Programma Slimme Meters Stand van zaken Infrax/Eandis VREG, 26 januari 2015 Infrax/Eandis - Slimme Meters - Eindrapport Piloot 30/01/2014

Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Agenda Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Proeven met budgetmeterfunctionaliteit Overleg DNB’s/leveranciers marktprocessen Privacy assessment Companion standaard Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Uitrol – realisatie - Infrax 7267 slimme meters geplaatst Meters Adressen Meters Meters Programma Slimme Meters 26/01/2015

Uitrol – realisatie - Infrax Programma Slimme Meters 26/01/2015

Bereikbaarheid - Infrax Bereikbaarheid meters op dagbasis: 90% Aantal onbereikbare G met bereikbare E Bedrade verbinding E – G: +/- 25 G-meters Draadloze verbinding E – G: +/-30 G-meters Aantal onbereikbare GPRS-adressen: +/- 25 adressen Aantal onbereikbare KTV-adressen neemt toe vanwege kwaliteit signaalversterker in meterkast: +/- 250 adressen Meterpark vraagt permanente opvolging van de bereikbaarheid Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Uitrol – realisatie – Eandis DATA = Geïnstalleerd Filters Budget-meters Weigeraars open opdrachten Totaal AANTAL METERS Antwerpen 2.503 163 16 21 104 2.807 Brugge-Middenkust 3.635 36 2 62 433 4.168 Ijzer-Mandel 3.682 17 4 110 148 3.961 Kempen 3.458 101 8 50 100 3.717 Leie-Schelde 3.493 43 208 189 3.935 Leuven 3.508 47 367 1 3.927 Mechelen 3.795 7 88 41 3.939 Schelde-Lieve 3.706 275 12 131 137 4.261 Schelde-Waas 4.051 102 23 264 185 4.625 Zenne-Dender 3.126 25 217 3.633 34.957 894 103 1.518 1.501 38.973 Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Slimme meter ketting: wat werd geplaatst Interoperabiliteit 21.315 + 4.520 Elektriciteits-meters 34.957 + 7.267 = 42.224 Interoperabiliteit 13.642 + 2.747 Gasmeters Gebruikers- poort 13.950 + 4.520 Meerdere activiteiten Groene stroommeters (technische proef OK) 159 + 20 Watermeters (technische proef OK) 10 + 3 Programma Slimme Meters 26/01/2015

Bereikbaarheid - Eandis SCM: 95 % G: 93,5% E: 92,2% Slecht bereikbare cabines worden uitgerust met GPRS Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Proef watermeters Watermaatschappij heeft toegang tot (S)FTP. Verbruiks-feedback CH Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SAP/ISU SCM/CoMo SCM/CoMo (S)FTP Watermeter Watermaatschappij Watermaatschappij heeft toegang tot (S)FTP. Loopt sinds vele maanden volledig automatisch. Positief onthaald door De Watergroep. Programma Slimme Meters 26/01/2015

Status FW-Upgrade G-meter: 96 % E-meter: 89% CoMo/SCM: 96 % Security Infrax DLMS/HLS (high level security) Symmetrische keys (master, authentication, encryption) Security Eandis PKI upgrade HSM (high security module in SCM): 95,7 % 13.350 certificaten op 13.930 SCM’s in totaal Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Verbruiksoverzicht/feedbackloop Website via dewelke klanten hun verbruik in detail kunnen opvolgen Infrax: volledige uitrol Eandis: uitrol in Herenthout en bij friendly users Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Slimme meter ketting: technologie en infrastructuur Verbruiks-feedback AMM = datacollectie Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SAP/ISU SCM/CoMo SCM/CoMo MDM = dataverwerking SCM/COMO = (slimme) communicatie module Slimme meters = nieuwe technologie + nieuwe applicaties = niet feilloos Programma Slimme Meters 26/01/2015

Slimme meter ketting: hardware issues Elektromigratie PCB Mechanica duwknoppen Klepwerking Levensduur batterij Klep van éen type gasmeter functioneerde niet correct vanwege incorrecte parameter (fout in 1 lot) CH Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SCM/CoMo SCM/CoMo Voeding HW memory Wireless M-bus PLC chip Designfout in RS485-verbinding Corrupte cellen in flashgeheugen Kwaliteit mechanische afwerking Defecte duwknoppen Programma Slimme Meters 26/01/2015

Slimme meter ketting: hardware issues Nodige acties voor verdere uitrol: Maturiteit hardware  standaardisatie Geen bijkomende aanpassingen met onzekere kwaliteit Gebruik componenten met bewezen kwaliteit Testen mechanische kwaliteit met veldtest Volledige verantwoordelijkheid fabrikant: aan te passen contracten CH Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SCM/CoMo SCM/CoMo Programma Slimme Meters 26/01/2015

Slimme meter ketting: software kan falen Deadlock in firmware Synchronisatie frame counters Klep van één type gasmeter functioneerde niet correct vanwege incorrecte parameter (fout in 1 lot) CH Mode manager complexiteit Bug in PLC selectie mechanisme Te veel bugs noodzaken teveel FW-upgrades: te veel tijd nodig voor optimalisatie bereikbaarheid Verlies configuratie van CoMo onder specifieke omstandigheden (oa. bij stroomonderbreking) Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SCM/CoMo SCM/CoMo Time-outs te kort Security level Meter-resets na uitval spanning Verschillen per meter Programma Slimme Meters 26/01/2015

Slimme meter ketting: software kan falen Mitigaties risico’s: Companion Standaard: geen aanpassingen aan internationale meters door regionale richtlijnen (verhogen risico) Grondig en langdurig testen In eerste instantie in Labo Daarna ook een veldtest (vooraleer met echte uitrol te starten) Detailopvolging van uitgerolde meters moet vanaf dag 1 operationeel zijn Correctieve ingrepen moeten vanaf dag 1 operationeel zijn (vb firmware upgrade) CH Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SCM/CoMo SCM/CoMo Programma Slimme Meters 26/01/2015

Slimme meter ketting: behoeften verdere uitrol Verbruiks-feedback CH Telco’s AMM MDM SAP/ISU SCM/CoMo Performantie bij hoge belasting: monitoring van de ketting Interoperabiliteit niet in de systemen maar vanaf de meters: companion standaard Kaifa E-meters DSMR E-meter Test naar interoperabiliteit van DSMR compliant meter Test in labo was succesvol  voldoende garantie dat DSMR-meters snel kunnen worden geïntegreerd Nood aan beheerssystemen voor remote processen Business processen zoals tariefwissel Technische processen zoals firmware upgrade Nood aan configuratiemanagement systemen Nood aan traceability van de verschillende componenten E2E privacy/security by design SCM/CoMo SCM/CoMo Programma Slimme Meters 26/01/2015

Keuze communicatiemethode gesegmenteerde uitrol Rechtstreekse methode Meter 1 Meter 2 Meter n … Centraal systeem   Infrax Eandis GPRS 26% < 5 % Modem kabel-TV 74% / Onrechtstreekse methode (Eandis) Meter 1 Meter 2 Meter n … Concentrator/ Gateway/ Node Centraal systeem GPRS OK Piloot Wifi Modem klant Modem kabel-TV Modem ADSL PLC Levensduur GPRS PLC niet voor gesegmenteerde uitrol Gebruik modem klant te duur voor opt-in Dedicated modem kabel-TV Infrax duur voor dagelijkse uitlezing  Geen pasklare oplossing voor gesegmenteerde uitrol  Mix van oplossingen Programma Slimme Meters 26/01/2015

Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Agenda Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Proeven met budgetmeterfunctionaliteit Overleg DNB’s/leveranciers marktprocessen Privacy assessment Companion standaard Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Piloot – voorbereidend marktonderzoek Context: Keuzes rond slimme meters Ondersteunende devices Real time displays Communicatiekanalen Campagneaanpak Aard van de ‘content’ Bijhorende allocatie van middelen Doelstelling Bepalen op basis van de vraag en wensen van de klanten hoe het optimaal aanbod voor energiebesparing naar residentiële gebruikers van slimme meters er dient uit te zien … in het licht van de kosten die de implementatie met zich meebrengt voor Eandis en Infrax Methodologie Kwalitatief 12 diepte-interviews 2 focusgroepen Kwantitatief Online interviews Face to face interviews Vragenlijst Programma Slimme Meters 26/01/2015

Synthese van attitude en gedrag Zo goed als iedereen vindt energiebesparing (heel) belangrijk. Ongeveer 3 op 4 ziet bij zichzelf nog ruimte om te besparen. Het financieel voordeel primeert op het voordeel voor het milieu. Behoud van het comfort blijkt ook een belangrijke voorwaarde voor energiebesparingen. De motivators: meer dan de helft van de mensen wil weten hoeveel geld ze concreet zouden besparen en bijna 1/3 wil nog meer informatie. De productie van zonnepanelen wordt meestal opgevolgd via de groenestroomteller, pc of in-home device. Het handige hieraan is de goede opvolging en vergelijking, eenvoud en real-time informatie. Programma Slimme Meters 26/01/2015

Voordelen voor de klant Diensten die aansluiten bij energienoden van SM-gebruikers en concrete en relevante informatie geven, die scoren Diensten Prioriteit Gericht en praktisch energie-advies waar klanten snel mee aan de slag kunnen Overzicht van energieverbruik met duiding van relevante zaken Nice to have Automatiseren meterhandelingen Sturing van toestellen/energieverbruik Voordelen voor de klant Beter inschatten trade-off tussen het financiële en comfort, direct aan de slag kunnen Kant-en-klare informatie, motiveren om energiebesparende maatregelen vol te houden Verhogen van comfort Op een comfortabele en vrij eenvoudige manier meer energiebesparing De Slimme Meter moet dit mogelijk maken Programma Slimme Meters 26/01/2015

Conclusies en aanbevelingen “What’s in it for me ?” (financieel gewin vs. behoud comfort  efficiëntie) Tips en advies : Concreet, toepasselijk, contextgebonden, persoonlijk: waar, hoe, hoeveel ? Positieve ‘tone of voice’, geen schuldgevoel creëren Maandelijkse thema’s, rekenmodel ok Energiebezuinigingen: de Slimme Meter kan helpen Geen benul wat te verwachten  Onrealistische verwachtingen Bekendmaken, enthousiasme creëren + overtuigen, verwachtingen managen Trial van gebruik genereren, onderhoud van gebruiksfrequentie Slimme meter: geen enthousiasme, velen zien geen ‘echte’ toegevoegde waarde ‘beste’ concept (68% voorkeur) : tabel in EUR per e-mail, met referentiegezin, t/m vorige week, ‘alarm’boodschap bij opvallende afwijkingen ‘beste’ conceptcombinatie (75% voorkeur) : via mail, display en mobile app Goede spreiding over bevolking (blijvende aandacht voor 65+) Dienstverlening: voorkeuren essentieel gedragen door communicatiekanaal Programma Slimme Meters 26/01/2015

Piloot-onderzoek: concrete aanbevelingen Aanbod naar gebruikers: Positieve feedback; prikkelend, stimulerend, goed evenwicht zoeken Kanaal afgestemd op segment Aantrekkelijk (cf. marktonderzoek) Gericht advies Programma Slimme Meters 26/01/2015

Opzet studie energie efficiëntie Piloot Samenwerking DNB/Leveranciers Welke rol voert welke taken uit? Taken Contracteren kandidaten voor deelname studie (opt-in: mandaat doorgeven kwartierwaarden) Capteren en valideren meetgegevens klant Meetgegevens ter beschikking stellen Klant sensibiliseren om minder energie te verbruiken Energie-advies naar de klanten Statistische verwerking meetgegevens Aanbieden Home Energy Management System Indien noodzakelijk openen HAN-poort op vraag van de klant (of de gemandateerde leverancier) Programma Slimme Meters 26/01/2015

Studie EE - Piloot – planning? 2013 2014 2015 2016 2017 Q1 Q2 Q3 Q4   Naïeve periode Voor-berei-ding Nu Testperiode jaar 1 Testperiode jaar 2 jaar 1 jaar 2 Design van het onderzoek Marktonderzoek Verwerking resultaten Verwerking resultaten jaar 1 jaar 2 Rapport Rapport Next Steps: Afspraken met de leveranciers voor start testperiode jaar 1 Programma Slimme Meters 26/01/2015

Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Agenda Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Proeven met budgetmeterfunctionaliteit Overleg DNB’s/leveranciers marktprocessen Privacy assessment Companion standaard Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Scope slimme budgetmeter 3 bouwblokken Betaalkanalen a. Berekeningsmodule b. Aansturen van de meter Communicatie naar de klant b. Aansturen van de meter Scope friendly-users Programma Slimme Meters 26/01/2015

Doel Wat Test friendly-users Het concept van een dunne slimme meter als budgetmeter aftoetsen i.h.k.v. aansturen van de meter Wat Uitvoeren van schakelingen en Load Limitation (LL) vanuit AMM → registreren tijden Rondvraag bij alle deelnemers Programma Slimme Meters 26/01/2015

Test budgetmeter: processen vanop afstand Verbruiks-feedback CH Telco’s SCM/CoMo AMM MDM SAP/ISU SCM/CoMo SCM/CoMo Remote processen zijn sinds opstart in productie en zijn beschikbaar voor alle klanten Connect (ID of herID): zowel E als G Disconnect (UD): zowel E als G Connect (ID of herID): zowel E als G Disconnect (UD): zowel E als G Aanpassen vermogen Programma Slimme Meters 26/01/2015

Test friendly-users Schakelingen/Vermogen aanpassen (LL) 42 acties 30 schakelingen (disconnect/verlenen toegang) 12 vermogen aanpassingen Gemiddelde doorlooptijden tussen Process start Meter AMM Disconnect/ verlenen toegang +/- 0:03:27 LL 2300 beperkt vermogen 0:00:21 LL Volle vermogen + verlenen toegang +/- 0:03:32 Process completed Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Test friendly-users Communicatie met de deelnemers tijdens de uitvoering via SMS Mail Telefonisch Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Test friendly-users Geen incidenten op de meters Goed contact met back-offices Goede ondersteuning deelnemers Schakelingen verliepen vlot Plaatsing van de meters verliep vlot Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Plaatsing slimme meters Test friendly-users Er is nood aan een duidelijke brochure voor klanten van de sociale leverancier in prepayment ivm de werking van de meter. Opleiding van de techniekers voor deze specifieke materie is noodzakelijk om de klant goed te informeren. Plaatsing slimme meters Comm. Technische werking De inhoud van de communicatieberichten optimaliseren zodat de boodschappen duidelijk zijn voor alle klanten. Evenwicht zoeken tussen volgorde en aantal berichten bij uitvoeren van schakelingen/LL. Klant waarschuwen wanneer het krediet bijna op is. Duidelijke standaard iconen nodig op de meter die voldoende groot zijn en correct uitgelegd zijn in de brochure. Dichtheidsproef voor gas eenvoudig houden en de werking duidelijk uitleggen aan de klant. Andere aandachtspunten Perceptie van de oplossing zo eenvoudig en goedkoop mogelijk houden AMM* éénmalig niet beschikbaar gedurende ongeveer 1u: SLA-management (*maakt mogelijk dat de meter met AMM kan communiceren) 3. Opletten met hoe we de boodschappen verwoorden, kort en bondig maar toch duidelijk en niet al te technisch. 4. Zorgen dat we de klant niet bestoken met boodschappen en dat deze op het juiste moment verstuurd worden in combinatie met de uitgevoerde acties op de meter. 6. Op vandaag is de brochure onvolledig wat betreft de uitleg van de iconen, het is ook moeilijk begrijpbaar wat deze precies betekenen. Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Scope slimme budgetmeter – next steps Uitwerken 3 bouwblokken Betaalkanalen a. Berekeningsmodule b. Aansturen van de meter Communicatie naar de klant Volledige End-to-End test op Piloot niveau Test friendly-users Test klanten slimme budgetmeters Programma Slimme Meters 26/01/2015

Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Agenda Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Proeven met budgetmeterfunctionaliteit Overleg DNB’s/leveranciers marktprocessen Privacy assessment Companion standaard Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Bilaterale overleg DNB - Leveranciers Uitgevoerd overleg: Eneco Elindus ECS Essent ENI WATZ ECOPOWER EDF LUMINUS WASE WIND Doel vergadering: Inzicht krijgen in noden marktwerking van de leveranciers (KT en LT) Deze meetings zijn confidentieel Programma Slimme Meters 26/01/2015 Titel dd maand 2010

Bilaterale overleg DNB - Leveranciers Focus leveranciers Werken op bewustwording van de klant Ontwikkelen en aanbieden energie diensten (rol ESCO) Vraag naar data uit gebruikerspoort voor onmiddellijke acties om klantenverbruik te optimaliseren Real time verbruiksdata (minuutwaarden) met timestamp Gebruik internationale standaard : HAN-poort (met voeding?) = SPOC voor het geven van verbruiksfeedback (rol DNB is beperkt tot ondersteuning) Geen focus op KT Wijzigingen TOU Commercieel prepayment Vaststelling De Slimme Meter wordt gezien als een fundamenteel onderdeel van de nieuwe marktwerking Leveranciers zijn vragende partij om Slimme Meter op aanvraag mogelijk te maken (extra diensten door meetdata HAN-poort) Programma Slimme Meters 26/01/2015 Titel dd maand 2010

Piloot SM – Data piloot aan leveranciers Scope – Vraag Leveranciers - VREG Aanleveren van 15’ verbruiksdata SFTP server in CSV formaat volgens pull principe Duurtijd = duurtijd piloot (tot MIG 6) Max 100 EAN per leverancier Voorwaarden Gebruiksovereenkomst met DNB Beschikken over het mandaat van de klant Stand van zaken SFTP server opgezet Ondertekende gebruikersovereenkomst: 7 leveranciers Aanleveren mandaten: 1 leverancier Andere leveranciers: projecten nog in opstart Programma Slimme Meters 26/01/2015

Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Agenda Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Proeven met budgetmeterfunctionaliteit Overleg DNB’s/leveranciers marktprocessen Privacy assessment Companion standaard Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Nood tot opstellen van een DPIA (data privacy impact assessment) Aanbeveling van de Europese Commissie van 10 oktober 2014 over het model voor privacyeffectbeoordeling van slimme netten en slimme metersystemen Ruimer opgevat dan eerdere PIA Hele end-2-end aanpak, waarbij alle stakeholders (en marktprocessen) in beeld komen Nood aan wettelijk kader rond slimme meter en smart marktprocessen Indicatieve timing Q2 2015 terugkoppeling naar Privacycommissie / VREG http://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/documentation/opinion-recommendation/files/2013/wp209_en.pdf Programma Slimme Meters 26/01/2015 Titel dd maand 2010

DPIA template Step 1 - Pre-assessment and criteria determining the need to conduct a DPIA 3.1.1. Criterion 1 – Personal data involved 3.1.2. Criterion 2 – Data controller/data processor 3.1.3. Criterion 3 - Impact on rights and freedom 3.1.4. Criterion 4 – Timing and motivation DPIA 3.1.5. Criterion 5 – The nature of the system/application exercise 3.1.6. Criterion 6 – Legal basis and public concern 3.1.7. Other criterion Step 2 - Initiation   Step 3 - Identification, characterization and description of Smart Grid systems/applications processing personal data. 3.3.1. What is the detailed description of Smart program/change according to M/490 Smart Grid Coordination Group use case template? 3.3.2. What are the main scenarios of the Smart use case? 3.3.3. Who are the main actors of the system? 3.3.4. How can the use case be mapped to a Smart Business and ICT architecture (e.g. M/490 SGAM)? 3.3.5. To which Smart objective does the use case refer? 3.3.6. What are the primary and supporting assets? Step 4 - Identification of relevant risks 3.4.1 Data Protection Threat identification 3.4.1. Data Protection Threat identification - Outcome of the questionnaire Step 5 - Data Protection Risk Assessment Step 6 – Identification and Recommendation of controls and residual risks Programma Slimme Meters 26/01/2015

Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Agenda Ervaringen uit proefprojecten Studie energiebesparing Proeven met budgetmeterfunctionaliteit Overleg DNB’s/leveranciers marktprocessen Privacy assessment Companion standaard Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Head End Systemen DATACOMMUNICATIE Probleemstelling Nood aan companion standaard (CS) Head End Systemen Event logs Stuursignalen Alarmen Alarmen Alarmen Alarmen Alarmen Alarmen Alarmen Alarmen Alarmen Load profiles Load profiles Load profiles Load profiles Load profiles Load profiles Load profiles Load profiles PQ Event logs Event logs Stuursignalen Event logs Event logs Stuursignalen Stuursignalen Event logs Event logs Event logs Event logs Load profiles Stuursignalen Stuursignalen Stuursignalen Stuursignalen Stuursignalen Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven PQ Tarieven … Indexen Indexen Indexen … Indexen Indexen Indexen Indexen Indexen … … … … … … Indexen … DATACOMMUNICATIE Interoperabiliteit in de systemen E1 G1 W1 PV H1 E2 G2 W2 E3 Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Doel companion standaard Head End Systemen Alarmen Event logs Indexen PQ Tarieven Stuursignalen … Load profiles DATACOMMUNICATIE Generieke interfaces! E1 G1 W1 PV H1 E2 G2 W2 E3 Interoperabiliteit in de componenten Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Doel companion standaard Head End System Alarmen Event logs Indexen PQ Load profiles Tarieven Stuursignalen … DATACOMMUNICATIE Generieke interfaces! E1 E2 E3 Doel: voor alle meters E en G een generiek model opbouwen om op een eenduidige manier data naar de systemen door te sturen. Op vandaag heeft ieder type meter zijn eigenaardigheden. Dit is een enorme vereenvoudiging. Bepalen welke companion standaard zal gevolgd worden: uit oefeningen zowel door Eandis en Infrax is gebleken dat voor de E-meter beiden tot de IDIS standaard komen en voor de gasmeter tot de DSMR+ standaard.. Interoperabiliteit in de componenten G1 W1 G2 W2 H1 PV Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Oorzaak en gevolgen eigen standaarden Evolutie datacommuni-catiemethoden Evolutie TRDE/ TRDG Strengere security eisen Nieuwe lastenboeken door technische evoluties Nieuwe funtionali-teiten EIGEN VLAAMSE METER Validatie-instituut: - Uitbreiding labo Specifieke testtool voor Compliancy Interoperability Hardware E2E Ontwikkeltrajecten vereisen: Kennis Competenties Specifieke dienst voor updaten lastenboeken companion standaard Nieuwe Companion Standaard (verschillende van piloot) Toekomstige markt-processen VOORIJLEN OP DE MARKT HOGE KOSTPRIJS MEEWERKEN BESTAANDE COMPANION STANDAARD Programma Slimme Meters 26/01/2015

Huidige companion standaarden NL: DSMR (E+G) FR: E: Linky (ERDF) G: Gazpar (GRDF: 169 Mhz) Italië: E: Enel G: inbreng Italiaanse regulator (169 Mhz) Spanje: Iberdrola: Prime Endessa: Enel Duitsland: OMS (Mbus) UK: Smets IDIS* (E): Ontstaan uit Linky en DSMR E voor kleinere markten Een verzameling van deelelementen van verschillende CS is een nieuwe CS: rigoureus bij de standaard blijven (*) IDIS: Interoperable Device Interface Specifications Programma Slimme Meters 26/01/2015

Meewerken bestaande companion standaard Voorstel:  E: IDIS  G: DSMR (evolutie naar IDIS gas?) Meterleveranciergedreven: Landis & Gyr Itron Iskra Emeco Elster Sagemcom (aanvraag) 2 meterleveranciers uit Servië Oligopolie  marktwerking  prijszetting Garantie voor evolutie standaarden Technisch Marktwerking – processen Netbeheerprocessen Duurzaamheid medewerking contractueel vastleggen Programma Slimme Meters 26/01/2015

Noodzakelijke toepassingen Standaardisatie Huidige beperkingen van standaard IDIS Mbus: geen wireless en geen FW upgrade HAN-poort (nog geen implementatie) Niveau security minder dan Piloot (Geen ondersteuning voor wireless pulse convertor) Belgische problematiek 3x 230V netten UNT en boilercontact is niet standaard aanstuurbaar Huidige beperkingen van standaard DSMR ( IDIS gas) Enkel temperatuurgecorrigeerde waarden beschikbaar Geen klep beschikbaar ook geen Belgische opening procedure Geen Battery life counter (Support voor andere metertypes is beperkt) Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 01/2015

Functionaliteiten SM E en IDIS Art. Actie Weergeven Uit te wisselen met IDIS Kosten 1.a het actueel actief en reactief vermogen op display gebruikerspoort 1.b actuele meterstanden in kWh en kVArh afgenomen en geïnjecteerd voor de verschillende tariefperioden Gebruikerspoort 1.c de kwartierwaarden van de gegevens van 1.b op display functionaliteit in- of uitgeschakeld (= art. 2) tenminste dagelijks met netbeheerder vanop afstand 1.d het geldend leveringstarief voor de verschillende tariefperioden (= TOU, bv. dag/nacht, geen euro's) 1.e firmware upgrade vanop afstand 1.f de levering van elektriciteit onderbreken en verlenen vanop afstand 1.g Instellen aansluitvermogen vanop afstand (load limitation) 1.h de kwaliteit van de levering van elektriciteit (spanning, piek en dal, wegvallen spanning, …) gebruikerspoort en netbeheerder (= art. 1.j) H 1.i status van de meetinrichting (vb. in- en uitbeperking) gebruikerspoort en netbeheerder (= art. 1.j) 1.k fraude, misbruik, inbreuken op de meetinrichting of pogingen daartoe netbeheerder 1.l betaalkrediet voor de budgetmetermodus gebruikerspoort en netbeheerder L/H     Max. 4    ~    Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Functionaliteiten SM E en IDIS Kosten Artikel 3. Een meetinrichting voor elektriciteit registreert bij elke uitwisseling op afstand van gegevens met de netbeheerder het tijdstip van de gegevensuitwisseling en hoeveel meterstanden daarbij zijn uitgewisseld. De laatste 10 registraties worden bewaard in de meetinrichting voor elektriciteit en zijn lokaal uitleesbaar.  H Artikel 4. Een meetinrichting voor elektriciteit is voorzien van een gebruikerspoort die geschikt is om daarop applicaties aan te sluiten bij de netgebruiker en aan de applicaties informatie op zodanige wijze door te sturen, dat die informatie leesbaar en bruikbaar is voor degene die gerechtigd is tot het verwerken van die informatie.  Artikel 5. Een meetinrichting voor elektriciteit is in staat om informatie van een andere meetinrichting als separate gegevensstroom te ontvangen, te registreren en door te sturen op zodanige wijze dat die informatie leesbaar en bruikbaar is voor degene die gerechtigd is tot het verwerken van die informatie. Enkel be-draad L Artikel 6. De registratie van de informatie, de uitwisseling van gegevens en de fysieke aansluitingen geschieden volgens internationale open standaarden. De standaard voor de communicatie met de gebruikerspoort wordt door de netbeheerders gemeenschappelijk vastgelegd. ~ Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Functionaliteiten SM G en DSMR Art. Actie Weergeven Uit te wisselen met DSMR Kosten 1.a de actuele meterstand in m³ per telwerk op display gebruikerspoort 1.b de uurwaarden van de gegevens van 1.a op display functionaliteit in- of uitgeschakeld (= art. 2) tenminste dagelijks met netbeheerder vanop afstand 1.c firmware upgrade vanop afstand H 1.d de levering van gas onderbreken en verlenen vanop afstand L 1.e de status van de meetinrichting netbeheerder (= art. 1.f) 1.g inbreuken op de meetinrichting of pogingen daartoe netbeheerder 1.h betaalkrediet voor de budgetmetermodus gebruikerspoort en netbeheerder L/H       ??    Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Functionaliteiten SM G en DSMR Kosten Artikel 3. Een meetinrichting voor gas registreert bij elke uitwisseling op afstand van gegevens met de netbeheerder het tijdstip van de gegevensuitwisseling en of en hoeveel meterstanden daarbij zijn uitgewisseld. De laatste 10 registraties worden bewaard in de meetinrichting en zijn lokaal uitleesbaar.  H Artikel 4. Het Artikel 1 d, is niet van toepassing bij een meetinrichting voor gas die wordt gebruikt bij een aansluiting op een net met een totale maximale capaciteit van meer dan 10 m³(n) per uur.  Artikel 5. De registratie van de informatie, de uitwisseling van gegevens en de fysieke aansluitingen geschieden volgens internationale open standaarden. Artikel 6. Een meetinrichting voor gas die is aangesloten op een meetinrichting voor elektriciteit kan voor de informatieverplichtingen gebruik maken van de meetinrichting voor elektriciteit. Programma Slimme Meters 26/01/2015 Programma Slimme Meters 26/1/2015

Evolutie van de SM oplossing Oplossing communicatiemethode gesegmenteerde uitrol Beperkingen huidige IDIS: Security niet state of the art Mbus: geen wireless en geen FW upgrade Geen standaard HAN UNT en boilercontact niet aanstuurbaar Compact Solution IDIS++ Gewenste companion standaard IDIS+ Huidig beschikbare IDIS meter Overleg opgestart Federale companion standaard (Forbeg) Roadmap huidige IDIS  IDIS+ Telecomoperatoren Timing ?? Programma Slimme Meters 26/01/2015 Tactische Stuurgroep 'Slimme Meters' 16/01/2015

Besluit Resultaten Piloot zijn goed na vele inspanningen op niveau van componenten, firmware en software. Nood aan mature componenten en applicaties. Geen volwaardige kostenefficiënte oplossing voor communicatiemethode gesegmenteerde uitrol. Noodzaak keuze internationale ‘Companion Standaard‘ met alle noodzakelijke toepassingen. Nog geen keuze HAN-poort gemaakt. Niveau security (met risicoanalyse) nog niet gekend. Bouwblokken slimme budgetmeter nog te ontwikkelen. Toekomstige marktprocessen nog niet gedefinieerd. Programma Slimme Meters 26/01/2015

Next steps Keuze van communicatiemethode voor gesegmenteerde uitrol. Keuze internationale ‘Companion Standaard‘ met alle noodzakelijke toepassingen. Keuze functionaliteiten standaardmeter: functionaliteiten TRDE/G te standaardiseren. Keuze HAN-poort samen met smarthome markt. Niveau security (met risicoanalyse) te bepalen. Data Privacy Impact Assessment ( DPIA ) in 2015 Cybersecurity assessment framework in 2015. Bouwblokken slimme budgetmeters te ontwikkelen met de noodzakelijke testperiode. Testen friendly-users Veldtest Definiëren toekomstige marktprocessen. Programma Slimme Meters 26/01/2015

Dank u