Strategische doelen van het hbo: kansen en bedreigingen Jaap de Koning Presentatie voor de themabijeenkomst ‘Nieuw licht op de zaak’, georganiseerd door Zestor, 3 november 2009

Inhoud Strategische doelen Kansen en bedreigingen in het licht van de strategische doelen Implicaties personeelsvoorziening Beleidsrichtingen

Bronnen Bestaande documentatie Enkele gesprekken met deskundigen Globaal beeld

Strategische doelen Groei aantal studenten Kennisuitwisseling met o.m. bedrijven en versterking onderzoeksfunctie (lectoraten) Professionalisering hbo-medewerkers –Meer docenten met masteropleiding –Meer gepromoveerde docenten –Meer betrokkenheid bij onderzoek –Betere onderwijskwaliteit

Toekomstige groei aantal studenten Intensivering rol menselijk kapitaal in economie noodzakelijk voor econ. groei Doelstelling 50 procent beroepsbevolking hoger opgeleid Toenemende veranderlijkheid economie en arbeidsmarkt leidt tot groei postinitieel onderwijs en scholing Derhalve groeimogelijkheden voor hbo Op langere termijn vooral op post-initieel gebied

Rol economische crisis: korte termijn Toevloed aan studenten die overgang naar arbeidsmarkt uitstellen (geschat wordt 5 tot 10 procent extra instroom) Relatief groot deel hiervan zijn mbo-ers die slechter presteren en meer aandacht vragen Beperkte financiële consequenties Tijdelijke uitbreiding opleidingscapaciteit realiseren Echter, aandeel flexibele component in docentencorps is al (te) groot Ruimere arbeidsmarkt vergroot wervingsmogelijkheden

Economische crisis: lange termijn Duur crisis mogelijk van korte duur Over twee jaar al weer krapte door demografische ontwikkeling? Financiële effecten op overheidsfinanciën werken waarschijnlijk langer door Bezuinigingen ook op hbo Zal bereiken strategische doelen bemoeilijken

Kwaliteitsverhoging Noodzaak wordt breed onderschreven binnen het hbo Concrete stappen –Groei aantal lectoren –Groeiend aandeel docenten met masteropleiding –Groeiend aandeel gepromoveerden Kwantitatieve doelstellingen waarschijnlijk niet haalbaar Beperkte mogelijkheden bij (groeiende groep) oudere docenten Aantrekkelijkheid hbo voor gepromoveerden? Mogelijkheden promotie tijdens loopbaan?

Inzet van externen

Voor- en nadelen externen Voordelen –Mogelijkheid om specialistische kennis in te kopen –Mogelijkheid om tijdelijke groei op te vangen Nadelen –Beperkte loyaliteit –Kennisdiffusie komt niet van de grond –Organisatorische complexiteit en extra kosten Geldt ook voor medewerkers met kleine contracten Volgens gesprekspartners is flexibiliteit doorgeschoten Staat op gespannen voet met idee om hbo/breed niveau te verhogen

Privatisering Verwachting is dat dit geen grote rol gaat spelen in het initiële onderwijs Weerstand tegen verdere privatisering overheidsdiensten Echter: –Bezuinigingen kunnen aanzet geven tot privatisering (verhoging eigen bijdrage die aanzet tot roep om meer keuzevrijheid) –Toename postinitieel onderwijs en scholing in het voordeel van private aanbieders die dit als springplank kunnen gebruiken

Postinitieel onderwijs en scholing Op langere termijn stagneert groei aantal studenten initieel onderwijs Verwachting is dat deelname postinitieel onderwijs en scholing blijft groeien Huidige financiële arrangementen hiervoor nog onvoldoende Economische behoefte zal dit mogelijk veranderen Moet hbo deze groeimarkt aan particuliere aanbieders overlaten?

Relatie hbo-wo Voor meeste wo-studenten is academische studie beroepsopleiding Academische titel is echter gewild Universitaire status zou hbo aantrekkelijker kunnen maken Kleinere universiteiten die zich op wetenschappelijk onderzoek en het opleiden daarvoor concentreren

E-learning en arbeidsproductiviteit in het hbo Enige jaren geleden verwachting dat e- learning tot arbeidsbesparing leidt (minder docenten nodig) Uit onderzoek echter hiervoor geen empirische ondersteuning Mogelijk op de lange termijn bij verdere ontwikkeling communicatietechnologie Particuliere aanbieders hierin verder?

Internationalisering Uitwisseling docenten en studenten Nog geen internationale markt voor hbo- opleidingen

Personeelsvoorziening Mogelijk binnen enkele jaren alweer verkrapping door demografische ontwikkeling Behoud van oudere werknemers centraal stellen Werving onder nieuwe groepen (allochtonen) Verkrapping zal leiden tot loonstijging en dus tot verdere financiële druk Realisatie strategische doelen onder druk

Conclusies Groeiperspectieven hbo Maar op langere termijn onzekerheden wat betreft initieel onderwijs hbo benut groeimarkt post-initieel onderwijs en scholing niet of onvoldoende Meer aandacht hiervoor kan breekijzer zijn om benodigde flexibiliteit en marktgerichtheid te verkrijgen Beleid gericht op niveauverhoging algemeen onderschreven Realisatiemogelijkheden hiervan onzeker Mogelijk al in komende jaren knelpunten in de personeelsvoorziening