Hoofdstuk 5 De eenheidsmarkt

Eeneheidsmarkt Vrij verkeer van goederen en diensten = douane-unie: geen onderlinge tarieven Gemeenschappelijk buitentarief Vrij verkeer van productiefactoren Geen non-tarifaire belemmeringen

Effecten van een douane-unie directe effecten : handelscreatie handelsafwijking indirecte effecten : verhoogde concurrentie schaaleffecten externe effecten polarisatie localisatie

Vorming douane-unie = vorm van discriminerende tariefverlaging: Partnerlanden worden vrijgesteld van tarief Niet-partnerlanden blijven tarief betalen op invoer Effect op welvaart van land dat lid wordt van een douaneunie is Gedeeltelijk positief: handelscreatie Gedeeltelijk negatief: handelsafwijking

!positief welvaartseffect! Handelscreatie A B C productiekost 70 50 40 invoerrecht - 100% prijs in A 70 100 80 douane-unie 70 50 80 !positief welvaartseffect!

!negatief welvaartseffect! Handelsafwijking A B C productiekost 70 45 30 invoerrecht - 100% prijs in A 70 90 60 douane-unie 70 45 60 !negatief welvaartseffect!

Grafische voorstelling P DA SA T’ E F Q V I H W J G R T” P SC T M N K L q1 q2 q3 q4 q5 Q

Welvaartseffecten Consumentensurplus +WT’FG Producentensurplus -WT’EJ Overheid -IEFH-LIHM Saldo handelscreatie +JEI+HFG handelsdeviatie -LIHM

Ruilvoeteffect ‘KOE’ : tarief geen invloed op ruilvoet Grote economieën: tarief oefent wel invloed uit op de ruilvoet + sterkere onderhandelingspositie op internationale fora

Indirecte effecten verhoogde concurrentie schaaleffecten verder: externe effecten : cf. goedkoper kapitaal polarisatie : cf. auto-industrie in US localisatie : cf. Hoover

Douane-unie in Europa half 1968 : interne tarieven afgeschaft gemeenschappelijk buitentarief probleem : NTB’s (o.a. overheidsaankopen en -monopolies economische effecten : op handelsstromen op prijzen op welvaart

Handelsstromen Handelscreatie > handelsafwijking 10 mrd $ 1 mrd $ Balassa: wel handelscreatie, geen verschuiving Balassa & Grubel-Lloyd: Groeiend belang intra-industriële handel Dus specialisatie eerder tussen sectoren dan tussen landen

Prijsverschillen Ts 75 en 85: zekere convergentie van de prijzen vastgesteld

Welvaartseffecten Eerder gering: ts 0,15 en 1 % van het BNP

Eenheidsmarkt vrijmaking productiefactoren in neo-klassieke model : geen extra effect (egalisatie factorprijzen!) in realiteit : toch effect omdat factorprijzen niet gelijk zijn!!

Theorie vs Europese praktijk Theorie : van vrij verkeer van goederen en diensten (= geen TB, geen NTB) naar vrij verkeer van goederen, diensten, mensen, kapitaal Praktijk : van situatie zonder TB en met NTB naar eenheidsmarkt met 4 vrijheden zonder TB, zonder NTB

Eenheidsmarkt : vrij verkeer van productiefactoren Land H Land P Marg. prod. Marg. prod. L L

Welvaartseffecten DBI

Prijs- en hoeveelheidseffecten Hogeloonland Immigratie van LJ aan arbeid Loon zakt van OA naar OG Lageloonland Emigratie van LJ aan arbeid Loon stijgt O’H (=OG)

Welvaartseffecten Hogeloonland: < nationaal = binnenlands product = OCBL > binnenlands product = OCKJ nationaal product = OCKJ – MKJL Nationaal product gestegen met BKM

Lageloonland < nationaal = binnenlands product = O’LFE > binnenlands product = O’JKE nationaal product = O’JKE + JLMK Nationaal product gestegen met MFK

Effect op inkomensverdeling Hogeloonland Reeds aanwezige arbeid verliest ABMG Kapitaal wint ABKG Lageloonland Overblijvende arbeid wint KHDN Kapitaal verliest FKHD Migrerende arbeid wint MKNF

Wisselwerking vrij goederenverkeer en vrij factorverkeer substituten : handel ---> egalisatie factorprijzen ---> minder factorbewegingen factorbewegingen ---> egalisatie factorprijzen ---> minder handel complementen : kapitaalinvoer en arbeidsmigratie gepaard met goedereninvoer concentratie factorprijsverschillen factorbewegingen

Douaneunie bij vrij factorverkeer P H was niet efficiëntste producent, maar beschermde de door buitenlands kapitaal gefinancierde bedrijven met een tarief Bij vorming van douaneunie daalt de prijs van PH naar PCU g = foreign profit diversion effect DH SH PH g a d PCU Q

Douaneunie bij vrij factorverkeer P H’s bedrijven, gefinancierd door buitenlands kapitaal, waren efficiënt. Bij vorming van douaneunie stijgt de prijs van PCU naar PH g = foreign profit creation effect DH SH PH g PCU Q

Afschaffing NTB’s TB’s en sommige NTB’s (bv quota) creëren rente Andere NTB’s (bv technische belemmeringen) creëren geen rente ‘1992’ beoogde de afschaffing van deze laatste

Welvaartseconomische analyse Afschaffing rentecreërende barrières bij eenheidsmarkt: handelsafwijking leidt tot duurdere aankoop bij lidstaat, welvaart daalt Afschaffing niet-rentecreërende barrières bij eenheidsmarkt: handelsafwijking leidt tot goedkopere aankoop bij lidstaat, welvaart stijgt

Grafische voorstelling P DA SA T’ E F Q V I H W J G R T” P SC T M N K L q1 q2 q3 q4 q5 Q

Indirecte effecten eenheidsmarkt Cf indirecte effecten douane-unie Toename concurrentie + benutting schaalvoordelen: 1e fase: verwatering marktaandeel, daling prijs en prijs-kostmarge 2e fase: uitzuivering markt (M & A, failliet), minder maar grotere bedrijven

De Europese eenheidsmarkt Witboek 1985 : 300 maatregelen (ondertussen : ca 1500 richtlijnen) Europese Eenheidsakte rapport Cecchini voorwaarde douane-unie!

Obstakels voor de eenheidmarkt materiële : wegvallen van grenscontroles technische : niet-uniforme regels fiscale : verschillen in belastingen

Materiële obstakels personenverkeer goederenverkeer openbare veiligheid Schengenakkoord : SIS goederenverkeer wegvervoervergunningen veterinaire en gezondheidsvoorschriften statistische gegevens

Technische obstakels Vrij verkeer van goederen diensten personen kapitaal

Goederen: beroemde gevallen ‘Reinheitsgebot’ ‘Cassis de Dijon’ = gevallen waarin handel tussen lidstaten werd belemmerd door verschillen in nationale regels

‘Reinheitsgebot’ Wet daterend van 1516: verbood additieven in Duits bier Issue: is er hier een probleem met vrij verkeer van goederen? Beslissing Europees Hof van Justitie: ja ‘Reinheitsgebot’ afgeschaft

Vrij verkeer van goederen eerst : harmonisatie traag daarna : Arrest Cassis de Dijon : wederzijdse erkenning Harmonisatie: ‘nieuwe benadering’ voor veiligheids- en gezondheidsregels

Cassis de Dijon (Rewe-Zentral AG ) EHJ 1979 Feit: Duitse wet verbood invoer van geestrijke dranken die minder dan 32 % alcohol bevatten l Reden: publieke gezondheid! Issue: gaat het hier om een kwantitatieve beperking die tegen de bepalingen van het Verdrag van rome ingaan? Beslissing: ja

Gevolgen arrest Cassis de Dijon Duitsland moest Franse regels erkennen en invoer toelaten van Cassis de Dijon EU begon het principe van de ‘wederzijdse erkenning’ (‘mutual recognition’) te gebruiken in andere domeinen, ter aanvulling van harmonisatie Katalysator voor vrijmaking van goederenmarkten

Stand van zaken vrij verkeer van goederen Vooral werk aan de winkel voor normeringsinstellingen: conformiteit van producten met normen, labels,… Overheidsopdrachten: Wetgeving ongeveer op punt Toepassing niet optimaal Steeds meer Europese aanbestedingen

Diensten

Diensten heterogeen: wasseretten, consultancy, marketing, haarkappers,energie,… 70 % BBP

Stand van zaken diensten over het algemeen minder vrij (cf netwerkindustrieën) voorbeelden van beperkingen: 7 vergunningen om een café te kunnen openen bouwvergunning, socio-economische vergunning, milieuvergunning vooraleer winkel te kunnen openen Vooral juridische beperkingen

Dienstenrichtlijn Vrijheid van vestiging: “de lidstaten stellen de toegang tot en de uitoefening van een dienstenactiviteit niet afhankelijk van een vergunningstelsel, tenzij aan bepaalde voorwaarden is voldaan” Vrijheid van dienstverlening: “De lidstaten eerbiedigen het recht van dienstverrichters om diensten te verrichten in een andere lidstaat dan die waar zij gevestigd zijn.”

Netwerkindustrieën Energie, telecom, spoorwegen, posterijen,… Aanvankelijk niet geviseerd bij single market programma Later startte Commissie met voorstellen tot liberalisering

Financiële diensten FSAP: Spaarrichtlijn Mifid Sepa

Arbeid

Arbeid Probleem van beroepskwalificaties: Kun je in Frankrijk werken met een Spaans verplegersdiploma? Kan een Deense advocaat werken aan de balie in België? Probleem van beperkingen op arbeidsinvoer sedert laatste uitbreiding

Beperkingen op invoer van arbeid Vrees: na 1 mei 2004 zou EU15 overspoeld geraken met goedkope arbeid uit EU10 12 lidstaten legden beperkingen op 3 landen deden dat niet: VK Ierland Zweden

Situatie na 2 jaar Mobiliteit is beperkt en niet groot genoeg om Europese arbeidsmarkt in het algemeen te raken. Geen direct verband tussen de omvang van de mobiliteit uit EU10 en de beperkingen. Tewerkstellingsgraad van EU10 onderdanen in EU-15 is gelijklopend met die van ‘autochtonen’ en is hoger in Ierland, Spanje en VK. Migratiestromen hebben positieve effecten op de economieën van de EU15.

Kapitaal: mergers & acquisitions Cf industriële herstructurering (M&A, etc.) RESULTAAT: minder, maar grotere en meer efficiënte bedrijven in een meer concurrentiële omgeving. Voorwaarde: vrij kapitaalverkeer

Probleem Sommige lidstaten (vooral Frankrijk) willen niet dat eigen bedrijven (‘national champions’) worden overgenomen door buitenlandse : ENEL vs SUEZ PEPSI vs DANONE MITTAL vs ARCELOR

Varia Europese vennootschap, intellectuele eigendom, ondernemingsbelasting, gemeenschapsoctrooi,…

Fiscale obstakels bestemmingsprincipe versus oorsprongsprincipe Consumenten : oorsprongsprincipe BTW-plichtigen : bestemmingsprincipe verschillen in tarieven Cf horeca-tarief

Stand van zaken

Effecten van de eenheidsmarkt Cecchinirapport Commissierapport 1996 Evaluatie Commissie 2003 Lissabon, GREB, Cardiff

Voordelen micro-economisch % BBP Stap 1: voordelen verwijderen handelsbarrières 0,2-0,3 Stap 2: voordeel verwijderen technische barrières 2,0-2,4 Subtotaal verwijderen barrières 2,2-2,7 Stap 3: voordelen van schaaleffecten 2,1 Stap 4: voordelen van meer concurrentie 1,6 Subtotaal voordelen marktintegratie 2,1-3,7 Totaal voor 12 lidstaten 4,3-6,4

De gevolgen van de eenheidsmarkt Cecchini Commissie 96 Commissie 03 BBP + 3,2 à 5,7 % + 1,1 à 1,5 % + 1,8 % Inflatie - 4,5 à 7,7 % - 1,0 à 1,5 % Werkgel. + 1,3 à 2,3 mln + 300000 à + 2,5 mln 900000

De interne markt als onderdeel van de Lissabonstrategie (2000) ‘van EU de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld maken die in staat is tot duurzame economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang’

Drie pijlers van Lissabon Economische pijler: groei Ecologische pijler: duurzame groei Sociale pijler: jobs en sociale samenhang

Focus op interne markt Omzetting van interne marktrichtlijnen verbeteren (prijsconvergentie & productmarktintegratie stagneren!) Interne markt voor diensten verbeteren (Bolkesteinrichtlijn) Verdere integratie van financiële markten (na FSAP & RCAP)) Energie-, post- spoorwegmarkten openen