Provinciaal Landbouwbeleid Ludwig Caluwé, gedeputeerde voor Landbouw Welkom op deze Dag van de Landbouw. Welkom op dit bloeiend landbouwbedrijf. Ik doe deze verwelkoming mede namens mijn collega, Peter Bellens, bevoegd voor plattelandsbeleid. Bij de bevoegdheidsverdeling binnen onze deputatie hebben we er bewust voor gekozen landbouw en plattelandsbeleid niet in één hand te houden. Op die manier illustreren we dat landbouwbeleid meer is dan plattelandsbeleid. We willen dat de professionele landbouw de volle aandacht krijgt als volwaardige economische sector, basis van de voedingsindustrie, momenteel de belangrijkste economische activiteit in ons land.

Inhoud Provinciaal landbouwbeleid Provinciaal hoeve- en streekproductenbeleid Provinciaal plattelandsbeleid Het hoofdthema van vandaag is de professionele landbouw, waar we ons als provincie volop voor inzetten via ons landbouwbeleid. We willen echter van de gelegenheid gebruik maken om ook te verwijzen naar ons beleid rond hoeve- en streekproducten en ons plattelandsbeleid omdat in beide de nodige aandacht besteed wordt aan de landbouw.

1. Provinciaal landbouwbeleid In samenwerking met de Provinciale Landbouwkamer Situering landbouwbeleid Agrocomplex Uitdagingen Provinciale beleidsdoelstellingen & bevoegdheden Provinciaal landbouwbeleid Drie doelstellingen Uitvoering Om tot een gefundeerd landbouwbeleid te komen, zijn we vertrokken van de typische kenmerken van de landbouw in onze provincie. Een landbouwsector die niet los staat van onze maatschappij en die voor een aantal uitdagingen staat. We willen dat ons beleid tegemoet komt aan de noden van de sector. De Provinciale Landbouwkamer, waarin de landbouworganisaties vertegenwoordigd zijn, heeft ons hierin advies gegeven. Daarnaast moeten we ook rekening houden met de bevoegdheden die voor landbouw zijn toegewezen aan de provincies.

Agrocomplex Landbouw, leveranciers, verwerkende bedrijven, handel en distributie vormen samen het agrocomplex Op de Dag van de Landbouw wordt de professionele landbouw terecht in de kijker gezet, maar we staan er meestal niet bij stil dat de landbouw de motor en de drager is van een belangrijk agrocomplex. Het agrocomplex is het geheel van landbouw en al haar leveranciers en afnemers. Denken we bijvoorbeeld aan de stallenbouwers en veevoederproducenten en groothandel en aan de voedingsindustrie, handel en transport.

Agrocomplex 20.000 mensen tewerkgesteld, incl. zelfstandigen Toegevoegde waarde: 784 miljoen euro Omzet: 3,6 miljard euro 26 % van de agrocomplexbedrijven in Vlaanderen zijn gelegen in de provincie Antwerpen. We staan hiermee op de 2de plaats in Vlaanderen, net na West-Vlaanderen. Ongeveer 20.000 mensen werken in het agrocomplex in onze provincie Ook de toegevoegde waarde en de omzet zijn vermeldenswaardig. Sterke exportpositie van de land- en tuinbouw in Vlaanderen: 22,7% van de omzet in Vlaanderen wordt geëxporteerd.

Interessant is om te kijken naar de verdeling van de omzet over de verschillende gemeenten van de provincie Antwerpen en over de verschillende landbouwsectoren. De grootte van de cirkeldiagrammen geeft de grootte van de gerealiseerde omzet weer. We merken op dat - In regio Sint-Katelijne-Waver het aandeel groenten in beschutte teelt zeer hoog is (donkergroen) - In de Noorderkempen wordt de hoogste omzet gerealiseerd met veel veeteelt en beschutte groenten (inclusief aardbeien). - Het Oosten van de provincie is dan weer meer gedifferentieerd met overwegend melkvee- en vleesveebedrijven.

Agrocomplex <> provinciale economie Aantal ondernemingen en zelfstandigen: 19,2 % Tewerkstelling: 3,3 % Omzet: 1,3 % Toegevoegde waarde: 1,4 % Hierbij ziet u enkele cijfers die het economisch belang van het agrocomplex binnen onze provinciale economie schetsen. Opvallend is het hoog aantal bedrijven in vergelijking met de tewerkstelling.

Agrocomplex - landbouw 15% van Vlaamse landbouwbedrijven 31% van de provincie in gebruik door landbouw Grote bedrijven: groter dan gemiddeld in Vlaanderen Intensief: hoge toegevoegde waarde per oppervlakte Gespecialiseerd: Veeteelt Glastuinbouw - groenteteelt (40% van Vlaamse glastuinbouw & 60% van groenteteelt onder glas ) Boomkwekerij - sterke groei In vergelijking met andere provincies hebben we in Antwerpen minder landbouwbedrijven en minder oppervlakte in landbouwgebruik, maar de bedrijven zijn groter dan in de rest van Vlaanderen en het grondgebruik intensiever. Onze landbouw heeft zich gespecialiseerd in veeteelt en glastuinbouw en we zien dat de boomteelt een groeiende sector is .

Uitdagingen landbouwsector Knelpuntenanalyse Toekomst door verbondenheid met omgeving en maatschappij Protesten vergunningen – vervreemding – open ruimte als publiek ruimte  Maatschappelijk draagvlak Toekomst door samenwerking en innovatie Rendabiliteit – kennis – specialisatie  Kennis en expertise Toekomst door beschikbaarheid van landbouwgrond Landbouwgrond = productiefactor  Ontwikkelruimte voor duurzame landbouw - De producten van landbouw komen in ieders bord en landbouw heeft per definitie een grote nood aan ruimte. Zo wordt elke burger in zijn dagelijks leven en heel wat beleidsmakers in hun maatschappelijke opdracht geconfronteerd met landbouw, maar de vertrouwdheid en verbondenheid met de professionele landbouw is niet meer wat hij ooit was. We komen uit een tijd dat de helft van de bevolking actief was in de professionele landbouw. We waren allemaal wel van boerenkomaf. Vandaag zijn de professionele landbouwers een heel kleine minderheid. Dat laat zich voelen in een toenemende vervreemding en protest bij vergunningsaanvragen voor land- en tuinbouwbedrijven. Landbouw is in de eerste plaats een economische activiteit en moet de landbouwer voortdurend timmeren aan een gezonde bedrijfsvoering binnen een steeds strenger wordend wetgevend kader. Hiervoor heeft hij niet alleen technische kennis nodig, maar steeds meer managersvaardigheden. Op 10 jaar tijd komen er in onze provincie 100.000 inwoners bij. De provincie wordt echter niet groter. Het stelt ons voor de enorme uitdaging om aan alle sectoren zuinig ruimtegebruik op te leggen. Voor de landbouwsector is goed ingerichte ruimte essentieel.

Provinciale beleidsdoelstellingen Ontwikkelen en stimuleren van sociaal-economische speerpunten op basis van een geïntegreerde, multidisciplinaire en duurzame visie op de provincie en haar deelgebieden De instantie zijn voor streekontwikkeling door het voeren van een geïntegreerd gebiedsgericht beleid, door interne en externe samenwerking vanuit een gedragen visie Ontwikkelen en promoten van een laagdrempelig, kwaliteitsvol en bovenlokaal vrijetijdsaanbod Toepassen van zuinig ruimtegebruik en vrijwaren van de open ruimte als leidraad binnen het provinciaal beleid om tot een duurzame ruimte te komen Het provinciaal landbouwbeleid kadert in de provinciale beleidsdoelstellingen. Zo zetten wij als provincie in op het agrocomplex als economische speerpuntsector en op zuinig ruimtegebruik. Zoals de cijfers ons getoond hebben, is landbouw in onze provincie verschillend van streek tot streek. Bijgevolg zal ons beleid - waar nodig - gebiedsgericht moeten zijn. Hierbij streven we naar een goede samenwerking met de gemeenten.

Provinciale bevoegdheden landbouw Onderzoek, voorlichting en advisering Multifunctionele landbouw Beleidsvorming en implementatie Landschappelijke integratie Communicatie en educatie Ondersteuning van actieve actoren De voorbije jaren werden gekenmerkt door de interne staatshervorming. Zo heeft het witboek de provincies een aantal landbouwtaken toegewezen, zoals praktijkonderzoek, landbouweducatie en landschapsintegratie. Binnen de contouren van het door Vlaanderen uitgetekende beleid zorgen de provincies op deze terreinen voor een gebiedsgericht invulling. Het provinciaal landbouwbeleid, gebaseerd op de noden van de sector, kadert dan ook volledig in deze taakstelling.

Provinciaal landbouwbeleid In samenwerking met de Provinciale Landbouwkamer Visie: wat willen we bereiken? “Het landbouwbeleid van de provincie Antwerpen ontwikkelt en stimuleert duurzame landbouw als drager van een innoverende economische speerpuntsector, met name het agrocomplex. “ Het landbouwbeleid van de provincie Antwerpen ontwikkelt en stimuleert duurzame landbouw als drager van een innoverende economische speerpuntsector, met name het agrocomplex. Belangrijk is dat we de landbouw bekijken als drager van het agrocomplex en dat we inzetten op innovatie en duurzaamheid.

Visie: 3 doelstellingen Het landbouwbeleid van de provincie Antwerpen wil: Kennis en expertise binnen de landbouwsector verhogen om via ondernemerschap en innovatie de transitie naar een duurzaam agrocomplex te stimuleren Ontwikkelruimte voor duurzame landbouw als drager van een innoverend agrocomplex vrijwaren en verbeteren door het toepassen van zuinig ruimtegebruik Duurzame landbouw promoten om het maatschappelijk draagvlak voor een innoverend agrocomplex te verhogen We willen onze visie vertalen in 3 doelstellingen die volledig aansluiten op de uitdagingen waar de land- en tuinbouwsector voor staat. Kennis en expertise binnen de landbouwsector verhogen om via ondernemerschap en innovatie de transitie naar een duurzaam agrocomplex te stimuleren Ontwikkelruimte voor duurzame landbouw als drager van een innoverend agrocomplex vrijwaren en verbeteren door het toepassen van zuinig ruimtegebruik Duurzame landbouw promoten om het maatschappelijk draagvlak voor een innoverend agrocomplex te verhogen

(1) Kennis en expertise binnen landbouwsector verhogen Praktijkonderzoek Specialisatie in pluimvee- en melkveehouderij, voedergewassen en glastuinbouw Stimuleren kennisuitwisseling Gekoppeld aan praktijkonderzoek: voorlichting en advisering Kennisnetwerk: praktijkonderzoek – onderwijs – beleid Landbouwonderwijs Inrichten Ondersteunen vanuit praktijkcentra Praktijkonderzoek, voorlichting en advisering Educatie  Het verhogen van kennis en expertise binnen de landbouwsector. We doen dit via de in onze provincie gelegen proefcentra en proefbedrijven: voor de groenteteelt de proefcentra van Sint Katelijne Waver en Hoogstraten; voor pluimvee het proefbedrijf in Geel waar recent nog de nieuwe stallen zijn in gebruik genomen en voor melkvee en voedergewassen de Hooibeekhoeve, eveneens te Geel. De verworven kennis delen we met de landbouwers, maar ook met onderwijsinstellingen en beleidsmakers. Als provincie leiden we jonge mensen op tot land- en tuinbouwers in onze landbouwscholen te Mechelen en Stabroek.

(1) Kennis en expertise binnen landbouwsector verhogen Landbouwverbreding Hoeve- en streekproductenbeleid  Lekkers met Streken Beleid rond agrobiodiversiteit: kansenkaarten Maatschappelijke innovatie Nieuwe vormen van ruraal ondernemerschap Stimuleren rurale gebiedsontwikkeling Bedrijven in moeilijkheden Subsidie ‘Boeren op een kruispunt’ Multifunctionele landbouw  Beleidsvorming en implementatie  Ondersteuning van actieve actoren  Veel landbouwbedrijven zoeken naar nieuwe vormen van ondernemerschap in de richting van thuisverwerking en –verkoop, van vergroening of van recreatie. Soms is extra ondersteuning nodig wanneer bedrijven zich op een keerpunt bevinden.

(2) Ontwikkelruimte voor duurzame landbouw vrijwaren Visie op de landbouwstructuur (Nota Ruimte) - Differentiatie van het agrarisch gebied Toekomst voor aanwezige landbouw Kader voor ruimtelijke transformaties - Ruimtelijke afwegingskaders voor specifieke landbouwtakken Glastuinbouw Veeteelt Advisering  aandacht voor efficiënt ingerichte landbouwruimte Ruimtelijke planningsprocessen Vergunningsaanvragen Gebiedsgerichte/ ruimtelijke projecten Beleidsvorming en implementatie Land- en tuinbouw heeft niet alleen voldoende ruimte nodig, maar vooral ook voldoende goed ingerichte ruimte om te kunnen ontwikkelen. Dit is onze leidraad in de advisering van dossiers en projecten. Intussen is ook het Ruimtelijk Structuurplan van de Provincie Antwerpen aan hernieuwing toe. Vanuit ons landbouwbeleid willen we hierin voldoende aandacht voor de professionele landbouw in relatie tot actuele ruimtelijke transformaties in agrarisch gebied. Daarnaast zijn er sectoren zoals glastuinbouw en veeteelt met specifieke noden zowel naar milieu als naar ruimte toe.

(2) Ontwikkelruimte voor duurzame landbouw vrijwaren Landbouwkaarten - beleidsinstrument Degelijk cijfer- en kaartmateriaal noodzakelijk  beleid Verdere ontwikkeling & onderhoud Kansenkaarten Kansen voor samenwerking tussen landbouw, natuur en water Zoeken naar win-win Ondersteunen gemeenten Studies en cijfermateriaal tot op gemeenteniveau Omzendbrief onderhandse verpachting Vragen over landbouwbeleid/ vergunningsdossiers Beleidsvoorbereiding en implementatie  We onderbouwen ons beleid met heel wat cijfer- en kaartmateriaal en willen, waar mogelijk, de gemeenten ondersteunen in hun ruimtelijk landbouwbeleid.

(3) Maatschappelijk draagvlak verhogen Landbouweducatie Educatie melkvee en pluimvee binnen praktijkonderzoek Landbouweducatie naar scholen Ondersteuning landbouweducatie via Provinciale Landbouwkamer Landbouwonderwijs zet deuren open voor klassen Landbouwopleidingen voor lokale overheden (uit te bouwen) Draagvlakverhogende evenementen PROMinANT Evenementen met hoeve- en streekproducten Ondersteuning imagoactiviteiten via Provinciale Landbouwkamer Communicatie en educatie  Dan komen we tenslotte tot onze derde doelstelling namelijk de burger terug in contact brengen met de landbouw. Hooibeekhoeve heeft een interessant aanbod aan landbouweducatie voor scholen. Aangezien ook de meeste beleidsmakers en vergunningsverleners nog weinig voeling hebben met de hedendaagse landbouw, willen we in de nabije toekomst werk maken van een opleiding voor hen. De Provinciale Landbouwkamer geeft advies bij het provinciaal landbouwbeleid en geeft daarnaast ook ondersteuning voor vorming, imagoactiviteiten en klasbezoeken aan landbouwbedrijven.

(3) Maatschappelijk draagvlak verhogen Communicatie Landbouwers en gemeentebesturen: te bestrijden organismen vb distelbesluit - knolcyperus Grote publiek: communicatie via media Hoeve- en streekproductenbeleid Boer en burger met elkaar in contact brengen Erfbeplanting Landschappelijke integratie van landbouwbedrijven Opmaak van gratis plannen voor landbouwers Streven naar opname in vergunningsdossiers Communicatie en educatie  Landschappelijke integratie  Multifunctionele landouw  Beleidsvorming en implementatie  In plaats van het klassieke groenscherm kan aangepaste erfbeplanting een meerwaarde betekenen niet alleen voor de landbouwer zelf maar ook voor de omgeving. Op de Hooibeekhoeve kunnen landbouwers terecht voor een erfbeplantingsplan op maat van hun bedrijf.

Landbouwbeleid provincie Antwerpen “Het landbouwbeleid van de provincie Antwerpen ontwikkelt en stimuleert duurzame landbouw als drager van een innoverend agrocomplex door (1) kennis en expertise binnen de landbouwsector te verhogen, (2) ontwikkelruimte voor duurzame landbouw te vrijwaren en (3) maatschappelijk draagvlak te verhogen. “ Om samen te vatten: dit zijn dus de 3 doelstellingen van ons provinciaal landbouwbeleid. Binnen deze doelstellingen willen wij als provincie de gemeenten ondersteunen in hun eigen beleid. Zo kunnen bijvoorbeeld gemeenten bij onze proefbedrijven terecht voor technische vragen over melkvee- en pluimveehouderij in het kader van milieuvergunningen of voor informatie over erfbeplanting als alternatief voor het verplichte groenscherm. Ook voor het ruimtelijk beleid in agrarisch gebied willen we de gemeenten ondersteunen. Bovendien hebben we ook een (bescheiden) subsidiekorf voor projecten of evenementen die uitvoering geven aan het provinciaal landbouwbeleid. De oproep hiervoor zal binnenkort gelanceerd worden.

Uitvoering van het landbouwbeleid Beleidsveld landbouw Dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid - DLP Beleidsdienst (Antwerpen) Hooibeekhoeve - HH Proefbedrijf Pluimveehouderij - PV 2 provinciale praktijkcentra (Geel) Rurant vzw Platform voor Rurale Ontwikkeling (Geel) , Provinciale landbouwscholen - Stabroek en Mechelen De uitvoering hiervan gebeurt door de beleidsdienst in Antwerpen en onze 2 provinciale proefbedrijven. Ook de vzw Rurant en de provinciale landbouwscholen werken rechtstreeks mee aan de uitvoering van het landbouwbeleid.

Inhoud Provinciaal landbouwbeleid Provinciaal hoeve- en streekproductenbeleid Provinciaal plattelandsbeleid De dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid is ook verantwoordelijk voor het hoeve- en streekproducten en voor het plattelandsbeleid van de provincie.

2. Hoeve- en streekproductenbeleid Strategisch Meerjarenplan Provincie als trekker: Overkoepelend kader creëren Informatieplatform uitbouwen Als bestuur het voorbeeld geven Provincie als facilitator: H&SP promoten bij de consumenten Distributie faciliteren Producentenvorming ondersteunen In samenwerking met de stakeholders is een strategisch meerjarenplan opgesteld. Het zal ons te ver leiden om daar nu uitgebreid op in te gaan. Wel wil ik vermelden dat de provincie het voorbeeld wil geven door zelf in de catering gebruik te maken van lokale producten. We willen ook de gemeenten ondersteunen in hun hoeve- en streekproductenbeleid.

Inhoud Provinciaal landbouwbeleid Provinciaal hoeve- en streekproductenbeleid Provinciaal plattelandsbeleid Het hoofdthema van vandaag is de professionele landbouw, waar we ons als provincie volop voor inzetten via ons landbouwbeleid. We willen echter van de gelegenheid gebruik maken om ook te verwijzen naar ons beleid rond hoeve- en streekproducten en ons plattelandsbeleid omdat in beide de nodige aandacht besteed wordt aan de landbouw.

3. Provinciaal plattelandsbeleid Provinciaal PlattelandsOntwikkelingsPlan (PPOP): ism Rurant vzw ProgrammaDocument voor PlattelandsOntwikkeling PDPO (2014 – 2020) Omgevingskwaliteit op het platteland ≈ As3 Leader Financiering: 50% Europa - 25% Vlaanderen - 25% provincies Agrarische focus Platteland Plus Financiering: 50% Vlaams – 50% provinciaal Eerste projectoproep: deadline is 30 oktober 2014. In naam van collega Peter Bellens, gedeputeerde voor plattelandsbeleid, wil ik u eraan herinneren dat de nieuwe programmaperiode voor plattelandsontwikkelingsprojecten start in 2015 . Gemeenten en middenveldorganisaties kunnen projecten indienen tot 30 oktober 2014. Voor meer informatie en begeleiding kunnen gemeenten terecht bij onze Dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid.

Ondersteuning van gemeenten Provinciaal landbouwbeleid landbouw@provincieantwerpen.be Provinciaal hoeve- en streekproductenbeleid lekkersmetstreken@provincieantwerpen.be Provinciaal plattelandsbeleid platteland@provincieantwerpen.be

Bedankt Dienst lanbouw- en plattelansbeleid Departement Welzijn, Economie en Plattelandsbeleid Mechtilde Hennebert - diensthoofd PaS - Provinciehuis aan de Singel, Desguinlei 100, 2018 Antwerpen T 03 240 58 00 www.provant.be