Mark Elchardus SYNTHESIS, 11 december 2014, Utrecht DE “NIEUWE” BREUKLIJN

TWEE DEBATTEN Destructuratie versus nieuw alignement of breuklijn Sociaaleconomische condities versus cultuur

DEBAT BESLECHT

EEN TWEEDE BREUKLIJN

TWEE BREUKLIJNEN

POSITIE NIEUWE BREUKLIJN SOCIAAL- ECONOMISCHE POSITIE CULTUUR

POSITIE NIEUWE BREUKLIJN SOCIA AL- ECON OMISC HE POSITI E CULTUUR

TWEE VRAGEN Wat is nu precies die ‘nieuwe’ breuklijn En waarom hangt die zo sterk samen met het onderwijsniveau

MAAR WAT IS NU PRECIES DIE NIEUWE BREUKLIJN

BREUKLIJN –MEERDIMENSIONEEL BEGRIP Objectieve verschillen Socialisatiepaden en socialisatiecontexten Verschillen opvattingen, houdingen, emoties… Sociale segregatie Gespecialiseerde organisatievormen Zelfbewustzijn Politieke actie (klasse, status en macht)

breuklijn = verschil + alignement

FOCUS Verschillen opvattingen, houdingen, emoties… In de literatuur wordt dikwijls spcifiek daarnaar verwezen als men het over breuklijnen heeft Ook ruim aandacht in Gescheiden werelden

Will Tiemeijer: verschillende moraal en verschillende grondslag van morele oordelen Bram Spruyt: conflictdenken Den Ridder, Glas, Dekker: globaliseringskwesties Hanspeter Krieisi: autoritarisme en particularisme De Koster en Van Der Waal: verdraagzaamheid/etnocentrisme

Kosmopoliet Pro-Europa Omhezlen globalisering Consensueel Vertouwens in lmedemense en politiek betrokken Veel cultureel kapitaal Bovenlokaal georiënteerd reflexief Gemeenschapsafbakening Eurosceptisch Tegen globalisering Hanteren conflictperspectief Wantrouwig politiek en medemens Cultureel onzeker Lokaal georiënteerd Directe stijl van communicatie SAMENVATTEND (BOVENS, DEKKER EN TIEMEIJER) PARTICULARISTENUNIVERSALISTEN

Kosmopoliet Pro-Europa Omhezlen globalisering Consensueel Vertouwens in lmedemense en politiek betrokken Veel cultureel kapitaal Bovenlokaal georiënteerd reflexief Gemeenschapsafbakening Eurosceptisch Tegen globalisering Hanteren conflictperspectief Wantrouwig politiek en medemens Cultureel onzeker Lokaal georiënteerd Directe stijl van communicatie SAMENVATTEND (BOVENS, DEKKER EN TIEMEIJER) PARTICULARISTENUNIVERSALISTEN

De opsomming is wel een samenvatting van het boek, maar Wat is nu de aard van die breuklijn ? Wat is de interne logica of socio-logica ? Wat zijn de kernbegrippen (autoritair/libertair; particularistisch/universalistisch; verdraagzaam/xenofoob … ????

Dat is een heel moeilijke vraag omdat al de gehanteerde begrippen en nog vele andere, als ze worden geoperationaliseerd en gemeten, heel sterk samenhangen De vraag kan niet eenvoudig via empirisch onderzoek worden beslecht De enige mogelijkheid is uitgaan van een theoretisch kader:

Volgens Jeffrey Alexander moet elke theorie over de samenleving (dus ook elke ideologie) twee fundamentele vragen beantwoorden: De actorvraag: wat motiveert mensen De ordevraag: gemeenschap afbakenen en ordenen

Die werden vroeger door de levensbeschouwelijke breuklijn en door nationalistische/sub-nationalistische breuklijnen beantwoordt Het was eneigszins “abnormaal” dat verdelingskwesties zo dominant waren, dat zij haast de enige breuklijn vormden, Dus, in zekere zin, de terugkeer van een meer “culturele” breuklijn, een breuklijn die actor en orde definieert.

Fundamentele vragenRelevante houdingen en isssues actorWat motiveert handelenUtilitair individualisme/normatieve opstelling Sociaal Darwinisme, conflictperspectief ordeWie maakt deel uit van de gemeenschap Etnocentrisme, xenofobie Euroscepticisme Globalisering Gemeenschaps-afbakening Hoe bindende collectieve beslissingen nemen en orde handhaven Autoritarisme Law and order Democratie Politieke machteloosheid, vertrouwen

(... ) jullie op de universiteit zijn een beetje onnozel, in het echte leven is het ieder voor zich… Geld en macht, dat is belangrijk (…) de rest zijn praatjes Mensen veranderen niet, wie niet horen wil moet voelen… De meeste politici hebben geen … aan hun lijf. Er moet veel harder worden opgetreden Iedereen kan hier binnen…binnen zonder kloppen … ze leven van de steun maar tien keer beter dan bij hen… waarom zouden die gaan werken Gewoon mensen hebben al lang gezien welke problemen zich stellen … maar de politiekers, die zien niets, lopen achter de moslims aan, dat zijn ook stemmen, blijkbaar meer waard dan de mijne Dit is geen democratie… we mogen stemmen voor partijen maar die luisteren niet naar ons Diversiteit? Ik wil wel, maar de moslims willen niet. Het moet altijd zijn zoals zij willen. Open grenzen ? Ja dat zijn de grenzen waarlangs ons werk verdwijnt.

Niet alle elemente hoeven op elk moment evenveel aandacht te krijgen De context kan accenten leggen, Globalisering: gemeenschapsafbakening versus kosmopoltisme

WAAROM WORDT DE POSITIE OP DIE BREUKLIJN ZO STERK DOOR HET ONDERWIJS BEPAALD

DE SYMBOLISCHE SAMENLEVING Een verandering van gedragssturing, van de modus van sociale controle Het verdwijnen van de oude modus van controle Afname van de druk van schaarste (economische groei en welvaartsstaat) Post-religieuze Europa, einde ideologie en grote verhalen Einde bevelhuishouding

DE OPKOMST VAN DE NIEUWE MODUS VAN CONTROLE Individualisme als grondslag Gedragsdisposities bijbrengen en activeren De instellingen om het te doen Onderwijs Media Kapitalisme van de begeerte therapie

De invloed is verschoven van sociaaleconomische posities naar onderwijs en media Cultureel kapitaal Selectie informatie Interpretatieschema’s (interpretatieve gemeenschappen) Media-invloed Perceptie van de wereld (declinisme)

25 TOT 35JARIGE BELGEN Meer financiële gelijkheid Strengere ontslagregeling Dekkende solidaire ziekteverzekering Meer financiële ongelijkheid Soepeler ontslagregeling Meer privéverzekering Geen of zeer selectieve immigratie Rechten afhankelijk van kennis taal en 3 jaar werken 47-55%16-21% Soepeler immigratie Geen voorwaarden voor wettelijke immigranten 13-17%4-8%

IS ER NOG TIJD VOOR DISCUSSIE?