Jan Rouwendal Afd. Ruimtelijke Economie FEWEB VU Amsterdam

 Concentratie van werkgelegenheid ◦ Eerst in industrie, later in diensten  Concentratie van personen ◦ Dip in jaren 1970  Concentratie van voorzieningen ◦ Als afgeleide, maar ook als zelfstandige kracht  Motor van economische groei ◦ Door ‘agglomeratievoordelen’

 Dalende transportkosten ◦ Global village, death of distance  Schakels uit productieketen op verschillende locaties  Sterkere concurrentie  Afnemende voorsprong OECD-landen  Kenniseconomie ◦ Concentratie van menselijk kapitaal blijft belangrijk  Nabijheid faciliteert face-to-face contacten  Relatie tussen % hoog opgeleiden en groei

 Steden zijn niet vanzelfsprekend aantrekkelijk ◦ Hoge huizenprijzen ◦ Verkeerscongestie ◦ Hoge lonen  Compensatie is mogelijk door ◦ Hoge productiviteit ◦ Betere voorzieningen

 Advies Rli ◦ 1 ste ‘essentiele opgave’: economie en kennis ◦ Naast agglomeratiekracht, infrastructuur en bedrijfscluster wordt aandacht gevraagd voor ‘quality of life’ ◦ “landschap en cultureel erfgoed zijn van belang voor een economisch concurrerende regio”  Zoals o.a. door Marlet en Woerkens is betoogd

 Consumenten waarderen stedeljke voorzieningen ◦ ‘Reverse commuting’ ◦ Meer variatie in producten  Bijv. restaurants ◦ Veel voorzieningen zijn typisch stedelijk  Theaters, concertgebouwen, musea ◦ Historische binnensteden  Zijn zelf een belangrijke voorziening  Geven een aantrekkelijk decor

 ‘Revealed preferences’  Studies tonen telkens een belangrijke bijdrage van erfgoed en natuur aan de aantrekkelijkheid van woonlocaties  Bijv. Van Duijn en Rouwendal (2013) ◦ Vooral hoger opgeleiden hebben belangstelling voor erfgoed ◦ Naast het erfgoed zelf, ook de daaraan gerelateerde voorzieningen ◦ Erfgoed heeft substantiele invloed op huizenprijzen en samenstelling bevolking

(1)(2)(3)(4)(5) Gemiddeld Hoog- opgeleide single Hoog- opgeleide tweeverdieners Huishoudens met kinderen onder de 18 Leeftijd +10 jaar Beschermd stadsgezicht in woongemeente (+km2) Beschermd stadsgezicht in omliggende gemeenten (+km2)

 Central Paris is rich and downtown Detroit poor (Brueckner, Thisse & Zenou, 1999)  Verklaring: amenities ◦ In combinatie met inkomenseffect  Hogere inkomens vragen meer amenities  Zelf-versterkend effect: ◦ Erfgoed trekt hoge inkomens aan ◦ Door hoge inkomens meer en betere winkels, restaurants, theaters ◦ Waardoor de stad nog aantrekkelijker wordt ◦ En mogelijk ook productiever …

 Je kunt het niet maken…  …maar wel in betere staat brengen.. ◦ Herbestemming ◦ Restauratie, herstel .. of namaken. ◦ Retro architectuur  Mogelijk alternatief: zorg voor kwalitatief hoogwaardig eigentijds ontwerp

Voor restauratie: negatief Tijdens restauratie: pos voor WG, 0 voor VA Na restauratie: post voor WG, 0 voor VA

 Onderzoek naar uitstralingseffecten van gesubsidieerde restauraties van (nationale) monumenten  Effecten op huizenprijzen in de omgeving

T ABLE 2 — B ASELINE RESULTS FOR HOUSE PRICES Dependent variable: Δ price (log) (1)(2)(3)(4)(5)(6) OLS 2SLS Δ Investments (in million € per km²)0.0182***0.0152***0.0332***0.0297**0.0168**0.0539*** ( )( )( )(0.0120)( )(0.0112) Uitstralingseffecten zijn veel groter dan investeringen Investeringen zijn gedeeltelijk gesubsidieerd

 Faciliteren proximity ◦ De arbeidsmarkt functioneert goed  Ook tweeverdieners kunnen er een plaats vinden ◦ Arbeids- en woningmarkt reageren op elkaar  Woningbouw volgt vraag ◦ Je komt er niet alleen om te werken ◦ Zijn ook voor lager-opgeleiden aantrekkelijk ◦ En voor (al dan niet hoogopgeleide) migranten