Instituut voor de Overheid Lokale Planlast – conclusies en aanbevelingen Prof dr. Geert Bouckaert Dr. Ellen Wayenberg Dr. Wouter Van Dooren Brussel 24 April 2006

2 Kernpunten Drie scenario’s 1.Scenario 1: status-quo  niet te verkiezen 2.Scenario 2: alle planverplichtingen afschaffen  optimaal 3.Scenario 3: selectieve reductie  suboptimaal Gevalideerd analyse-instrument om planverplichtingen door te lichten Voorstellen voor kaderregelgeving … …met het oog op 1.een betere werking binnen sectoren 2.een betere afstemming tussen sectoren … betreffende  planverplichtingen (uniforme beleidscyclus, terminologie, visitatie)  subsidiëring (enveloppe, financiële verantwoording, uitkeringsschema)

3 SWOT Sterktes  Het principe van planning wordt lokaal aanvaard  Er is een lokale capaciteit, voornamelijk in grotere gemeenten  Er is lokale professionaliteit opgebouwd Zwaktes  Planverplichtingen zijn sectoraal verkokerd en dit fnuikt integraal lokaal beleid  De lokale capaciteit is mee versnipperd. De Vlaamse verkokering is lokaal geëxporteerd  Onvoldoende rekening met eigenheid (omvang, socio- economisch) van lokale besturen  Onduidelijke relatie met subsidiëring  Dubbele rol Vlaamse overheid: controleur en coach  Vlaanderen doet weinig met de gegevens die ze verwerft Mogelijkheden  Planning in gemeentedecreet: mogelijke kapstok.  Problematiek wordt ook in sectoren erkend (cf. sectorale initiatieven) Bedreigingen  Planverplichtingen van andere overheden  Democratisch deficit – technocratie  Sectorale initiatieven reduceren planlast in sector, maar lossen coördinatieprobleem niet op  Rigiditeit; een plan is geen wet, nochtans zijn wijzigingen niet altijd mogelijk  Dunne grens tussen sturing en ondersteuning

4 Waarom zijn er planverplichtingen? 1.professionalisering van beleid door opbouw van lokale planningscapaciteit 2.vermaatschappelijking van beleid door inspraakmechanismen 3.democratisering van beleid door een politieke betrokkenheid 4.integratie van beleid door afstemmen van verschillende maatregelen Hoe deze doelstellingen bereiken zonder planlast?

5 Uitdaging voor Vlaamse overheid 1. Planning verankeren door het lokale eigenaarschap van de plannen te versterken. 2. Schrappen in de planverplichtingen en de planningsbehoefte lokaal laten bepalen (  drie scenario’s). 3. Planverplichtingen die overblijven moeten gecoördineerd worden (  kaderregelgeving planning). 4. In combinatie met de problematiek van de planverplichtingen, kunnen best ook de subsidiemechanismen afgestemd worden. (  kaderregelgeving subsidiëring)

6 Vooraf: analyse van planverplichtingen Analyse-instrument 15 criteria om na te gaan in welke mate de planverplichting de bedoeling heeft om het lokale beleid en beheer te STUREN en of die sturing doelmatig is voor het lokale bestuur (beleidscluster, financiële cluster, sectorcluster)  Instrument gevalideerd in het onderzoek

7 Scenario 1: status quo betekent meer planlast

8 +- Vlaamse overheid Geen transitiekostSturing is een illusie van sturing Lokale overheid Sectorale verwovenheden Verdere bureaucratisering Planlast neemt toe Democratisch deficit Integratie van beleid is quasi onmogelijk

9 Scenario 2: afschaffen alle planverplichtingen

10 Dit scenario is minder verregaand dan het lijkt: minimale planningsvereiste van het gemeentedecreet intrinsiek gemotiveerde besturen – plannen blijven, planverplichting valt weg beleidsinstrument subsidie blijft onverkort hanteerbaar => Realistisch en wenselijk scenario Scenario 2: afschaffen alle planverplichtingen

11 Scenario 2: afschaffen alle planverplichtingen +- Vlaamse overheid “echte” plannen kans op “planningsleegte” tenzij, positieve sturing, coaching, visitatie, sensisbilisering Lokale overheid lokaal eigenaarschap “echte” plannen lokaal maatwerk – aantal – inhoud kans dat planningscapaciteit wordt afgebouwd

12 Scenario 3: selectieve reductie

13 Verbeterde variant: clustering Scenario 3: selectieve reductie

14 +- Vlaamse overheid stimulans horizontaal beleid owv clustering moeilijk keuzeproces Lokale overheid zekere reductie in verplichtingen en meer beleidsvrijheid “gedwongen” clusters geven de lokale situatie niet weer Scenario 3: selectieve reductie

15 Afstemming van planverplichtingen Kaderregelgeving als instrument om af te stemmen Scenario 1Scenario 2Scenario 3 PlanverplichtingX0X SubsidieXXX

16 Afstemming van planverplichtingen WAT? Afstemmen op de lokale beleidscyclus

17 Afstemming van planverplichtingen t erminologie ; omgevingsanalyses, strategische en operationele doelstellingen, prestatie-indicatoren, monitoren, scenario’s, … minimale inhoudelijke vereisten: inhoudstafel (kader) of principes planning en evaluatie: 1 document sectorale planverplichting bepaalt enkel doelstellingen, en geen acties (‘er moet wat te plannen zijn’) andere manier van controle, eerder het karakter van een visitatie

18 Afstemming van subsidiëring WAAROM SUBSIDIES AFSTEMMEN? Doelsubsidies zijn het beleidsinstrument bij uitstek om lokale besturen te overtuigen om mee te stappen in een Vlaams beleid. Het sturingspotentieel zit in het voorwerp van subsidiëring en de subsidiecriteria. Dit is het subsidiebeleid. Het sturingspotentieel zit niet in de administratieve organisatie van het subsidieproces. Dit is het subsidiebeheer. Het subsidiebeheer wordt best geregeld in een uniform kader Voordeel: Schaalvoordelen in kennisopbouw op lokaal en Vlaams niveau

19 Afstemming van subsidiëring WAT? Enveloppefinanciering met een resultaatsverbintenis. Inhoudelijke bewijsvoering kan op basis van de beleidsplannen en rapportage (lokaal bepaald!) Financiële controle kan gebeuren via het reguliere financiële systeem; begroting, boekhouding en audit. Duidelijke verdelingswijze. Bij voorkeur werkt men met trekkingsrechten. Financiële afwikkeling met uitkeringsschema Uniform systeem van voorafname en reservevorming

20 Voorwaarden Vlaanderen moet decreten wijzigen; wat in sectordecreet, wat in kader? Lokaal moet men investeren in planning, opvolging, en evaluatie Vlaanderen moet investeren in coaching, informatiesystemen, en visitatie Derde actoren moeten lokale besturen aanspreken op hun beleid Coaching en Visitaties leveren informatie op: Voor Vlaanderen; heeft het Vlaams beleid echt effect Voor lokale besturen; leercirkels

21 Katholieke Universiteit Leuven Instituut voor de Overheid E. Van Evenstraat 2a B-3000 Leuven Contact info