De expertise van de tweede adolescentie Thema-middag NVG Den Bosch, 7 december, 2007 Kees Knipscheer, Em, hoogleraar Sociale Gerontologie VU AOWscope, Mook

10% figuur 1a

10% figuur 1d

vanuit levensloop perspectief = eerste fase ouder worden, maatsch. carriere loopt ten einde, opvoedingsverantwoordelijkheid wordt minder, tweede adolescentie, nieuwe keuzes maken =, vanaf ± 50/55 invulling met meer vrijheid, meer reflectie, meer mogelijkheden, meer op eigen maat gesneden, ( mede dankzij levenslange pensioen opbouw)

Evolutie in ontwikkelingen m.b.t. invulling jaar = rond 1970:oudere werknemers, ontwikkeling aanpassingsstrategie (SER-rapporten) = rond 1990: vervroegd uittreden/VUT/dreiging 1 miljoen WAO / onzichtbare generatie ! = rond 2010: keuze voor “passend”, aantrekkelijk, flexibel werk tot 70 jarige leeftijd !

Een grossier vertelt: “In het begin heb ik het heel erg gevonden, ik heb het eerste half jaar zo in een dip gezeten, dat ik s’ morgens lang bleef liggen, ik had helemaal geen fut en dan ging ik op de bank liggen piekeren. (…) Ik heb vroeger wel eens gedacht dat ik dan lekker zou gaan genieten. (…) Dat valt allemaal toch tegen, dat doe je minder dan je eigenlijk van plan bent!”

Een financieel administrateur zegt: “Ik zit nog al eens thuis gewoon te lummelen, …. ’s Morgens als ik opsta, lees ik eerst op mijn gemak de krant, doe een puzzeltje en zo. Ik ben dan niet met iets bezig wat echt nodig is of zo, dat is op een prettige manier je dag doorbrengen. Op mijn vraag of hij nog leuke dingen ondernomen of meegemaakt had de laatste jaren, bleef het even stil. Toen zei hij: “…Er schiet me niets te binnen. … Ik probeer al maanden een boek te lezen, maar ik kom er niet doorheen…”

Zo kan het ook …… R: Ja, andere hobby’s dan boeken lezen. I: Noem ze eens, dan. R: Ik heb een volkstuintje, waar ik tijd in steek. Ik ben secretaris van een uitvaartvereniging. Je leert heel andere mensen kennen en komt op een heel ander terrein, dus dat vind ik best wel leuk. De Drentse vereniging uit Zwolle ben ik lid van. Ik ben ook al 40 jaar lid van de toneelvereniging, dus dat deed ik altijd al wel, maar nu kan ik mee het toneel opbouwen en zo. Als ik vroeger naar de volkstuin ging en er stond iemand met me te praten, dan dacht ik van: “man, hoepel op, ik moet aan het werk” en nu denk ik wel eens het andere. Je had toen de tijd niet en nu wel.

(Weiss and Bass, 2005: p.5) Gemakkelijk laat men Gods water over Gods akker lopen, laat komen wat komt en begin niet aan het ander voor het een klaar is, een soort routine ontwikkelend waarbij men zich prettig voelt maar die alles behalve echt gekozen is.” Risico ?? Valkuil ??

Stanley Hall (1920, 76 jaar) We hebben behoefte aan “vroedvoruwen” die ons inleiden in de nieuwe wereld van het langere leven De vloed van een nieuwe levensperiode, vrij van ziekte en zorg Tekenen van een nieuwe vitaliteit, zowel fysiek als mentaal Nieuwe hoop, nieuwe ambities en plannen

Duurzame inzetbaarheid: mens en werk in balans

FIOH, Prof. Juhani Ilmarinen

Mythen rond oudere werknemers (AARP,2000) Je kunt oude honden geen nieuwe trucs leren Training van oude werknemers heeft geen zin want ze verlaten spoedig de arbeidsmarkt Oudere werknemers zijn minder productief dan jongeren Oudere werknemers zijn minder flexibel Oudere werknemers zijn minder creatief en innovatief Oudere werknemers zijn duurder

Mythe 1 Je kunt oude honden geen nieuwe trucs leren De cognitieve achteruitgang met het ouder worden is tot de 70 jarige leeftijd beperkt en gedifferentieerd Om volledig nieuwe materie onder de knie te krijgen kost voor ouderen meer tijd, maar hun leer-houding is vaak positiever

Mythe 2 Training van oude werknemers heeft geen zin want ze verlaten spoedig de arbeidsmarkt Zelfs voor werknemers van boven de 50 duurt de te verwachten periode van werken langer dan die van de ontroductie van een nieuwe technologie

Mythe 3 Oudere werknemers zijn minder productief dan jongeren De overall productiviteit neemt met de leeftijd niet af Kan zelfs toenemen vanwegen toenemende accuraatheid en betere inschatting van de situatie op de werkplek De productie van ouderen is stabieler dan die van jongeren

Mythe 4 Oudere werknemers zijn minder flexibel Oudere werknemers zijn even flexibel, zij willen wel de reden voor de verandering begrijpen Zij hebben het immers vaker meegemaakt dat veranderingen weer teruggedraaid werden wanneer ze niet bleken te werken

Mythe 5 Oudere werknemers zijn minder creatief en innovatief Gemiddelde intelligentie niveaus van ouderen en jongeren zijn gelijk. 80 % van de meest werkbare en waardevolle nieuwe productie ideeën komen van de 40-plussers

Mythe 6 Oudere werknemers zijn duurder Dat kan waar zijn maar het in dienst nemen van jonge mensen brengt ook kosten mee De extra kosten van oudere werknemers zijn voor een substantieel deel gevolg van door “sociale partners” in het leven geroepen kosten Het totaal aantal ziektedagen van oudere werknemers is lager dan bij andere leeftijdsgroepen

A. Oudere dansers, een bibliotheek vol ervaring (Jiri Kylian) Een Franse choreograaf zegt bedachtzaam: “Schitterend, echt schitterend, echt schitterend. Ze hebben hun ervaring …. en tegelijkertijd een frisheid … die jongeren niet hebben; Ze hebben een soort onschuld … die de jeugd soms niet heeft.”

64-jarige succescoach in de kracht van zijn leven! Foppe de Haan: Om goede keuzes te maken moet je eigenlijk eerst jezelf goed kennen, de wereld om je heen analyseren en je afvragen: waar voel ik me het best bij?

B. Excellent senior care Werken in de zorg als 50-plusser: part-time, flexibel, bewust gekozen betaald breed inzetbaar

Zou u solliciteren? Ik las uw idee in het blad Plus over werken in de zorg voor 50 plussers en vind het een supergoed idee. Ten eerste is er zo´n tekort aan verplegend personeel in verpleegtehuizen e.d. in Nederland en gezien de vergrijzing van Nederland wordt dit alleen maar erger. Zelf ben ik 52 jaar oud. Ik heb 12 jaar bij een internist aan huis gewerkt en 3 jaar bij de bloedtransfusiedienst. Nu werk ik in het familiebedrijf (bouwmaterialen), maar zou weer liever in de zorg gaan werken. Zodoende zou ik solliciteren (nr. 61).

Zou u solliciteren? Ik ben na een 30-jarig dienstverband bij een Amerikaanse uitgeverij sinds kort ontslagen (bedrijfseconomische redenen). Mijn functie was die van officemanager en persoonlijk assistent van een sales director. Ik ben uiteraard heel driftig aan het solliciteren, echter tot nu toe zonder succes. Het geijkte verhaal: u past niet in het profiel, een excuus voor u bent te oud/te duur. In antwoord op uw vragen: “Als die banen er komen, zou u dan solliciteren? Mogelijk wel. De verdiensten zijn uiteraard ook belangrijk. Waarom? Ik graag iets voor mijn medemens wil betekenen. Mijn leeftijd is 56 jaar (nr. 103).

Zou u solliciteren? “Wel, wat mij betreft zou het een vervulling van mijn droomwens zijn om op mijn leeftijd, 56 jaar, nog nuttig te kunnen zijn in de zorg. Ik werk sinds 1996 op privé-basis bij bejaarden in de leeftijd van 80 tot en met 90 jaar. Ik verricht daar de nodige hand- en spandiensten op huishoudelijk gebied, … Ik heb een luisterend oor voor hun zorgen en problemen en begeleid hen ook bij uitstapjes of andere activiteiten. Ik ben dit uit pure nood gaan doen, omdat ik als onderwijzeres niet meer aan werk kon komen.

Seniore kwaliteiten in de verzorging Meer oog voor eigen veiligheid en gezondheid Ruimere inschattingsbeoordeling over clienten en hun veiligheid Empatisch omgaan met hulpbehoevende mensen op hoge leeftijd Meer vertrouwd met leven en dood Minder seksuele intimidatie & agressie en geweld Evenwichtigere omgang met (risico’s van) ouderenmishandeling Meer mogelijkheden van complementaire zorg Leefklimaat meer open, relaxed en informeel Gerijpte ervaring brengt bijzondere kwaliteiten met zich mee

Slot opmerkingen: Twee sociologische peilers bepaalden het maatschappelijke beeld van de tweede adolescentie: –Een sterk cultureel verankerd beeld van arbeid als “straf” en een geïdealiseerd “zwitserlevengevoel” –Een paradoxale structurele verankering van deze situatie in VUT-regelingen en “misbruik” sociale zekerheid –Beide peilers staan momenteel onder druk. Langzamerheid komt er ruimte voor een evenwichtiger visie op de expertise van de tweede helft van de levensloop

Erikson (1982/1986) Generativiteit versus stagnatie

Lachmann (2004) en collega’s Ervaringen, rollen en gezondheid van mensen tussen anders dan van jongeren Generativiteit wordt meer op de gemeenschap gericht De inbedding in de maatschappelijke structuur verandert, daardoor ook je plaats

Chinen (1996) Meer behoefte aan reflectie Een nieuw gevoel van onafhankelijkheid Oog voor het belang van de samenleving

Cohen (2005), The mature mind Midlife re-evaluation Liberation Summing up “encore”