Arbeid, vergrijzing en globalisering: naar een nieuw sociaal pact?! Marc De Vos

België vandaag Hoogtepunt van private welvaart in absolute termen (micro) Tanende gezondheid (macro): Geleidelijk verval van de welvaartsstaat: gezondheidszorg, pensioen, gezinsbijslagen, armoede, onderwijs Onvoldoende economische groei ondanks historisch hoge en lange mondiale groei Onvoldoende werkgelegenheid – dysfunctionele arbeidsmarkt

Uitdagingen 21ste eeuw Klimaat Energie Religie en multi-etnische samenleving … Vergrijzing Globalisering

Vergrijzing

Vergrijzing Vergrijzing = levensverwachting + denataliteit + baby boomers / baby busters Geboortecijfer: 1,6 vs. 2,1 Beroepsactieve bevolking EU25: 303 milj. 2004 – 280 milj. 2025 Verlies van 1 miljoen / jaar over de komende 20 jaar  economische impact! België in 2020: Actieven: -300.000 + resterende ouder Niet-actieve ouderen: +200.000

Uitdagingen Het “piramidespel” van de sociale zekerheid & stijgende kosten in pensioen en gezondheidszorgen Minder financieringsbasis in de economie Internationale competitiviteit Afbetaling staatsschuld Meervoudige bankschroef

Een uitweg? Rapporten Commissie Vergrijzing: Activiteitsgraad 70% “asap” (62% nu) Productiviteitsstijging van 1,75% per jaar tot 2030 (1,45% gemiddeld tussen 1980-2004) Stijging ziekteverzekering: max. 3% per jaar (5% gemiddeld 1970-2006) Afbouw staatsschuld tot 60% BBP tegen 2014 (nu 85%) & alles wat vrijkomt terug in de SZ Economische groei van gemiddeld 2,2% op jaarbasis tot 2030 (1,8% tussen 1990-2005)

Activiteitsgraad Activiteitsgraad: van nu 61 % moet naar ong. 70% +400.000 VTE Werkloosheid van 14% naar 8%: trendbreuk Noodzakelijk: Werklozen en zwartwerkers recupereren Langer werken Betere “matching” op de arbeidsmarkt Selectieve immigratie Tewerkstellingsgroei in de private sector

Arbeidsmarkt vandaag Meerdere arbeidsmarkten Hooggeschoold/laaggeschoold – man/vrouw – Vlaanderen/Wallonië – publiek/privaat etc. Keihard voor de zwakste - laaggeschoolde 3 keer meer kans op werkloosheid – (EU15: 1,5) Bijna 1 op 10 in langdurige werkloosheid Nauwelijks 5% per jaar geniet een opleiding Tewerkstelling geconcentreerd in de marge van de arbeidsmarkt – insiders/outsiders Manifeste raciale stratificatie

Arbeidsmarkt en ouderen Activiteitsgraad: 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15 55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%) Aandeel zelfstandigen: Algemeen: -20% 60+: 50% Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4% 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO

Arbeidsmarkt en ouderen Activiteitsgraad: 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15 55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%) Aandeel zelfstandigen: Algemeen: -20% 60+: 50% Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4% 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO  Geen arbeidsmarkt na 50 jaar & ontslag

Oorzaken Push: Personeelsbeleid, mentaliteit en discriminatie Loonkosten en kostprijs aanvullende verzekeringen Ontslagkosten Pull: Gebrek aan perspectief: alles of niets Werken loont te weinig Mentaliteit Vervroegde pensionering: 80% - “lump of labour” syndroom

Globalisering

Globalisering Politieke, economische én technologische liberalisering Per saldo enorme voordelen voor de gehele wereldeconomie, inclusief voor de ontwikkelde landen Verliezers in bepaalde regio’s en bepaalde sectoren Nog maar het begin, behoudens mondiale crisis – demografische ontwikkeling

Globalisering India en China zijn vandaag nog wezenlijk agrarische landen BBP: China = 6 x België; India = 2 x België China: Gemiddelde jaarinkomen top 1% in 2006 = 10.000 EUR 77% van de stedelijke huishoudens in China vandaag jaarinkomen van – 2500 EUR In 2008 = derde economie ter wereld, maar in BBP/capita nog niet in de top 100 BRICs + “The Next Eleven”

Implicaties Gevaren (voor ons): Kansen: Enorm reservoir aan goedkope en goedgeschoolde arbeid Kansen: Enorme investeringen in infrastructuur en technologie etc. zijn nodig Lokale consumentenmarkt, ook voor dure Westerse producten De groei-economieën worden enorme klanten én investeerders Winnen als consumenten én als economie

Productiefactor arbeid “Prijs” van arbeid staat onder druk Dalend aandeel van arbeid in het nationale inkomen Productiviteitsgroei essentieel High velocity arbeidsmarkt: sneller, meer variatie, meer verandering Beter omgaan met verandering v. gestandaardiseerde arbeidsmarkt en loopbaan: IMF, Oeso, Europese Unie

Besluit

Besluit Zowel voor vergrijzing als voor globalisering: anders gaan werken De budgettaire en economische noodzaak is ook een sociale noodzaak én een ethische noodzaak Weg van de retoriek van verworven rechten. Iedereen moet (samen) veranderen: WGs, WNs en overheid

Besluit Verandering is geen revolutie en is elders al met succes gebeurd: Combinatie werk-gezin Van jobzekerheid naar werkzekerheid Activering doordrijven in werkloosheid Langer en anders werken Opleiding en vorming Vakbonden en werkgevers kunnen en moeten voortrekkers worden Arbeidsmarkt is prioritair maar geen panacee

Statisch v. Dynamisch

Contact Info Marc De Vos marc.devos@itinerainstitute.org T. 02 412 02 60 www.itinerainstitute.org