Blootstellingslimieten: wetenschap of gevoel? Presentatie VNG, 13-10-1999 Blootstellingslimieten: wetenschap of gevoel? Eric van Rongen Gezondheidsraad, Den Haag

Elektromagnetisch spectrum Presentatie VNG, 13-10-1999 Elektromagnetisch spectrum energie inhoud frequentie 3 PHz 300 GHz 300 MHz 300 kHz 300 Hz 0 Hz extreem lage frequenties ioniserende straling optische straling radiofrequenties 100 nm 1 mm 1 m 1000 km golflengte

Betekenis effecten niet elk biologisch effect is schadelijk voor de gezondheid ! voorbeeld: lichtstraling op netvlies leidt via biologische effecten tot zien

Blootstellingslimieten Gezondheidsraad 1997, 2000 International Commission of Nonionizing Radiation Protection (ICNIRP) 1998 overgenomen door Europese Commissie en door Nederland gebaseerd op alle beschikbare wetenschappelijk informatie

Wetenschap als basis vaststellen gezondheidseffecten niet op grond van case reports, maar aan de hand van gedegen wetenschappelijk onderzoek geen vermoedens, maar feiten

Oorzaak en gevolg onderzoek van goede kwaliteit: gepubliceerd in peer-reviewed tijdschrift reproduceerbaar significantie (statistische zekerheid) dosis-effect relatie biologisch mechanisme

Onderzoek al langer dan een halve eeuw onderzoek WO II: thermische effecten begin jaren tachtig: elektriciteitslijnen en leukemie in jaren negentig diverse nationale en internationale onderzoeksprogramma’s

Extrapolatie veel gegevens uit proefdieronderzoek bij extrapolatie van experimentele gegevens naar de mens onzekerheden: inconsistentie omstandigheden verschillen dier/mens kortdurend vs langdurig geen dosis-effect relaties daarom: toepassing veiligheidsfactoren

Veiligheidsfactoren X x V = L beroepsbevolking: factor algemene bevolking: factor 50 X x V = L

Statische velden Statische elektrische velden geen gezondheidseffecten, alleen hinder door ontladingen Statische magnetische velden beweging door veld veroorzaakt elektrische stroompjes biologische en gezondheidseffecten mogelijk geen biologische effecten < 2 T

Laagfrequente velden opwekking elektrische stroompjes beïnvloeding zenuwen en spieren ongecontroleerde bewegingen opwekken fosfenen lichtflitsen

Laagfrequente velden: limieten ICNIRP: stimulering zenuwen bij stroomdichtheid > 100 mA/m2 limiet beroepsbevolking: 10 mA/m2 algemene bevolking: 2 mA/m2

Hoogfrequente velden alleen opwekking warmte aangetoond experimenteel: wel biologische effecten, geen gevolgen voor gezondheid geen relatie met aspecifieke klachten

Hoogfrequente velden: limieten uitgangspunt: opwarming lichaam < 1 °C, daarvoor: energie-opname < 4 W/kg limiet beroepsbevolking: 0,4 W/kg algemene bevolking: 0,08 W/kg

Andere effecten? limieten gebaseerd op wetenschappelijk vastgestelde effecten dit zijn korte-termijneffecten vraag: zijn lange-termijneffecten mogelijk? bijvoorbeeld effecten op kanker hersenfuncties

Veel onderzoek lage frequenties: vooral naar kanker (leukemie bij kinderen) – Pruppers hoge frequenties: kanker en effecten op hersenen - Zwamborn

Effecten op hersenfuncties waarnemen elektromagnetisch veld onder gecontroleerde omstandigheden niet aangetoond invloed op hersengolven tijdens slaap veldsterkte > 100 x hoger dan onder GSM-antennes niet reproduceerbaar geen invloed op uitgerust zijn en gezondheid

Zaktelefoons en hersentumoren proefdier onderzoek: geen invloed GSM-velden op groei of ontwikkeling hersentumoren bevolkingsonderzoek recente onderzoeken in Zweden, VS en Denemarken: geen relatie tussen gebruik mobiele telefoon en voorkomen hersentumoren

RTV zenders en kanker onderzoeken Australië, Engeland: meer leukemie rond radio/tv zenders ? aanvankelijk lijkt positief verband aanwezig nader onderzoek: geen verband

RF velden: lange termijn langdurige blootstelling aan lage veldsterktes: geen relatie met kanker aangetoond geen relatie met andere ziektes of klachten nooit 100% uit te sluiten meer onderzoek

Voorzorg? moeten op grond van de kennis over niet wetenschappelijk bewezen effecten of niet-gezondheidsschadelijke biologische effecten voorzorgsmaatregelen genomen worden?

Mogelijkheden voorzorg nemen van voorzorgsmaatregelen of toepassen voorzorgsbeginsel wordt doorgaans gelijkgesteld met verlagen van blootstellingslimieten maar: onder de vlag van voorzorg zijn vele maatregelen mogelijk

Voorzorgsmaatregelen volgen wetenschappelijke ontwikkelingen (“vinger aan de pols”) geven voorlichting uitvoeren nader onderzoek laagdrempelige (vrijwillige) maatregelen bv vergroten afstand tot bron in nieuwe situaties verlagen blootstellingslimieten

Wetenschap of gevoel? vaststellen blootstellingslimieten: wetenschap nemen (voorzorgs)maatregelen: wetenschap EN gevoel

Presentatie VNG, 13-10-1999