Hoofdstuk 10: Positie, status en rollen

Begrippen hoofdstuk 10 Sociale posities Toegewezen posities Verworven posities Sociale status Aanzien Achting Sociale rollen Role set Positie-set Rollenconflicten Kinetische sociale processen Dynamische sociale processen

Sociale positie De plaats die iemand in de maatschappij of in een groep inneemt in verhouding tot andere posities Vb: positie van man (t.o.v vrouw) Positie van chinees (t.o.v. indiaan, ….) Positie van student (t.o.v docent, dekaan…) Directeur (t.o.v ondergeschikte, ..)

Het bereiken van sociale posities Onderscheid van Linton: 1. Toegewezen sociale posities (ascribed positions) Positie die men automatisch, vanzelf krijgt. Dus: zonder er iets voor te doen of zonder er iets aan te kunnen doen. Vb. creool, vrouw, Amerikaan Van verschillende orde: kort, langer, levenslang

Onderscheid van Linton (vervolg): 2. Verworven sociale posities (achieved positions) Positie die men verkrijgt na eigen inspanning: diploma’s, hard werken, oefenen Vb. beste student ADEKUS, parlementariër, schrijver,… Achieved positions: vaak middels onderwijs.

Onderscheid Linton te strak: Vb. niet alle verworven positie: dezelfde inspanning. Vgl: topsporter, echtgenoot Vb. zeer vluchtige posities zoals: voetganger, toerist,.. Vb. sommige toegewezen posities: levenslang. zoals: hindostaan, ……..

Vandaar: Toevoeging: Tijdelijke posities mbt levensfasen van de mens: Baby – peuter – kleuter – tiener …. Mbt sterke stijging/daling op de maatschappelijke ladder

Sociologisch belang posities Mensen worden door anderen gewaardeerd op grond van de sociale positie(s) die zij innemen (=sociale status) Van mensen wordt bepaald gedrag verwacht op basis van de positie(s) die zij innemen Elke positie: rechten en plichten

Sociale status / prestige Waardering die door anderen wordt gegeven aan de sociale positie, en wel los van de persoon die de positie op gegeven moment bekleedt ELKE POSITIE heeft een status !!!! Sociale status is relatief: meer/minder in vergelijking met andere posities

Sociaal aanzien Waardering (door anderen) voor de persoonlijke manier waarop een persoon een bepaalde positie bekleedt. M.a.w. Waardering die men ontvangt voor de manier waarop men de positie vervult

Sociaal aanzien en gezag: Gezag: erkenning (niet perse waardering in termen van hoog en laag) van de sociale controle die door een hoger geplaatste wordt uitgeoefend. Sociaal aanzien: geen betrekking op sociale controle, doch op de wijze van uitoefening van de positie. Zowel gezag als sociaal aanzien moeten worden verworven Groot sociaal aanzien KAN samengaan met gezag (afhankelijk van de sociale positie).

Sociale achting waardering die men iemand geeft als persoon en wel door de manier waarop de persoon zich gedraagt (op grond v. zijn levenswandel).

Status – aanzien – achting vergeleken Sociale status: alleen gebonden aan positie (en niet aan persoon die de positie bekleedt) Sociaal aanzien: gebonden aan persoon en positie, nl. de manier waarop de persoon de positie bekleedt Achting: niet gekoppeld aan een bepaalde positie, wel aan een bepaalde persoon. Sociaal aanzien en achting: persoons-gebonden. Sociale status: onpersoonlijk.

Sommige sociale posities op hetzelfde moment door een groot aantal personen vervuld. V.b. verpleegkundigen, vakbondsleiders, administratief medewerker Sommige sociale posities waarvan er slechts 1 persoon tegelijkertijd in zit V.b. de bisschop van de RK kerk in Suriname, voorzitter DNA, PG, voorzitter ADEKUS, enz.

Sociale rollen min of meer bindende verwachtingen omtrent het gedrag dat men verbindt aan iemand in een sociale positie

In de samenleving: verschillende verwachtingen omtrent hoe men zich in een bepaalde positie (als bekleder van die positie) moet gedragen. Ivm behoefte aan beetje voorspelbaarheid. V.b. van arts wordt verwacht dat hij zijn geheimhoudingsplicht nakomt, van docent …

Elke positie in de maatschappij kent rechten en plichten Elke positie in de maatschappij kent rechten en plichten. Gedrag dienovereenkomstig, i.g.v inname positie Sociale rollen: specifieke normen; nl normen gekoppeld aan posities Sociale rollen: altijd betrekking op anderen (die bepaalde verwachtingen hebben) en wordt door anderen bepaald. Interactie soepeler als rollen duidelijk zijn en mensen zich volgens verwachtingen gedragen

Roldistantie Rol vervullen of spelen? roldistantie. Men speelt dan de rol, zonder erin te geloven en zonder te staan achter hetgeen men doet. Men komt alleen uiterlijk tegemoet aan de verwachtingen van anderen. Vb. rol student ‘spelen’

Rol als snijpunt tussen individu en samenleving Verschillende personen/groepen mogelijk uiteenlopende verwachtingen hebben over de inhoud van eenzelfde rol. Sociale rollen geven mensen ruimte om er een zekere persoonlijke interpretatie aan te geven. Anderzijds ervaren mensen in hun rollen ook de sociale druk van hun medemensen. Men kan de rol niet helemaal naar eigen believen vervullen. Vermenging van psychische en sociale elementen

Rollenconflicten M.b.t rollenstelsel / role set - intern M.b.t. positie set - extern

Rollenstelsel (role set) geheel van rolrelaties t.a.v. het gedrag van degene met één bepaalde sociale positie. M.a.w m.b.t 1 positie met bijbehorende rollen

Positie set (position set) Posities met bijbehorende rollen Geheel van verschillende sociale posities van één persoon met hun eigen rolset

Problemen in de interactie: Rollenconflicten -Intern rollenconflict: vanuit 1 positie Spanning tussen rollen uit 1 rollen- stelsel behorend bij 1 positie. Tegenstrijdige verwachtingen tav 1 positie Vb. student (1 positie) t.o.v. docenten medestudenten, administratie, RC ..

- Externe rollenconflicten Vanuit 2 of meerdere posities Spanning tussen rollen van iemand op grond van meerdere uiteenlopende sociale posities tegenstrijdige verwachtingen en eisen op grond van het feit dat iemand 2 of meer verschillende posities bekleedt V.b. student/sporter/vrijwilliger Rode Kruis/ dochter……..

- Rollenwisseling Vanuit het bekleden van verschillende posities tegelijk t.o.v. 1 en dezelfde persoon Veelvuldige rollenwisseling kan problemen veroorzaken V.b. moeder/zwemcoach van eigen dochter/ docent eigen dochter

Oplossen rollenconflicten Intern/extern: Proberen rollen gescheiden te houden. Situatie proberen te vermijden Zoeken naar compromis. Beide partijen beetje hun zin 1 van de rollen voorrang geven

Rolverwildering Als ene persoon zich elementen uit de rol van de ander toe-eigent V.b. politie vs militairen

Kinetische sociale processen Definitie: Wanneer interacties zich herhalen in (praktisch) dezelfde vorm zodat de verhoudingen tussen mensen of groeperingen niet of nauwelijks veranderen niet hetzelfde als statisch

Dynamische sociale processen interacties die leiden tot sociale en/of culturele veranderingen