“Als de grens bereikt is ,,,” Ouderenmis(be)handeling en parketmelding Jaarlijks congres Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling 12 juni 2015 “Als de grens bereikt is ,,,” --- Ouderenmis(be)handeling en parketmelding

Wie ben ik ? Serge Malefason (43 j) 1995 : advocaat 2002 : bedrijfsjurist 2006 : gerechtelijke stage 2008 : substituut bij het parket te Kortrijk 2009 : lid van sectie Gezin en Zeden 2010 : lid van de provinciale denktafel IFG (voorzitter subcommissie beroepsgeheim) 2012 : referentiemagistraat beroepsgeheim 2014 : substituut-procureur generaal bij het parket-generaal te Gent Ressortelijke materies o.m. : intrafamiliaal geweld, eergerelateerd geweld en beroepsgeheim

Inhoud uiteenzetting Ten geleide Ouderenmis(be)handeling ? Strafrechtelijke kapstok Kennisname van oudermis(be)handeling Parketmelding De gevolggeving door het parket Toekomstmuziek ?

Ten geleide ‘Romain (72) is terminaal en opteert voor thuiszorg. Zijn familie woont in Duitsland. De professionele hulpverlening kan geen 24/24 voor hem zorgen. Romain heeft een goede relatie met zijn buurman en vriend Fernand (50). Fernand onderhoudt al sinds jaar en dag de tuin van Romain en doet op vraag van Romain al enkele jaren zijn boodschappen. Zo nodig haalt hij zijn medicijnen en brengt hem naar de dokter. In samenspraak met de familie en met de professionele hulpverlening wordt er een alarmlijn geopend naar de woning van Fernand. Ten gevolge van zijn ziekte heeft Romain het steeds koud en hij laat dan ook zijn ‘oude’ gaskachel dag en nacht branden, tot grote ergernis van Fernand, die vreest voor CO2-vergiftiging.’

TEN GELEIDE Rechtszaak Myriam Werbrouck (56) is vandaag voor het hof van assisen van Vlaams-Brabant veroordeeld tot levenslange opsluiting wegens oudermoord en foltering van haar eigen moeder Luciana Vandenbroeck (80). "U hebt uw eigen moeder in de winter van haar leven vermoord, terwijl deze kwetsbare en fragiele vrouw net dan hulp broodnodig had", zei assisenvoorzitster Heidi Papen. Freddy Eyletten (51), haar ex-partner, kreeg een celstraf van 29 jaar. Hij ontliep de maximale straffen door vier verzachtende omstandigheden. Met een ongekende driestheid hebt u uw bedlegerige moeder een onmenselijke behandeling gegeven Assisenvoorzitster Papen Werbrouck en Eyletten werden in Leuven veroordeeld voor de dood van de 80-jarige Luciana Vandenbroeck in haar woning in Herent op 10 augustus 2012. "Dit zijn levensgevaarlijke figuren met een hoog profiel van directe agressie", zei procureur Hans Van Espen, die het "duivelse duo" graag allebei levenslang had zien opsluiten. "In deze mensen zitten woede en agressie altijd klaar. Eén vonk kan volstaan. Hoe moeten de kleinkinderen dit onrecht ooit te boven komen?" Wouter Smet, de raadsman van Werbrouck, wees in zijn slotpleidooi op de persoonlijkheidsstoornis van zijn cliënte, ingegeven door egoïsme. "Zij is ziek. Myriam is geen psychopate maar lijdt aan een narcistische stoornis in psychiatrische zin." "De feiten werden gepleegd op een wreedaardige, laffe wijze en zijn bijzonder zwaarwichtig", zei assisenvoorzitster Papen. "Met een ongekende driestheid hebt u uw bedlegerige moeder een onmenselijke behandeling gegeven. Zij had geen schijn van kans om zich te verdedigen. Dit wijst op een totaal gebrek aan normbesef en respect voor haar fysieke integriteit. U maakte zich op een emotieloze manier schuldig aan extreme agressie. Met geldbejag als enig motief. U hebt ook uw twee kinderen oneindig veel leed berokkend BRON : www.hln.be, 08-06-2015

OUDERENMIS(BE)HANDELING ? Definitie “,,/,, al het handelen of nalaten van handelen van al diegenen die in een persoonlijke of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt dan wel vermoedelijk zal lijden en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid” (COMIJS, H.C., Agressie tegen en benadeling van ouderen : een onderzoek naar ouderenmishandeling. Amsterdam, Vrije Universiteit, 1996) ! Gangbare definitie binnen het welzijnswerk, bestaat (nog niet ?) binnen justitie  gevolgen voor de afhandeling van gevallen van oudermis(be)handeling : geen eenvormige afhandelingswijze zoals bijv. naar analogie met intrafamiliaal geweld  wel uniforme werkwijze indien oudermis(be)handeling zich situeert binnen de intrafamiliale context

OuderENmis(be)handeling ? Gebrek aan eenvoudige juridische werkdefinitie laat bestrijding van het fenomeen ouderenmis(be)handeling evenwel niet onverlet, maar hier moet rekening gehouden worden met de eigen dynamiek en systematiek van het strafrecht  strafrechterlijke kapstok  kennisname van de feiten

STRAFRECHTERLIJKE KAPSTOK Definitie COMIJS voorziet drie mogelijke gevolgen voor het slachtoffer 5 te onderscheiden uitingsvormen : 1. psychisch 2. lichamelijk 3. verwaarlozing 4. financiële verwaarlozing 5. seksueel (VERREZEN, N., “Ontspoorde zorg : de schaduwzijde van mantelzorg bij ouderenmis(be)handeling” bijdrage in DE GROOF K. en DE GENDT T. (red), Kans op slagen, Lannoo, 2008, 219-221)

STRAFRECHTELIJKE KAPSTOK Voor 02 februari 2012 (niet-limitatief) Psychisch mondelinge bedreigingen onder een bevel of voorwaarde met een aanslag op personen/eigendommen, waarop gevangenisstraf van meer dan 3 maanden is gesteld, bedreigingen door gebaren of zinnebeelden met een aanslag op personen/eigendommen waarop een criminele straf is gesteld, belaging (klachtmisdrijf !), schending briefgeheim, wederrechtelijke vrijheidsberoving , onmenselijke of onterende behandeling, wederrechtelijke vrijheidsberoving Lichamelijk Opzettelijke slagen en verwondingen, onmenselijke of onterende behandeling, foltering, levensdelicten Verwaarlozing Schuldig verzuim, onopzettelijke slagen en verwondingen

STRAFRECHTELIJKE KAPSTOK 4. Financiële uitbuiting klassieke vermogensdelicten : diefstal, oplichting, misbruik van vertrouwen, informaticabedrog, maar strafuitsluitende verschoningsgrond van verwantschap (462 Sw) 5. Seksueel Klassieke zedendelicten : aanranding van de eerbaarheid met geweld en verkrachting, e.v. ook onmenselijke of onterende behandeling,  STRAFRECHTERLIJKE TOOLS ONTOEREIKEND !  parl. Initiatief : Wet van 26 november 2011 tot wijziging en aanvulling van het strafwetboek teneinde het misbruik van de zwakke toestand van personen strafbaar te stellen en de strafrechterlijke bescherming van kwetsbare personen tegen mishandeling uit te breiden, B.S., 23 januari 2012

Strafrechtelijke kapstok Vanaf 02 februari 2012 DOEL : Betere strafrechtelijke bescherming voor personen van wie de kwetsbare toestand ten gevolge van de leeftijd, zwangerschap, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid duidelijk was of de dader bekend was (of behoorde bekend te zijn ?)  niet alleen ouderen (initieel zelfs bedoeld in de strijd tegen sektes !) MIDDEL : 1. nieuw misdrijf : art. 442quater Sw : misbruik maken van de zwakke toestand van personen 2. voor bepaalde categorieën misdrijven : toestand slachtoffer = verzwarende omstandigheid 3. voor bepaalde categorieën misdrijven : uitbreiding/versterking personele werkingssfeer 4. ingrijpende wijziging aan art. 462 Sw 5. bijkomende straf : tijdelijk of levenslang beroepsverbod/tav bejaarden v

StrafRECHTELIJKE KAPSTOK Psychisch Lichamelijk Verwaarlozing ! Achterlaten van zwakke personen in behoeftige toestand of onthouden van voedsel/verzorging van zwakke personen (voorheen : onbekwamen) artt. 423-425 Sw. Financiële uitbuiting invoeging van een nieuw lid in art. 462 Sw : die strafuitsluitende verschoningsgrond t.a.v. o.a. “zwakke personen” Seksueel

KENNISNAME VAN OUDERENMIS(BE)HANDELING « Net als kindermishandeling en partnergeweld is oudermis(be)handeling een vorm van ‘geweld achter de voordeur’ die diepe littekens nalaat op alle betrokken partijen. Tot op heden rust er nog steeds een zwaar taboe op deze vorm van intrafamiliaal geweld, mensen kunnen amper geloven dat het bestaat. Ouderdom wordt immers geassocieerd met eerbied en respect en niet met misbruik en mis(be)handeling. » N. Verrezen, oc, 217

KENNISNAME VAN OUDERENMIS(BE)HANDELING Wijkinspecteur lokale politie Nav vaststelling andere misdrijven Meldingen van slachtoffers zelf of van hun naasten Meldingen van derden : art. 30 Sv : getuigen van een misdrijf = meldingsplicht – niet afdwingbaar art. 615 Sv : kennis van een wederrechtelijke vrijheidsberoving = onmiddellijke melding aan rechter bij politierechtbank, procureur des Konings of Procureur-generaal

KENNISNAME VAN OUDERENMIS(BE)HANDELING Quid hulpverlener/welzijnswerker ? politie/parket  bescherming van de maatschappij en de bevestiging van waarden en normen, vertrekt van een (vermoeden van) delict en zal dan na onderzoek al dan niet sanctionerend optreden (dwangmonopolie) – kan derhalve niet werken op vertrouwelijke basis, wat meegedeeld wordt, moet in principe geregistreerd worden = binnen eigen gebied, dragers van het geheim van het onderzoek en van een eigen beroepsgeheim/ambtsgeheim  artt. 28quinquies, § 1 en 57, § 1 Sv. (art. 37 Deontologische code)  art. 131 W. 07 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus welzijnswerk  vergroten van het welzijn van de mensen via gevraagde of aanvaarde hulp – vertrouwelijk kader - beroepsgeheim  art. 9 Decreet van 08 mei 2009 betreffende het algemeen welzijnswerk

KENNISNAME VAN OUDERENMIS(BE)HANDELING Art. 458 Sw : ../.. en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroepkennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekend maken ../.. worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro Karakter Het beroepsgeheim wordt niet geschonden bij melding van feiten, waarvan de patiënt het slachtoffer is geweest, ongeacht of de arts daarvoor toestemming heeft gekregen van de patiënt in kwestie en zonder dat het bestaan van een rechtvaardigingsgrond aangetoond moet worden. vgl. in die zin : Cass. 9 februari 1988, Arr. Cass. 1987-88 ; Cass. 18 juni 2010, Arr. Cass., 2010, nr. 439 ; K.I. Antwerpen, 6 maart 2003, T. Gez. 2004-05, afl. 4, 309 ;Corr. Ieper, 16 februari 2004, Juristenkrant 2004 (weergave STEVENS, L.) Uitzonderingen : Getuigenis in rechte Wettelijke uitzonderingen Art. 6 EVRM

KENNISNAME VAN OUDERENMIS(BE)HANDELING Uitzonderingen : Getuigenis in rechte (spreekrecht) Wettelijke uitzonderingen (niet van toepassing) Art. 6 EVRM Figuur van de noodtoestand bestaan van dreigend ernstig gevaar geen verplichting om zich aan het dreigend gevaar bloot te stellen of erin te berusten subsidiairiteit : de schending van het beroepsgeheim moet de enige mogelijkheid zijn om het nakend onheil af te wenden proportionaliteit : het te beschermen rechtsgoed of – belang moet een grotere waarde hebben dan de bescherming van het beroepsgeheim

KENNISNAME VAN OUDERENMIS(BE)HANDELING "Tegenwoordig beroepen steeds meer mensen zich op hun beroepsgeheim om niets aan het gerecht te melden. Dat is heel comfortabel. Maar voor mij is het beroepsgeheim niet heilig. Het beroepsgeheim blijft niet overeind tegenover een mens in nood. Er moet in zulke gevallen een aangifteplicht komen en die moet zo ruim mogelijk zijn." Karel Van Cauwenberghe Voorzitter Belgische Vereniging Onderzoeksrechters Bijz. Kamercommissie Seksueel Misbruik 26-01-2011

PARKETMELDING Art. 458bis Sw : Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van geheimen en hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals omschreven in de artikelen 372 tot 377, 377quater, 392 tot 394, 396 tot 405ter, 409, 423, 425 en 426, gepleegd op een minderjarige of op een persoon die kwetsbaar is ten gevolge van zijn leeftijd, zwangerschap, partnergeweld, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid kan, onverminderd de verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter kennis brengen van de procureur des Konings, hetzij wanneer er een ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de fysieke of psychische integriteit van de minderjarige of de bedoelde kwetsbare persoon en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen, hetzij wanneer er aanwijzingen zijn van een gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare personen het slachtoffer worden van de in voormelde artikelen bedoelde misdrijven en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen.

PARKETMELDING VOORWAARDEN : 1. Kennis hebben  niet noodzakelijker wijs getuige 2. Beperkt aantal misdrijven : verkrachting en aanranding van eerbaarheid met geweld, moord doodslag, vergiftiging s.l. en s.s., vrouwelijke genitale verminking, Verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van kinderen of kwetsbare personen

PARKETMELDING 3. Hoedanigheid van het slachtoffer : minderjarige of kwetsbaar persoon 4. Ernstig en dreigend gevaar voor slachtoffer of voor andere minderjarigen of kwetsbare personen, waarbij hulpverlener of derden zelf niet voldoende bescherming kunnen bieden 5. Kennisgeving aan de procureur des Konings, dus niet aan de politiediensten

PARKETMELDING verzuim  met kruisverwijzing naar art. 422bis Sw : schuldig Verplichting om hulp te verschaffen aan iemand die in groot gevaar verkeerd, gevaar moet ernstig, reëel en actueel zijn let op : suicide Zelf gevaar hebben vastgesteld of gevaar moet beschreven zijn door de persoon die om hulp vraagt Hulp is mogelijk zonder ernstig gevaar voor zichzelf of anderen Gewoon opzet

PARKETMELDING Uitdagingen voor de hulpverlening : Mogelijkheid door wetgever geboden om zaak ter kennis te brengen van gerechtelijke overheid, maar vraag is wanneer ? Brengt de eigen methodiek van het welzijnswerk het risico niet met zich mee dat de parketmelding te laat komt ?

DE GEVOLGGEVING DOOR HET PARKET De procureur des Konings is niet verplicht om de strafvordering uit te oefenen, hij kan de zaak zonder meer seponeren, of kan opteren voor alternatieve maatregelen. In principe mag hij hier niet over communiceren met de hulpverlening. Hij zal wel het slachtoffer op de hoogte houden inzoverre het slachtoffer zich geregistreerde benadeelde partij verklaard heeft.

DE GEVOLGGEVING DOOR HET PARKET Mogelijkheden : Praetoriaanse probatie Bemiddeling in strafzaken Vordering tot gerechtelijk onderzoek Rechtstreekse dagvaarding

TOEKOMSTMUZIEK ? Persoonlijke visie : Integratie van oudermis(be)handeling as such in COL 3/2006 inzake intrafamiliaal geweld – voordeel : slachtoffer gerichte en ketengerichte aanpak, waar ruimte is voor dialoog, elk vanuit zijn eigen werkveld, zo mogelijk met aanspreekpunten voor casuistisch overleg inzake beroepsgeheim. Bejaarde van morgen is immers de jongeling vandaag. I

VRAGEN ?