Het beste uit studenten Onderzoek naar de werking van het Sirius-programma om excellentie in het hoger onderwijs te bevorderen ITS - ROA - CHEPS

Inhoud parallelsessie Onderzoeksvragen Achtergrond: excellentieprogramma’s in het hoger onderwijs Voorlopige resultaten deelonderzoeken studenten instroomonderzoek, uitstroomonderzoek, werkgeversonderzoek effectstudie (EPP-test en scriptieonderzoek)

Onderzoeksvragen A - Welke excellentie bereiken de studenten? Welke kennis, inzicht en vaardigheden verwerven zij? Verschillen tussen hbo en wo, internationaal? In hoeverre is de excellentie toe te schrijven aan het Sirius project van de universiteit of hogeschool? B - Welk effect heeft excellentiebeleid op de rest van het onderwijs? Op de cultuur binnen de instellingen voor hoger onderwijs? Op keuzes in de onderwijsloopbaan van studenten? Op de motivatie van studenten? Op het reguliere onderwijs?   C - Hoe wordt excellentie bereikt en waar kunnen universiteiten en hogescholen zich nog op richten? Welke soort trajecten leidt tot een niveau dat internationaal hoog is? Welk type studenten neemt deel aan excellentietrajecten? Hoeveel kost excellentiebeleid en wat zijn de kostenposten?

Deelonderzoeken Excellentieprogramma’s in het hoger onderwijs  literatuurstudie Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma  instroomonderzoek, focusgroepen studenten docenten Arbeidsmarktopbrengst van excellentieprogramma’s voor studenten  Wo- en Hbo-monitor, vignettenonderzoek werkgevers Leeropbrengst van excellentieprogramma’s voor studenten  EPP test, self-assessment, scriptieonderzoek Opbrengst van excellentieprogramma’s voor de hogescholen en universiteiten  Kostenonderzoek, focusgroepen studenten docenten

Deelnemende ho-instellingen: Saxion Hogeschool Hanzehogeschool Groningen Hogeschool Rotterdam Hogeschool Utrecht Vrije Universiteit Universiteit van Amsterdam Maastricht University Radboud Universiteit

Excellentieprogramma’s in het hoger onderwijs Literatuurstudie naar excellentie in Nederland en buitenland In Nederland grote variëteit van excellentieonderwijs: Naam: Opzet: organisatie, vormgeving, positie ten opzichte van reguliere opleiding en disciplinaire oriëntatie Excellentievisie: Talentontwikkeling, Excellent onderwijs, Excellentie als innovatie Excellentieprogramma’s Honoursprogramma’s Honours Classes Honoursprojecten Honours Tracks Honoursspecialisaties Honourscolleges/‑academies Honoursstages Honoursminoren Honourstrajecten (ook individuele) Honoursopleidingen Sterrensystemen University Colleges (Liberal Arts) Organisatie: Decentraal vs. centraal (e.g. Honours Academy) Vormgeving: verdiepen / verbreden, lengte van de trajecten, aantal studiepunten, het niveau (bachelor / master), onderwijsmethode/pedagogiek, aantal deelnemers, faciliteiten, werving / selectie, instroomcriteria en momenten, doelen, uitstroomcriteria, en de kwalificatie na afronding. Positie ten opzichte van reguliere opleiding: extracurriculair of intracurriculair Disciplinaire oriëntatie: monodisciplinair, interdisciplinair, multidisciplinair Talentontwikkeling: excellentie voor iedereen toegankelijk, onafhankelijk van de vraag hoe talentvol zij zijn (e.g. sterrensysteem) Excellent onderwijs voor excellente studenten: excellentie voor studenten met bewezen meer dan gemiddeld talent en motivatie, die door speciaal vormgegeven onderwijs een buitengewoon hoge prestatie leveren die verder gaat dan het behalen van hoge cijfers in een regulier programma. (e.g. honoursopleidingen) Excellentie als innovatie: Gemotiveerde studenten (min of meer onafhankelijk van de vraag hoe talentvol zij zijn) de uitdaging geven om buiten gebaande paden te treden. (e.g. honoursminoren) Conclusie: De variëteit aan excellentieprofielen in de Siriusprojecten geeft het Nederlandse hoger onderwijs een hoge diversiteit aan excellentieonderwijs. Deze diversiteit is wellicht gerelateerd aan de uiteenlopende excellentievisies van de hogeronderwijsinstellingen.

Excellentieprogramma’s in het hoger onderwijs Excellentieonderwijs in het buitenland (quick scan): Europa: Enkele initiatieven in Vlaanderen, Finland en Duitsland (met financiering van overheid). Vast onderdeel van onderwijssysteem in Frankrijk en Verenigd Koninkrijk. Buiten Europa: Australië: nationaal beleid, honoursdegree en degree with honours Verenigde Staten: vele instellingen bieden excellentieonderwijs aan in vorm van honoursprogramma’s of honourscolleges. Vergelijking: Nederland loopt in Europa voorop Belangrijke impuls door Sirius Programma (andere landen weinig tot geen nationale financiering) Uniek zijn: kleinschaligheid, verdiepende monodisciplinaire honoursprogramma’s, beperkte zwaarte en lengte, extracurriculaire karakter, excellentie in hoger beroepsonderwijs (bijv. reflective professional) Effect? Nog weinig over bekend in Nederland en in buitenland Australië: honoursdegree = 3 jarig bachelor programma. Degree with honours = vierjarig programma waarin honoursvereisten behaald moeten worden. VS is bakermat van excellentieonderwijs (ontstaat in 1922). Belangrijke rol van National Collegiate Honors Council (NCHC). Zij stellen de kaders voor excellentieondewijs in de VS op, zoals de eigenschappen van honoursprogramma’s en bieden instellingen ondersteuning bij het opzetten van honoursonderwijs. Ze hebben ook een eigen journal voor onderzoek naar excellentieonderwijs. [Opmerking Don: in 2 slides splitsen voor betere leesbaarheid?]

Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma? (instroomonderzoek)

Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma? (instroomonderzoek)

Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma? (instroomonderzoek)

Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma? (instroomonderzoek)

Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma? (instroomonderzoek)

Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma Welke studenten kiezen voor een excellentieprogramma? (uitstroomonderzoek) Mannen (iets vaker dan vrouwen) Jongere studenten (westerse) allochtonen “niet-reguliere” instromers (vwo’ers in het hbo, hbo’ers in het wo) Studenten gezondheidszorg en recht

Arbeidsmarktopbrengst van excellentieprogramma’s voor studenten (uitstroomonderzoek) Afgestudeerden die een HP’s hebben gevolgd: Halen hogere cijfers Studeren vaker door Vinden minder snel werk Werken relatief vaak binnen hun kerndomein (vooral op eigen niveau) Hebben uitdagender werk Verdienen meer (alleen hbo’ers) Schrijven arbeidsmarktuitkomsten slechts in beperkte mate toe aan HP’s Hebben een positiever oordeel over hun gevolgde opleiding (vooral hbo’ers) Vinden dat hun opleiding selectiever had mogen zijn Een deel van deze effecten worden verklaard door overige ervaringen tijdens de opleiding en studieprestaties Soortgelijke uitkomsten voor mensen die een HP hebben overwogen, maar niet gevolgd: mogelijke (zelf-)selectie-effecten

Voorkeuren van werkgevers (vignettenonderzoek) Bijna de helft van de werkgevers weet niet van het bestaan van HP’s Slechts 8% heeft er persoonlijke ervaring mee Bekendheid groter bij grotere organisaties, en bij de overheid en juridische dienstverlening Werkgevers hebben slechts een lichte voorkeur voor afgestudeerden met HP Voorkeur voor overige cv-kenmerken en competenties hangen niet samen met bekendheid met, of voorkeur voor, honours-/excellentieprogramma Werkgevers willen vooral een goede aansluiting tussen opleiding en werk, relevante werkervaring, goede cijfers, en een adequaat niveau van vakkennis en sociale vaardigheden

Enkele voorlopige conclusies Bekendheid van excellentieprogramma’s valt tegen, zowel bij potentiële studiekiezers als bij werkgevers Zelfs wanneer wel bekend, niet veel effect op keuzegedrag Wel samenhang tussen keuze voor een excellentieprogramma en studie- en arbeidsmarktsucces: hogere cijfers , hoger competentieniveau positiever oordeel over gevolgde opleiding “beter” werk Afgestudeerden schrijven effecten slechts in beperkte mate toe aan excellentieprogramma Studiemotivatie van honoursstudenten lijkt … meer te liggen in intellectuele nieuwsgierigheid, uitwisselingsmogelijkheden, prestige van de opleiding en de voorbereiding op vervolgonderwijs te liggen en minder in arbeidsmarktsucces of interesse in het specifiek gekozen vakgebied (hoewel in absolute zin ook voor honoursstudenten het belangrijkste aspect) Indicaties dat een deel van de effecten toe te schrijven zouden zijn aan (zelf-)selectie   Meerkosten van excellentieonderwijs zullen aan de hand van dit analysekader in kaart worden gebracht bij vier instellingen: Hanze Hogeschool, Saxion, Maastricht University, Radboud Universiteit. Geen integrale kostencalculatie ! Extra ontwikkel- en exploitatiekosten van Excell.onderwijs (t.o.v. reguliere programma’s) kwalitatief ingeschat via: Inventarisatie van gegevensbronnen (jaarverslagen; SIRIUS verantwoording) en interne rapportages van de vier instellingen Destijds bij SIRIUS ingediende begrotingen Bevraging contactpersonen (honourscoördinatoren) met korte vragenlijst (kwalitatief) Vanwege de grote variëteit aan honoursprogramma’s mogen geen exacte schattingen worden verwacht. Eerste resultaten deze zomer verwacht. (na bevraging bij 4 instellingen)

Leeropbrengst van excellentieprogramma’s voor studenten EPP-test Lezen Kwantitatief redeneren Kritisch denken Self-assessment (zelfbeoordeling) Analytisch en kritisch denkvermogen Inzicht in je eigen vakgebied Engelse taalvaardigheden Onderzoeksvaardigheden Kwantitatieve (wiskundige en statistische) vaardigheden Vermogen om helder en effectief te schrijven Presentatievaardigheden Interpersoonlijke (sociale) vaardigheden Leiderschap Vermogen om interculturele perspectieven te hanteren Maatschappelijke verantwoordelijkheid Zelfbewustzijn en zelfkennis Probleemoplossend vermogen Nauwkeurigheid Doorzettingsvermogen Ambitie Creativiteit (alternatieven, nieuwe concepten bedenken; buiten bestaande kaders treden)

Leeropbrengst van excellentieprogramma’s voor studenten EPP-test Lezen Kwantitatief redeneren Kritisch denken Self-assessment (zelfbeoordeling) Analytisch en kritisch denkvermogen Inzicht in je eigen vakgebied Engelse taalvaardigheden Onderzoeksvaardigheden Kwantitatieve (wiskundige en statistische) vaardigheden Vermogen om helder en effectief te schrijven Presentatievaardigheden Interpersoonlijke (sociale) vaardigheden Leiderschap Vermogen om interculturele perspectieven te hanteren Maatschappelijke verantwoordelijkheid Zelfbewustzijn en zelfkennis Probleemoplossend vermogen Nauwkeurigheid Doorzettingsvermogen Ambitie Creativiteit (alternatieven, nieuwe concepten bedenken; buiten bestaande kaders treden)

HBO-studenten WO-studenten

Scriptieonderzoek Beoordelingskader Creativiteit Taaktoewijding Bekwaamheid Scriptieonderzoek Beoordelingskader Volharding/doorzettingsvermogen: ambities omschreven in de thesis worden behaald (persistence). Aanvullende vragen Is deze scriptie geschreven door een honoursstudent? Scripties van honoursstudenten hebben een grotere kans van 16% om ingeschat te worden als honoursscriptie.

Enkele voorlopige conclusies Er zijn beperkte effecten van excellentietrajecten op iemands vaardigheden Honoursstudenten … onderscheiden zich niet op algemene vaardigheden lezen, kritisch denken en kwantitatief redeneren; … hbo-honoursstudenten onderscheiden zich wel door ervaren groei van leiderschap; … wo-honoursstudenten onderscheiden zich wel door ervaren groei van onderzoeksvaardigheden, ambitie, presentatievaardigheden en doorzettingsvermogen.

Vragen: Zijn de resultaten herkenbaar? Sluiten ze aan op de doelstellingen van de excellentieprogramma’s? Welke competenties zouden nog meer onderzocht kunnen worden? Stellingen: De vaardigheden die studenten in een excellentieprogramma opdoen kunnen ze ook op andere wijze leren. De Sirius-excellentieprogramma’s zijn er niet in geslaagd om de programma’s voldoende onder de aandacht te brengen bij het voortgezet onderwijs en werkgevers.