijl? Hoe blijf je met de voeten in de grond? Dat kan lastig zijn? Dat kan aan externe factoren liggen of interne factoren. Op die laatste focussen we in deze bijeenkomst Deel c) Nieuwe patronen ontwikkelen? Kan mindfulness daar iets bij betekenen. Ook om dichtbij jezelf te blijven, acceptatie van verschillende posities!

Wie ben ‘ik’ (als docent)?

Filmpje – wie ben jij?

Denkpauze Welke posities kenmerken jou als docent? Vinden deze posities hetzelfde belangrijk? Hoe dominant zijn ze of juist niet? Herken je situaties in je werk waarin een bepaalde positie voorrang krijgt/opeist? (5 min. Alleen, dan in 2tallen bespreken) Hubert Hermans – zelfconfrontatiemethode ZKM

We leven een metaforisch leven!

Je zegt “iets” over “iets” in termen van “iets anders!” Metafoor: Je zegt “iets” over “iets” in termen van “iets anders!”

Bijvoorbeeld: “voetbal = oorlog” Maar ook “problemen zijn puzzels” Maar ook “Het ziekenhuis als fabriek”

Welke beelden/symbolen heb jij bij het werk van een docent… Denkpauze: Welke beelden/symbolen heb jij bij het werk van een docent… … … en op welke wijze kleuren die de wijze waarop je met studenten omgaat? (5 min. Alleen, dan in 2tallen bespreken) Lakoff & Johnson

Je eigen stijl ontwikkelen… Spiegelneuronen “Wired to connect” Breinfunctioneren Triune brein theorie Doel modus Changeblindness Loss aversion Evolutionair perspectief

Spiegelneuronen https://www.youtube.com/watch?v=5JrtpCM4yMM

Denkpauze Word je bij het zien van de afbeeldingen blij/ droevig? If so, welke gedachten roept dit op? Ervaar je lichamelijke sensaties? Zo ja, welke?

Tri-une brein theorie

De triune brein theorie Het Reptielenbrein (= het instinctieve brein) Oudste brein: vluchten-of-vechten-reactie, honger en dorst, warmte en kou. Het bestaat uit de hersenstam en de kleine hersenen. Het is regelcentrum voor ademhaling en hartslag. Ook evenwicht, lichaamshouding en beweging in de ruimte worden hier gecoördineerd. Zoogdierenbrein (= het emotionele brein) Het deel van de hersenen dat we delen met zoogdieren. Ook wel het limbisch systeem genoemd. Plaats van emoties, plezier, woede. Bloeddruk, bloedsuikergehalte en lichaamstemperatuur worden van hieruit geregeld. Het belangrijkste deel van het limbisch systeem is de hypothalamus, een orgaantje zo groot als een boon. De hypothalamus is ook het verbindingsstation tussen het hormoonstelsel en het centrale zenuwstelsel. Mensenbrein (= het rationele brein) Neocortex is het denkende deel van de hersenen. Het hoogste deel van de hersenen. Over dit gedeelte hebben we het ook als we over de linker- en rechterhersenhelft spreken.

Bully http://www.youtube.com/watch?v=l2fqKA4SKgU&feature=related

Denkpauze (volgorde) Roept het filmpje gedachten op? Zo ja, welke? Komen er bij het zien van het filmpje gevoelens naar boven? Zo ja, welke? Ervaar je lichamelijke sensaties? Zo ja, welke?

Doel-modus Modus om zaken aan te pakken. Doe modus = instrument voor toekomst. Doelgericht veranderen van werkelijk naar wenselijk situatie. Vaardigheden: Analyseren, beoordelen, evalueren, oplossen, presteren, toetsen, plannen, doelen bereiken, veranderen.

Changeblindness http://www.youtube.com/watch?v=Ahg6qcgoay4 Dit is een test in aandacht http://www.youtube.com/watch?v=FWSxSQsspiQ De “deur” studie

Doel modus De geest in de doe-modus selecteert alleen informatie die direct betrekking heeft op het bereiken van het doel (het uitleggen van de weg). We sluiten veel buiten wat zich aan onze zintuigen voordoet, zozeer zelfs dat we niet eens oog hebben voor degene met wie we praten. De vragensteller werd slechts gezien als ‘iemand die de weg vraagt’ en dus in feite niet zag!

Loss aversion

http://www.film1.nl/films/trailer.php?id=40922&tr_id=10829

Mindfulness is….. Definitie (J.Kabat Zinn): ‘Aandacht geven op een speciale manier: bewust, op het moment zelf, en niet-oordelend’ (Segal,Williams& Teasdale, 2010, pag 37) Opmerken/ervaren wat er gebeurt, terwijl het gebeurt.

“Waarnemer” en “Mild afstemmen”

Paradox ‘Mild waarnemen’ is gemakkelijker wanneer ons zelfconcept sterk is. Maar ‘mild waarnemen’ is juist van belang op die momenten wanneer we het meest onzeker, angstig of kwetsbaar zijn. Belangrijk om een stabiele capaciteit voor ‘mild waarnemen’ ontwikkelen juist wanneer omstandigheden chaotisch zijn of men angstig of onzeker is.

Waartoe leidt mindfulness? Meer flexibel: Afname van emotionele reactiviteit in het limbische systeem (amygdala). Nuchtere emotionele reactie: Toename in vermogen tot reguleren van emoties. Prefrontale cortex van korte naar lange weg.

Door mindfulness meditatie Over het algemeen meer positief: Meer activiteit in linkerPF cortex; geassocieerd met: toenadering, open staan voor Minder ik- gecentreerd: De sociale neurale circuits worden versterkt bij mediterenden door toename spiegelneuronen-activiteit.

Oefening (3-minuten) http://www.youtube.com/watch?v=3l7vlOiGtdU

Reflectie ? “Wilson & Dun tonen aan dat het observeren van je zelf en de reactie van andere mensen een effectievere, of ieder geval een minder moeilijk bron van zelfkennis biedt, dan nadenken over jezelf. Even belangrijk is het voelen, de intuïtie, of het waarnemen en hanteren van signaleren uit het innerlijk.” (Bron: Luken, 2010, p. x)

Reflectie “Bij een probleem niet vluchten, niet vechten, geen seks, drugs en rock en roll, maar op je kont aan zitten, niets doen en nadenken. (Meijers, 2004)

Denkpauze Wat zou mindfulness jou kunnen opleveren als docent (werk, student, privé)? Bespreek deze vraag in subrgroepjes, echter niet voordat je een paar minuten de tijd genomen hebt deze vragen zelf te beantwoorden.

Vragen/ suggesties/ opmerkingen

Voor vragen omtrent mindfulness: t.niessen@fontys.nl