Land & Volk België Taalsituatie

Overzicht De taalgrens Nederlands Wallonië De laatste Belgen Voeren Brussel

De taalgrens Geschiedenis & nu

“Taalgrens” 1. Wanneer is de taalgrens ontstaan? 2. “Voor hen [de Walen, SR] is de taalgrens in noordelijke richting hermetisch afgesloten.” (p.86) Leg uit. Geldt hetzelfde voor de Vlamingen, in zuidelijke richting? 3. “De homogeniteit van het taalgebied was […] het uitgangspunt bij het vastleggen van de taalgrens.” (p.88) “Twee taalgrenzen zouden vanaf 1962 samenvallen” (p.92) Leg beide uitspraken uit. 4. Van Istendael heeft het over twee taaleilandjes: Voeren en Komen. Waar ligt Komen en tot welke provincie behoort het? 5. Wat wordt in België bedoeld met “faciliteiten”? 6. Waar ligt Frans-Vlaanderen? Welke talen spreekt men daar? 7. “Vlaams, echt Vlaams, wordt gesproken in drie landen, maar lang niet in het hele gebied dat nu Vlaanderen wordt genoemd.” (p.103) Leg uit.

Herhaling - taalgrens 1932: Nederlands de officiële taal in bestuur en lager + middelbaar onderwijs in West- en Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Limburg en de Brabantse arrondissementen Leuven en Brussel Steeds meer Franstaligen in voorheen Nederlandstalige gemeenten Talentellingen in 1910, 1920, 1930 en 1947

Herhaling - taalgrens Talentellingen in 1910, 1920, 1930 en 1947 meer dan 30 procent anderstalig = gemeente tweetalig Frans schuift op in noordelijke richting Sociale taalgrens, Frans prestige Dubieuze methoden bij talentellingen

Herhaling - taalgrens Talentelling in de jaren zestig ongeldig verklaard Definitieve taalgrens vastgelegd op basis van taaltellingen 1947 In 1970 in de grondwet Faciliteitengemeenten (taalminderheid groter dan 30 procent) Probleem verfransing blijft --- staatsstructuur veranderen

Herhaling - faciliteitengemeente Recht op berichtgeving in twee talen Recht op bediening in eigen taal op administratief vlak De mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden onderwijs in de eigen taal te organiseren

Herhaling - federalisering Vanaf 1970 Staatshervormingen (1970, 1980, 1988-89, 1993 en 2001-2003) => België steeds meer gedecentraliseerd 1993: „België is een federale staat, samengesteld uit de Gemeenschappen en de Gewesten.“

“Taalgrens” 1. Wanneer is de taalgrens ontstaan? 2. “Voor hen [de Walen, SR] is de taalgrens in noordelijke richting hermetisch afgesloten.” (p.86) Leg uit. Geldt hetzelfde voor de Vlamingen, in zuidelijke richting? 3. “De homogeniteit van het taalgebied was […] het uitgangspunt bij het vastleggen van de taalgrens.” (p.88) “Twee taalgrenzen zouden vanaf 1962 samenvallen” (p.92) Leg beide uitspraken uit. 4. Van Istendael heeft het over twee taaleilandjes: Voeren en Komen. Waar ligt Komen en tot welke provincie behoort het? 5. Wat wordt in België bedoeld met “faciliteiten”? 6. Waar ligt Frans-Vlaanderen? Welke talen spreekt men daar? 7. “Vlaams, echt Vlaams, wordt gesproken in drie landen, maar lang niet in het hele gebied dat nu Vlaanderen wordt genoemd.” (p.103) Leg uit.

Voeren Fourons

Komen-Waasten Comines-Warneton

“Taalgrens” 1. Wanneer is de taalgrens ontstaan? 2. “Voor hen [de Walen, SR] is de taalgrens in noordelijke richting hermetisch afgesloten.” (p.86) Leg uit. Geldt hetzelfde voor de Vlamingen, in zuidelijke richting? 3. “De homogeniteit van het taalgebied was […] het uitgangspunt bij het vastleggen van de taalgrens.” (p.88) “Twee taalgrenzen zouden vanaf 1962 samenvallen” (p.92) Leg beide uitspraken uit. 4. Van Istendael heeft het over twee taaleilandjes: Voeren en Komen. Waar ligt Komen en tot welke provincie behoort het? 5. Wat wordt in België bedoeld met “faciliteiten”? 6. Waar ligt Frans-Vlaanderen? Welke talen spreekt men daar? 7. “Vlaams, echt Vlaams, wordt gesproken in drie landen, maar lang niet in het hele gebied dat nu Vlaanderen wordt genoemd.” (p.103) Leg uit.

Nederlands (vs) Vlaams

“Nederlands” 1. Waar wordt Vlaams, “echt Vlaams”, gesproken? 2. Wat bedoelt Van Istendael met “Verkavelingsvlaams”? Waarom vindt hij deze taalvariant zo afschuwelijk? Ben je het eens met zijn argumentatie?

“Vlaams” Historisch: In Oost- en West-Vlaanderen (België) In Frans-Vlaanderen (Frankrijk) In Zeeuws-Vlaanderen (Nederland)

“Nederlands” 1. Waar wordt Vlaams, “echt Vlaams”, gesproken? 2. Wat bedoelt Van Istendael met “Verkavelingsvlaams”? Waarom vindt hij deze taalvariant zo afschuwelijk? Ben je het eens met zijn argumentatie?

Tussentaal “Verkavelingsvlaams”

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden In Nederland Het AN De informele omgangstaal Dialecten

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden In Vlaanderen Het AN afstand veel groter! De informele omgangstaal Dialecten

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden In Nederland en Vlaanderen AN AN Noordelijke variant Zuidelijke variant = VRT-Nederlands Informele omgangstaal afstand veel groter! Informele omgangstaal Tussentaal Dialecten een continuüm, oost versus west

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden In Nederland en Vlaanderen AN AN Noordelijke variant Zuidelijke variant = VRT-Nederlands Informele omgangstaal afstand veel groter! de afstand tussen de informele omgangstaal in Nederland en België dus ook veel groter! Informele omgangstaal Tussentaal Dialecten een continuüm, oost versus west

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden In Nederland en Vlaanderen verschillen niet zo groot AN AN Noordelijke variant Zuidelijke variant = VRT-Nederlands Informele omgangstaal afstand veel groter! de afstand tussen de informele omgangstaal in Nederland en België dus ook veel groter! Informele omgangstaal Tussentaal Dialecten een continuüm, oost versus west

Dialecten in VL & WL http://www.youtube.com/watch?v=5ekyAHN0Eeg (vanaf 0:57)

Wallonië & het Waals/Frans

“Wallonië” 1. Geert van Istendael noemt een aantal bekende Walen. Welke Walen ken je van zijn opsomming? Ken je nog andere Walen? 2. Hoe is “Wallonië” ontstaan? Waar komt de naam vandaan, en wanneer werd die voor het eerst gebruikt voor het huidige gebied “Wallonië”? 3. Hoe/wanneer is de Waalse beweging ontstaan? 4. “Waals is, net zoals Vlaams, een veel te algemene naam”. (p.136) Leg uit. 5. Wanneer was Wallonië het brandpunt van de cultuur in Noordwest-Europa? 6. Luik heeft een bijzonder positie in Wallonië. Waarom? 7. In Wallonië heeft industrie altijd een belangrijke rol gespeeld. Leg kort uit. Welke steden zijn bij uitstek industriesteden? 8. Waar bevinden zich de meeste autowegen? 9. “New York is gesticht door Walen.” (p.146) Leg uit.

René Magritte

Paul Delvaux

Georges Simenon

Justine Henin

Adolpe Sax

Django Reinhardt

http://www.youtube.com/watch?v=SvZz7ebH7g0

Sandra Kim

“Wallonië” 1. Geert van Istendael noemt een aantal bekende Walen. Welke Walen ken je van zijn opsomming? Ken je nog andere Walen? 2. Hoe is “Wallonië” ontstaan? Waar komt de naam vandaan, en wanneer werd die voor het eerst gebruikt voor het huidige gebied “Wallonië”? 3. Hoe/wanneer is de Waalse beweging ontstaan? 4. “Waals is, net zoals Vlaams, een veel te algemene naam”. (p.136) Leg uit. 5. Wanneer was Wallonië het brandpunt van de cultuur in Noordwest-Europa? 6. Luik heeft een bijzonder positie in Wallonië. Waarom? 7. In Wallonië heeft industrie altijd een belangrijke rol gespeeld. Leg kort uit. Welke steden zijn bij uitstek industriesteden? 8. Waar bevinden zich de meeste autowegen? 9. “New York is gesticht door Walen.” (p.146) Leg uit.

Wallonië In de 19de eeuw voor het eerst gebruikt, later pas populair „Waals“ voor de taal meer dan 900 jaar oud

De Waalse Beweging Een reactie op de Vlaamse Beweging Eind de 19de eeuw Polemiek, o.m. rond de vernederlandsing van de universiteit Gent „Sire, il n‘y a pas de belges“ (Jules Destrée) Sturen op federalisme aan Grotere partijen nemen deze ideeën over (cf. de PS)

“Wallonië” 1. Geert van Istendael noemt een aantal bekende Walen. Welke Walen ken je van zijn opsomming? Ken je nog andere Walen? 2. Hoe is “Wallonië” ontstaan? Waar komt de naam vandaan, en wanneer werd die voor het eerst gebruikt voor het huidige gebied “Wallonië”? 3. Hoe/wanneer is de Waalse beweging ontstaan? 4. “Waals is, net zoals Vlaams, een veel te algemene naam”. (p.136) Leg uit. 5. Wanneer was Wallonië het brandpunt van de cultuur in Noordwest-Europa? 6. Luik heeft een bijzonder positie in Wallonië. Waarom? 7. In Wallonië heeft industrie altijd een belangrijke rol gespeeld. Leg kort uit. Welke steden zijn bij uitstek industriesteden? 8. Waar bevinden zich de meeste autowegen? 9. “New York is gesticht door Walen.” (p.146) Leg uit.

Culturele erfenis Doornik (Tournai) al in de Romeinse tijd van belang In de 7de eeuw abdijen – intensieve beïnvloeding Ierse kloosterbeschaving Ten tijde van Karel de Grote! Eind 10de tot 12de eeuw: Luik culturele hoofdstad ten noorden van de Alpen

Prinsbisdom Luik

Rogier van der Weyden

Steenkoolindustrie Wallonië eerste streek in Europa waar steenkool werd gebruikt De Borinage (Henegouwen) Luik Na WOII: alle mijnen gesloten

De Borinage Henegouwen

Charleroi

Metaalindustrie Lange traditie O.a. wapens Luik Charleroi Voor WOI: meest geavanceerde fabrieken, later geen vernieuwingen Het „Waalse staal“: steeds meer verlies Werkloosheid

Staalfabriek in Luik

De Ardennen

De laatste Belgen De Duitstalige Gemeenschap

De Duitstalige Gemeenschap

De Duitstalige Gemeenschap Hoofdstad Eupen De Oostkantons versus de Duitstalige Gemeenschap Na WOI: bij België (sinds 1920) In 1940 bij Duitsland, na WOII terug bij België

De Duitstalige Gemeenschap Walmedy en Waimes: Franse Gemeenschap (ca. 19.000) De rest van de Oostkantons (o.a. Eupen): Duitstalige Gemeenschap (ca. 75.000) Negen faciliteitengemeenten Eigen parlement en regering De Belgischer Rundfunk (BRF)

“De laatste Belgen” 1. Waarom heet dit hoofdstuk “De laatste Belgen”? 2. Dat deze “laatste Belgen” tot het Belgische grondgebied behoren heeft voor hen zowel nadelen (gehad) als voordelen. Leg uit.

Voeren Fourons

“Voeren” 1. Waar ligt Voeren en tot welke provincie behoort het sinds 1962? 2. Van Istendael geeft een drietal redenen waarom Voeren niet behoort tot de provincie waar het geografisch bijhoort. Welke? 3. Volgens Geert van Istendael speelt (speelde) de tegenstelling “Franstalig” versus “Nederlandstalig” geen essentiële rol in het conflict in Voeren. Waarom niet? Welke tegenstelling speelt wel een rol? 4. Wie is José Happart? Wat is zijn reputatie in Wallonië enerzijds en Vlaanderen anderzijds? 5. Wat zijn de Voer-wandelingen en waarom bezorgen die België in het buitenland een kwalijke reputatie?

Voeren Fourons

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden

Voeren Jaren 60 – 70: Velen spreken Nederlands (dialect), Frans (dialect) en Duits Voeren overgeheveld naar Limburg het Luiksgezinde Retour à Liège versus het Vlaamsgezinde Voerbelangen Meerderheid: de Luiksgezinde partij

Voeren Jaren 80 – 90: Luiksgezinde/socialistische versus Vlaamsgezinde/nationalistische milities Brugemeester José Happart weigert Nederlands te spreken

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden

Voeren Begin 21ste eeuw: Vlaamsgezinde partij haalt de meerderheid Veel Nederlanders in Voeren, EU Situatie gekalmeerd

Brussel Taalsituatie

Bekende Brusselaars?

Jean-Claude Van Damme

Jacques Brel

“Hergé”

Victor Horta

Vlaming noch Waal ‘Brussel, de woonplaats van ongeveer een tiende van de Belgische bevolking, is een tweetalige enclave in Vlaams gebied, ruim tien kilometer ten noorden van de taalgrens. Binnen de gemeente wonen Nederlands- en Franstaligen door elkaar. Vele hoofdstedelingen voelen zich bovendien noch Vlaming, noch Waal. Het is soms moeilijk uit te maken wie van de vele tweetalige Brusselaars Nederlandssprekenden zijn die Frans kennen die wie Franssprekenden die Nederlands kennen.’ (De Vries 1995: 222)

Taalsituatie nu Schatting:

Geschiedenis van het Nederlands Het Nederlands in het Zuiden http://users.telenet.be/vanschel/Brabant/nieuws/1.jpg

Artikelen IS http://www.gorik.be/100/716

“Brussel” Brussel is tweetalig maar het Frans domineert er. Dat was niet altijd zo. Hoe komt het dat Brussel is verfranst? Welke oorzaken noemt Van Istendael? 2. Waarom vindt Van Istendael het belangrijk dat het Nederlands nog altijd officieel wordt erkend in Brussel? Ben je het met hem eens?

De verfransing van Brussel In oorsprong een Nederlandstalige stad Tot begin 19de eeuw: sociale taalgrens (zoals in andere Vlaamse steden) Het Frans in Brussel niét teruggedrongen Waarom?

De verfransing van Brussel Hoofdstad Na 1830: Brussel symbool van nieuwe staat (“één land, één volk, één taal”)

De verfransing van Brussel “de schaamte van de mensen voor hun eigen taal” (p. 123) => Sociale taalgrens

De verfransing van Brussel “de strijd voor het dagelijks brood” (p. 123) => Voordeliger Frans te spreken, economische redenen

De verfransing van Brussel “Ik denk dat de socialistische beweging in de verfransing van Brussel een doorslaggevende rol heeft gespeeld” (p. 122) BWP = Belgische Werkliedenpartij Franstalig Vooral in Wallonië (daar: zware industrie) Antiklerikaal (=> antikatholiek)

De verfransing van Brussel “de Vlaamse collaboratie” (p. 127) “Die heeft ervoor gezorgd dat na beide oorlogen alles, maar dan ook alles wat maar zweemde naar Nederlands gelijk werd gesteld met de wandaden van de Duitse bezetter.’ (idem)

FDF (°1964) = Front Démocratique des Francophones

De verfransing van Brussel “de ontzagwekkende Vlaamse schaapachtigheid heeft zeker ook bijgedragen tot de verfransing van Brussel” (p. 127)

De verfransing van Brussel Eurocraten Immigranten

“Brussel” Brussel is tweetalig maar het Frans domineert er. Dat was niet altijd zo. Hoe komt het dat Brussel is verfranst? Welke oorzaken noemt Van Istendael? 2. Waarom vindt Van Istendael het belangrijk dat het Nederlands nog altijd officieel wordt erkend in Brussel? Ben je het met hem eens?

De verfransing van Brussel “Ik aanvaard niet en kan niet aanvaarden dat in mijn stad met alle mogelijke middelen, tot fysiek geweld toe, jarenlang is geprobeerd mijn taal uit te roeien.” (p. 133)

De verfransing van Brussel “Ik kan niet aanvaarden dat in de grootste stad in het Nederlandse taalgebied het Nederlands als levende taal verdwijnt.” (p. 133-134) “Ik kan niet aanvaarden dat de hoofdstad van het tweetalige België niet tweetalig is.” (p. 133)

De verfransing van Brussel “Daarbij kan ik niet verdragen dat Brussel wordt vermoord. Brussel leeft bij gratie van zijn twee culturen.” (p. 134) “Ik ben een bastaard en daar ben ik trots op.’ (p. 134)

Brussel in de toekomst? ???

http://www.taalrespect.be/archives/category/brussel/

http://www.briobrussel.be/assets/ andere%20publicaties/nl_51_brus13nl.pdf