Impuls - Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg Housing First – mens in de maatschappij Van stigmatiseren naar meedoen Dorieke Wewerinke & Judith Wolf | september 2015 Gedreven door kennis, bewogen door mensen

Van asiel & beschermen naar herstel & participeren Zelfstandig wonen Transmuraal wonen Nachtopvang Inloop Belangrijkste transitie in de afgelopen jaren: van asiel en beschermen naar herstel en participatie. ultieme uitdrukking daarvan is Housing First. De opvang die zich feitelijk overbodig maakt. de ontwikkeling van de opvang loopt niet meer strikt vlgs het continuum of care model waarbij mensen eerst opvang krijgen om dan door te stromen naar een volgende voorziening als zij er klaar voor zijn. housing first betekent: eerst woonruimte evenwel met intensieve hulp. niet de opvang is vertrekpunt van handelen, maar de samenleving. Er is vooraf geen scherpe beoordeling of clienten ‘klaar’ zijn om zelfstandig te wonen. Tegengesteld hieraan is in de afgelopen 6 a 8 jaar de grote toename geweest van veel nieuwe woonvoorzieningen en hostels. Vrijwel elke opvangorganisatie is tot AWBZ-verblijf toegelaten (RIBW-GGZ). Die groei was mogelijk oiv Plan van Aanpak G4 en het beschikbaar komen van AWBZ-middelen voor de opvang. Toename van ‘verblijf’ laat zich moeilijk rijmen met focus op herstel en participatie. Grote vraag ook: hoe nu verder met de mensen in de opvang? Flexibele ondersteuning Outreach

Oorsprong: Pathways to housing (Tsemberis, New York, 1992) Doelgroep chronisch dakloze mensen met psychische- en verslavingsproblemen Eerst woonruimte, dan met ondersteunende begeleiding werken aan herstel en participatie Effectief! 88% van Housing First groep stabiel gehuisvest vs. 47% van ‘gewone begeleiding en opvang’ (Tsemberis & Eisenberg, 2002) Inmiddels wereldwijde toepassing: VS, Canada, Japan, UK, Frankrijk, Finland, Denemarken, Spanje, Portugal, Italie, Zweden, Nederland, etc.

Housing First in Nederland - Sneek 2013 - Amsterdam 2006 - Hilversum 2012 - Haarlem 2013 - Zwolle 2013 - Utrecht 2009 - Arnhem 2013 - Nijmegen 2014 - Den Haag 2011 - Dordrecht 2012 - Rotterdam 2013 - Zeeland 2014 - Venlo/Roermond 2010 - Noord Limburg 2011 - Midden Limburg 2011 - Eindhoven 2011 - Tilburg 2013 Breda 2013 - Helmond 2014

Housing First: principes (Tsemberis, 2010) Wonen Huisvesting als basisrecht Geen eisen aan ‘geschiktheid’ om zelfstandig te wonen Woonruimten verspreid over werkgebied Wonen scheiden van begeleiding en behandeling Ondersteunen Respect, warmte en compassie voor alle klanten Zelfbepaling & respect voor keuzes van klanten Hersteloriëntatie; klanten ondersteunen in hun eigen herstelproces Ondersteuning zolang dat nodig is Harm reduction

‘Pathways Housing First seeks to help clients integrate into their community as fully as possible.’ (Tsemberis, 2010: 53)

Participeren, wat is daarvoor nodig? Zelfstandig wonen als reguliere burger - een eerlijke kans Mogelijkheid om mensen thuis uit te nodigen, je sociale netwerk te onderhouden Contact kunnen hebben met buren, mensen in de wijk Voldoende geld om iemand te bezoeken, een cadeautje te kopen voor een verjaardag Zelfvertrouwen voor het aangaan van nieuwe contacten Steun bij het versterken van je sociale netwerk

Participeren gaat niet vanzelf (Onderzoek Discus Housing First A’dam, Maas et al 2011)

Ontwikkeling van een handreiking voor begeleiders (Impuls, in uitvoering) In samenwerking met Housing First begeleiders en klanten

Handreiking voor begeleiders (2) Aandacht voor versterkende & belemmerende factoren bij participatie Externe belemmeringen (weinig banen, hoge schulden, laag inkomen, stigma) Interne belemmeringen (laag zelfbeeld, schaamte, angst, zelf-stigma) ‘Als ik ze vertel dat ik zeven jaar lang dakloos was maar nu mijn eigen huis heb, dan is die zeven jaar dakloos het enige dat ze horen. Dat blijft aan je kleven.’

‘Pathways Housing First seeks to help clients integrate into their community as fully as possible.’ (Tsemberis, 2010: 53) Zorg dat klanten alle kansen krijgen om de doelen te bereiken die zij voor zichzelf hebben gesteld. Bied alle steun die zij nodig hebben in hun proces. Heb geen onrealistische verwachtingen – het versterken van participatie kan een langdurig proces zijn en sommige mensen worden nooit modelburgers! ‘Ik denk dat je niet moet denken in maanden, maar in jaren. En dan kijken hoe het met je gaat. Als je nagaat dat ik problemen had sinds ik veertien was, dat is ongeveer 22 of 23 jaar, ja... Ik denk dat het dan ok is dat het het een paar jaar duurt.’

Versterken van participatie in co-creatie met de doelgroep Participatie is bij uitstek gerelateerd aan leefwereld van mensen Inzicht krijgen in situatie – wat is van invloed op participatie? Wat zijn versterkende factoren? Wat zijn belemmerende factoren? Welke factoren zijn veranderlijk? (gedrag) Wat zijn randvoorwaarden voor verandering?

Impuls - Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg Vragen? T 024 – 3668448 E dorieke.wewerinke@radboudumc.nl I www.impuls-onderzoekscentrum.nl Twitter: @ImpulsOnderzoek