Herkennen laaggeletterdheid Hélène Huis in 't Veld Regiomedewerker Groningen Stichting Lezen & Schrijven Trienet Sikkema Docent NT1 & NT2 Nelly Hoeksema Taalambassadeur

Programma Bewustwording Herkennen Gesprek aangaan Doorverwijzen 2

Brainstorm Wat weet u al van laaggeletterdheid?

Vraag Hoeveel procent van de woorden van een tekst moet je kennen om de tekst te kunnen begrijpen? A: 60% B: 70% C: 90%

60% . Het ……… …………. kwam voor …… dan ook als ………... Het ………… ervan  is ………… door het  Huis voor de …… ……….., een ………… ………… in …………… die zich ………….. voor een ……. en …… ………. van de ……… .  ………… staat voor …………… van ……………….. en …… …… ….. in een wijk of …… . Het doel is om zoveel ………. ………. vanuit hun …... ..…. ……… en vaker aan het ………… of ………….. te krijgen. . Tekst website CJG

70% Het ……… ………….kwam voor Jeroen dan ook als ………... Het ………… ervan is ………… door het Huis voor de Sport …………….., een ………… ………… in …………… die zich ………….. voor een ……. en gezonde ………. van de ……… . ………… staat voor …………… van ……………….. en andere lokale ….. in een wijk of …… . Het doel is om zoveel ………. ………. vanuit hun eigen behoefte …………… en vaker aan het sporten of bewegen te krijgen.

90% Het ………Sportdorp kwam voor Jeroen dan ook als geroepen. Het ………… ervan is ontwikkeld door het Huis voor de Sport ……………, een stichting ……………… in Hoogezand die zich ………….. voor een actieve en gezonde leefstijl van de Groningers. Sportdorp staat voor …………… van ……………….. en andere …………partijen in een wijk of dorpskern. Het doel is om zoveel mogelijk inwoners vanuit hun eigen behoefte …………….. en vaker aan het sporten of bewegen te krijgen.

100% Het initiatief Sportdorp kwam voor Jeroen dan ook als geroepen. Het concept ervan is ontwikkeld door het Huis voor de Sport Groningen, een stichting gevestigd in Hoogezand die zich beijvert voor een actieve en gezonde leefstijl van de Groningers. Sportdorp staat voor samenwerkingsverbanden van sportverenigingen en andere lokale partijen in een wijk of dorpskern. Het doel is om zoveel mogelijk inwoners vanuit hun eigen behoefte intensiever en vaker aan het sporten of bewegen te krijgen. Bron: http://www.cjg.groningen.nl/index.php?id=27976&news_item_id=88950&pi=41661

http://www. sportdorp-musselkanaal http://www.sportdorp-musselkanaal.nl/nieuws/sportdorp-musselkanaal-in-de-media.html

Wat is laaggeletterdheid? Iemand is laaggeletterd of functioneel analfabeet als hij of zij niet in staat is gedrukte of geschreven informatie te gebruiken om: te functioneren in de samenleving; te functioneren op de werkplek; eigen doelstellingen te realiseren; eigen kennis en ontwikkeling te realiseren.

Wat is laaggeletterdheid? Ook laaggeletterden (dus niet analfabeet): veel problemen met deze zaken

Vraag Hoeveel laaggeletterden tussen 16 en 65 jaar zijn er in Nederland? A. 1,3 miljoen B. 1,6 miljoen

Vraag Welk percentage van de laaggeletterden is van autochtone afkomst? A. 23% B. 65%

Noord-oost Groningen Figuur 1: percentage laaggeletterden per gemeente, 16 t/m 75 jarigen, 2005 Bron: Stichting Lezen en Schrijven (NB. Voor de gemeenten Oldambt en Bellingwedde zijn geen (totaal) gegevens)

Vraag Hoeveel % van de laaggeletterden werkt? A. 10% B. 50%

Laaggeletterdheid: feiten en cijfers 1,3 miljoen volwassenen zijn laaggeletterd 1 op de 5 tussen de 55 en 65 jaar 12% van de volwassen bevolking 65% is autochtoon 1,5 miljoen volwassen zijn laaggecijferd. 1 miljoen volwassen zijn zowel laaggeletterd als laaggecijferd. Van de 30% met een mbo-diploma, is ruim de helft op niveau 3 of 4 geschoold. Dit zijn dus ook mensen die bijvoorbeeld in de thuiszorg medicatie uitreiken, of pedagogisch medewerkers die kinderen in de kinderopvang taal leren.

Laaggeletterdheid: feiten en cijfers 42% diploma lager onderwijs 38% vmbo- of mbo 1-diploma 9% mbo 2, 3 of 4-diploma 1,5 miljoen volwassen zijn laaggecijferd. 1 miljoen volwassen zijn zowel laaggeletterd als laaggecijferd. Van de 30% met een mbo-diploma, is ruim de helft op niveau 3 of 4 geschoold. Dit zijn dus ook mensen die bijvoorbeeld in de thuiszorg medicatie uitreiken, of pedagogisch medewerkers die kinderen in de kinderopvang taal leren.

In de praktijk Herkennen Checken Bespreken Doorverwijzen In gesprek met...

Opdracht Bespreek in tweetallen hoe je laaggeletterdheid kunt signaleren als buurtwerker, sportcoach of UWV-medewerker , leerkracht op school, …

1. Herkennen (1) Spreken & begrijpen Moeite met het formuleren van vragen Antwoorden sluiten niet aan op de vragen Geen begin en eind in verhaal Geen punten en komma’s gebruiken Moeilijk ‘to the point’ kunnen komen Moeite met prioriteren Door beperkte woordenschat hebben laaggeletterden ook moeite met spreken & begrijpen. Naast wat op de sheet staat: Moeite met klokkijken op tijd komen. Advies: maak afspraken op hele uren. (Of zoals werd gezegd op 15 oktober, patiënten die een half uur te vroeg in de wachtkamer zitten). Je kan het vaak herkennen, doordat laaggeletterden aan een stuk door praten.

1. Herkennen (2) Lezen Vragen stellen over schriftelijke informatie of instructies Herhaaldelijk verzoeken om instructies Ogen niet bewegen over de tekst Formulieren mee naar huis nemen Beperkt abstract begrip: moeite met abstracte afbeeldingen Maar ook: Moeite met abstracte afbeeldingen. Bijvoorbeeld de gedetailleerde platen die in de huisartsenpraktijk hangen. Die zijn voor laaggeletterden veel te ingewikkeld. Hou er met tekenen rekening mee hoe je verhoudingen tekent. NHG, LHV, Pharos, CBO, Stichting Lezen & Schrijven en ETV hebben de map ‘Begrijp je Lichaam’ ontwikkeld met simpele platen en teksten. Hij is hier te downloaden of hardcopy te bestellen: http://www.cbo.nl/algemeen/233/begrijp-je-lichaam-enthousiast-ontvangen-op-huisartsencongres.html Een farmaceut heeft een bijsluiter in beelden gemaakt: http://www.gezondheidsvaardigheden.nl/2013/03/beeldsluiter-belangrijke-medicijninformatie-in-beeld/ Vooral de afbeeldingen van het spiraaltje leidt bij laaggeletterden tot verwarring, die is wel erg groot in verhouding tot het lichaam. Toch is het al beter dan de bijsluiter in woorden! “Oh dat formulier vul ik thuis wel even in”

1. Herkennen (3) Schrijven Afspraken niet noteren (en vergeten) Formulier niet ingevuld Vragen om formulier/afspraak op te schrijven “Ik schrijf zo onleesbaar, doet u dat maar even voor me” “Oh ik dacht dat de afspraak morgen was”

1. Herkennen (4) Bedenk & schrijf op: Wie in uw omgeving zou laaggeletterd kunnen zijn? (ouder, werkzoekende, …..?)

2. Checken Hoe zou je kunnen nagaan of je vermoeden van laaggeletterdheid klopt? Het gaat er om dat je checkt of je vermoeden juist is, voordat je verder gaat met handelen. Je hoeft iemand niet voor het blok te zetten, maar je kan wel vragen of iemand even iets wil opschrijven. Weigert iemand, of doet iemand moeilijk, dan weet je vaak al genoeg (en kun je het eventueel alsnog zelf doen). Formulier of folder op de kop aangeven werkt alleen als er geen plaatjes of foto’s op staan. Laaggeletterden zullen er nauwelijks een blik op werpen en hem naast zich neerleggen. Geletterden kijken er vaak even naar (‘wat is dat’) en draaien hem eigenlijk altijd om. Soms kun je ook een vraag stellen over schriftelijke informatie die eerder is uitgereikt. Via www.taalmeter.nl kunnen mensen een korte test doen (max. 12 minuten) die aangeeft of iemand moeite heeft met taal. U kunt hem zelf een keer proberen via inlog: demo, wachtwoord: demo. Als u hem wil gebruiken voor patiënten, kunnen we heel snel een eigen inlog aanmaken

Taalmeter Leesvaardigheid op 1F & 2F Korte digitale toets via internet Direct uitslag

Opdracht Je hebt laaggeletterdheid gesignaleerd. Maak het onderwerp bespreekbaar (in tweetallen).

Pauze 28

Kijk eens door een ‘lees-bril’ Titel? Taalniveau? Hoeveelheid tekst? Vragende kopjes? Informatieve illustraties? 29

Taalniveau Nederlandse bevolking Bron: Bureau Taal, Schrijven in eenvoudig Nederlands, Karen Heij en Wessel Visser, SDU 2006 B1 = het niveau van de grootste groep leerlingen in het VMBO en MBO als ze hun diploma halen. C1 = HBO- of universitair geschoold C2 = jargon binnen het eigen vakgebied, enkele duizenden Nederlanders Een inburgeraar kan A2 bereiken. B1 stimuleert hem om méér te leren; van hogere taalniveaus leert hij niets want daar begrijpt hij te weinig van. Als je op B2 schrijft, begrijpt 80% van de bevolking je boodschap, waarvan 40% met moeite. Als je op B1 schrijft, begrijpt 95% van de bevolking je boodschap, waarvan 15% met moeite. Zie het overzicht van taalniveaus in je deelnemersmap! 30

Communicatiekloof Bron: Bureau Taal, Schrijven in eenvoudig Nederlands, Karen Heij en Wessel Visser, SDU 2006 B1 wordt door 95% begrepen, en wordt NIET als ‘Jip & Janneke taal’ ervaren door hoger opgeleiden. Wel vaak discussies met vooral artsen, die dure woorden willen gebruiken 31

Volledig informeren? Voorlichter A vertelt alles wat er te vertellen is. Voorlichter B slechts een derde daarvan. Wat voor voorlichter ben jij? Vind je dat de ander het recht heeft op volledige informatie? 32

Less is more Less is more! Beter hapklare hoeveelheden informatie, dan streven naar volledigheid Link met context: Het beste is het als je iemand door de tijd heen meerdere keren kunt spreken / informeren Dat is niet jullie praktijk. Hoe daarmee om te gaan? Vervolg infobronnen noemen? 33

Tips terugkoppeling Heb ik het duidelijk uitgelegd? Ik heb u nu veel verteld; wat gaat u straks doen? Dit zijn maar enkele voorbeelden. Het belangrijkst is het dat het goed ‘bekt’ voor u. Bij: wat vertelt u straks aan uw man… geen genoegen nemen met ‘wat u net zei’! Bij groepsvoorlichtingen: doe het bijv in een quiz.

Doorverwijzen http://www.noorderpoort.nl/Scholen/Educatie/Contactgegevens/Paginas/Kofschip.aspx

Vragen?

Contact Alfa-college 0800-8100 educatie@alfa-college.nl Stichting Lezen & Schrijven Hélène Huis in 't Veld Regio Groningen 06 422 05 393 helene@lezenenschrijven.nl