DE WEGEN VAN HET GEHEUGEN DAVIDSF0NDS Niel DE WEGEN VAN HET GEHEUGEN & HOE WE DIE TERUGVINDEN 21 APRIL 2015

Komt Vergeten Werkelijk Voor ? Géry van Outryve d’Ydewalle Emeritus Hoogleraar KU Leuven Gewezen Vast Secretaris Koninklijke Vlaamse Academie van België

Structuur van de Presentatie Aanloop: illustraties voor het belang van het geheugen in dagdagelijks leven Een snel overzicht (in vogelvlucht): 25 eeuwen gebabbel en /of onwetenschappelijke benaderingen Opkomst informatieverwerkingstheorieën binnen geheugen onderzoek: 2 breuken in het wetenschappelijk denken over het geheugen 1968: Eerste doorbraak met centraal het ZG, OG en PG 1972: Tweede doorbraak: continuïet tussen Perceptie, geheugen & actie 2 stellingen waardoor credibiliteit aangetast werd Nieuw sterk interdisciplinaire wetenschap: de cognitieve neurowetenschappen O.m. gebruik van scanners, hormonaal onderzoek, enz. Maar……. En wat nu? :

Structuur van de Presentatie Belang van het geheugen in dagdagelijks leven 25 eeuwen in vogelvlucht Informatieverwerkingstheorieën maar…… Cognitieve neurowetenschappen maar……. En wat nu? :

Belang van het geheugen in dagelijks leven Klinisch: antero- en retrograde amnesie geval van Claparède Caveat: Geheugen in enge en ruime zin: voorbijgestreefd? Indirect geheugen Episodisch, semantisch en proceduraal geheugen Oudere theorieën, voorbijgestreefd? 3 fasen: verschillende theorieën

Philips Pepsi Keerpunt Siemens Jammer

P.il.ps Zo..ag P..si Van..ag Ke.rp.nt Ke.s.mis S.em.ns Di.e.t J.m.er G.d.ag

P.il.ps  Philips Zo..ag  Zondag P..si  Pepsi Van..ag  Vandaag Ke.rp.nt  Keerpunt Ke.s.mis  Kerstmis S.em.ns  Siemens Di.e.t  Direct J.m.er  Jammer G.d.ag  Gedrag

Proceduraal geheugen

Toren van Hanoi

25 eeuwen in vogelvlucht Oude Griekse Filosofische traditie (zie Plato met vogelkooi) Consolidatie- en Spoorvervaltheorie Dieptepsychologie Gestaltpsychologie & Kurt Lewin Behaviorisme & Functionalistische psychologie Oudere, traditionele cognitieve psychologie

Geheugen TIJDSINTERVAL

consolidatie Geheugen spoorverval TIJDSINTERVAL

25 eeuwen in vogelvlucht Oude Griekse Filosofische traditie (zie Plato met vogelkooi) Consolidatie- en Spoorvervaltheorie Dieptepsychologie Gestaltpsychologie & Kurt Lewin Behaviorisme & Functionalistische psychologie Oudere, traditionele cognitieve psychologie

Dieptepsychologie Verdringingshypothese Droomanalyse Het “Normaal” vergeten

Ik maakte met een vreemde een tocht per koets van Ragusa in Dalmatië naar een halteplaats in Herzegowina; we kwamen te spreken over het reizen in Italië, en ik vroeg mijn reisgenoot of hij al eens in Orvieto was geweest en daar de beroemde fresco’s van ????? had bezichtigd.

25 eeuwen in vogelvlucht Oude Griekse Filosofische traditie (zie Plato met vogelkooi) Consolidatie- en Spoorvervaltheorie Dieptepsychologie Gestaltpsychologie & Kurt Lewin Behaviorisme & Functionalistische psychologie Oudere, traditionele cognitieve psychologie

Wulf > +

25 eeuwen in vogelvlucht Oude Griekse Filosofische traditie (zie Plato met vogelkooi) Consolidatie- en Spoorvervaltheorie Dieptepsychologie Gestaltpsychologie & Kurt Lewin Behaviorisme & Functionalistische psychologie Oudere, traditionele cognitieve psychologie

Kurt Lewin Centrale notie: TAAKSPANING Onderzoek van Zeigarnik & Ovsiankina

25 eeuwen in vogelvlucht Oude Griekse Filosofische traditie (zie Plato met vogelkooi) Consolidatie- en Spoorvervaltheorie Dieptepsychologie Gestaltpsychologie & Kurt Lewin Behaviorisme & Functionalistische psychologie Oudere, traditionele ognitieve psychologie

25 eeuwen in vogelvlucht Oude Griekse Filosofische traditie (zie Plato met vogelkooi) Consolidatie- en Spoorvervaltheorie Dieptepsychologie Gestaltpsychologie & Kurt Lewin Behaviorisme & Functionalistische psychologie Oudere, traditionele cognitieve psychologie

Ausubel C. Jean Piaget Bartlett Piaget

Elisabeth LOFTUS

Verklaringen voor Effecten van Misleidende Informatie “VACANT SLOT” hypothese: origineel gebeuren nooit opgenomen; nieuwe misleidende informatie vult “slot” gewoon in COEXISTENTIE hypothese: origineel gebeuren en misleidende informatie blijven naast mekaar bestaan in geheugen VRAAG-kenmerken: persoon laat zich door proefleider beïnvloeden SUBSTITUTIE-hypothese: het origineel gebeuren wordt vervaagd door misleidende informatie ANTWOORD-BIAS: persoon steunt op de meest recent gegeven informatie

Opkomst van de informatieverwerkingstheorieen 1968: Eerste doorbraak met centraal het ZG, OG en PG: ZG met o.m. de proeven van Sperling: bijblijven minder dan een sec. :praktisch belang, zie oogknipperen, dyslexie, subliminale perceptie (Coca Cola experiment), selectieve aandacht , OG Tweede doorbraak: continuïet tussen Perceptie, geheugen & actie 2 stellingen waardoor credibiliteit aangetast werd :

M F V D T G X Z H C W B

Onmiddellijk Geheugen Permanent Geheugen § 7. Informatie-verwerkingstheorieën A. Theoretische Uitbouw theorieën met drie systemen Zintuiglijk Geheugen Onmiddellijk Geheugen Permanent Geheugen

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling 4. Werkgeheugen 5. Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie 6. Onmiddellijk Geheugen: akoestisch 7. Zoekprocessen 8. Supervisory Attentional System

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN .Evidenties Retro- & anterograde amnesie Psychofarmacologie Experimentele Psychologie Seriële-positie curve

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling 4. Werkgeheugen 5. Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie 6. Onmiddellijk Geheugen: akoestisch 7. Zoekprocessen 8. Supervisory Attentional System

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit telefoonnummers Braille-schrift weerberichten schaakspelen

Verwachting van vanavond tot morgenavond Verwachting van vanavond tot morgenavond. In de avond in het zuiden van het land nog veel bewolking met in het zuidoosten tijdelijk enige regen, overigens enkele verspreide opklaringen, maar morgenmiddag vooral in het noorden en westen plaatselijk enkele buien. Matige tot krachtige, aan de kust nu en dan harde of stormachtige wind, eerst zuidwesterlijk, later ruimend naar noordwesten. Minimum temperaturen omstreeks tien graden, op de Wadden enkele graden hoger. Maxima van 16 graden in het noordwesten tot 22 graden in het zuidwesten van het land.

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling 4. Werkgeheugen 5. Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie 6. Onmiddellijk Geheugen: akoestisch 7. Zoekprocessen 8. Supervisory Attentional System

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling duration-lengthening repetition process BBC-proef muntstukken vs. postzegels Polsuurwerk “change blindness” maintenance vs. elaborative rehearsal kegelmetafoor

?????

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling duration-lengthening repetition process BBC-proef muntstukken vs. postzegels Polsuurwerk “change blindness” maintenance vs. elaborative rehearsal kegelmetafoor

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling duration-lengthening repetition process BBC-proef muntstukken vs. postzegels Polsuurwerk “change blindness” maintenance vs. elaborative rehearsal kegelmetafoor

kegelmetafoor Maintenance rehearsal Elaborative rehearsal

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling 4.Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie 5. Onmiddellijk Geheugen: akoestisch 6. Zoekprocessen en Supervisory Attentional System

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 4. Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie moeilijkheden bij het probleem RT = beste intelligentie-meting? Taxonomie van mentale operaties

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling 4.Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie 5. Onmiddellijk Geheugen: akoestisch 6. Zoekprocessen en Supervisory Attentional System

REDDER Onmiddellijke toets: Uitgestelde toets:: RIDDER HELPER

ONMIDDELLIJK GEHEUGEN 1. Evidenties 2. Beperkte Capaciteit 3. Herhaling 4.Onmiddellijk Geheugen & Intelligentie 5. Onmiddellijk Geheugen: akoestisch 6. Zoekprocessen en Supervisory Attentional System

Theories of Action Slips

Permanent geheugen Zintuiglijk Geheugen Onmiddellijk Geheugen

PERMANENT GEHEUGEN Evidenties voor het permanent zijn schoolvrienden + taalkennis Loftus & Loftus: studies van Penfield verdringing & hypnose spontaan terugvinden

SAMENVATTING

2 niet houdbare stellingen bij het PG 1. Afwezigheid van beperkingen het opslaan van informatie 2. Vergeten komt niet voor – hoogstens vindt men iets niet terug

LEVELS OF PROCESSING Afwijzen van drie geheugensystemen Ontwikkeling Kritieken: kringredenering aard van de geheugentoets Toepassing: Onthouden van advertenties Verzoening met drie-systemen theorie?

LEVELS OF PROCESSING Structurele/oppervlakkige verwerking PAARD “Rijmt het woord met BAARD?” Semantische/diepe verwerking BISDOM “Heeft het woord iets te maken met GODSDIENST?”

LEVELS OF PROCESSING Afwijzen van drie geheugensystemen Ontwikkeling Kritieken: kringredenering aard van de geheugentoets Toepassing: Onthouden van advertenties Verzoening met drie-systemen theorie?

LEVELS OF PROCESSING Afwijzen van drie geheugensystemen Ontwikkeling Kritieken: kringredenering aard van de geheugentoets Toepassing: Onthouden van advertenties Verzoening met drie-systemen theorie?

Opomst & Inbreng van Cognitieve Neurowetenschappen Bevindingen uit neurobeeldvorming: HERA model Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol

HERA : Hemispheric encoding/retrieval assymmetry Left prefrontal cortex: Episodic encoding Semantic retrieval Right prefrontal cortex: Episodic retrieval

Nyberg, L. , Cabeza, R. , & Tulving, E. (1996) Nyberg, L., Cabeza, R., & Tulving, E. (1996). PET studies of encoding and retrieval: The HERA model. Psychonomic Bulletin & Review, 3, 135-148.

Buckner, R. L. (1996). Beyond HERA: Contributions of specific prefrontal brain areas to long-term retrieval. Psychonomic Bulletin & Review, 3, 149-158.

§ 8. Inbreng van cognitieve neurowetenschappen Bevindingen uit neurobeeldvorming: HERA model Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol

Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol Invloed van stress Toepassingen: PTSS VERDRINGING VAN TRAUMATISCHE GEBEURTENISSEN EERSTE GESLACHTSGEMEENSCHAP

Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol Invloed van stress: Adrenaline → amygdala: snel + positief effect Cortisol → hippocampus: traag + negatief effect Experimenten: Lichtbeelden bètablokkers

Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol Invloed van stress Toepassingen: PTSS VERDRINGING VAN TRAUMATISCHE GEBEURTENISSEN EERSTE GESLACHTSGEMEENSCHAP

Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol Invloed van stress Toepassingen: PTSS VERDRINGING VAN TRAUMATISCHE GEBEURTENISSEN EERSTE GESLACHTSGEMEENSCHAP

Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol Invloed van stress Toepassingen: PTSS VERDRINGING VAN TRAUMATISCHE GEBEURTENISSEN EERSTE GESLACHTSGEMEENSCHAP

CONCLUSIE Waqu,