Vrijwilligersbeleid Eva Hambach (Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw) & Carmen Mathijssen (Cera) CM Workshop 12 oktober 2013

Wie zijn we? Eva Hambach van Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw Carmen Mathijssen van Cera cvba Wij kennen elkaar onder meer van… CM

Wat gaan we vandaag (met u) doen? Eenvoudige zelf-evaluatie van het vrijwilligersbeleid van uw organisatie Vijf cruciale vragen waarop u uw eigen organisatie een score geeft: 0 = Hier dachten we nog nooit over na 1 = Hier besteedden we al aandacht aan, maar (nog) niet expliciet 2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren Resultaat = score op 10 + actiepunten! CM

Vijf cruciale vragen 1. In orde met vrijwilligerswet? Infoplicht en verzekeringsplicht? 2. Alleen actie, of ook visie en strategie? 3. Werven: motieven en drempels? 4. Bijhouden, maar soms ook afscheid nemen? 5. Vrijwillig, verplicht en/of vrijblijvend? CM

Wat is vrijwilligerswerk? Een activiteit uitgevoerd door vrijwilliger Onbezoldigd Op vrijwillige basis Binnen een organisatie (met of zonder rechtspersoonlijkheid) Voor anderen/een maatschappelijk doel Buiten de specifieke werkcontext EH

De vrijwilligerswet (sinds 03/07/2005) Om vrijwilligers & organisaties te beschermen! Wie mag vrijwilligerswerk doen? Kostenvergoeding? Aansprakelijkheid en verzekeringsplicht Geheimhoudingsplicht Informatieplicht Wie zijn allemaal jouw vrijwilligers? Vergeet je niemand? EH

Algemeen principe aansprakelijkheid? De persoon die een fout maakt, is verplicht om de daaruit voortvloeiende schade voor derden te herstellen of vergoeden Vermoedt 3 elementen: Fout, onvoorzichtigheid, nalatigheid Schade tegenover een derde Verband tussen fout en schade EH

Afwijking aansprakelijkheidsregime Organisatie is BA ‘Immuniteit vrijwilliger’ (behalve lichte repetitieve fout, grove fout, bedrog) (behalve vws in bepaalde FV) Niet voor schade aan zichzelf EH

Verzekeringsplicht wettelijk opgelegd voor… BA organisatie (risico’s vrijwilligerswerk) Tijdens verrichten activiteiten (in ruime betekenis) Voor organisaties die vallen onder vw ‘gunstig’ aansprakelijkheidsregime (dus: verzekeringsplicht niet voor alle organisaties) Organisaties met en zonder rechtspersoonlijkheid (dus ook feitelijke verenigingen) EH

Quoteer jezelf Vraag: In orde met vrijwilligerswet? Infoplicht en verzekeringsplicht? De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na 1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg 2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren EH

Vrijwilligersbeleid? Visie? Visie op werken met vrijwilligers Systematische, gestructureerde en planmatige aanpak van vrijwilligers(werk) binnen je organisatie om… Duidelijkheid te bieden Voorkomen van ongelijkheid, wrijvingen, conflicten tussen vrijwilligers Stimuleren van vrijwilligers & optimaliseren van hun inzet voor doel van organisatie CM

Missie, visie & strategie? Heuh? = waarvoor we staan Visie = waarvoor we gaan Strategie = hoe het te bereiken Waarom bestaan we? Wat willen we zijn? Wat willen we bereiken? Hoe, langs welke weg pakken we dat aan? Centrale normen en waarden, die de organisatie naar buiten wil uitdragen Inspirerende foto van de door ons nagestreefde situatie in de toekomst Hoe missie en visie bereiken? Doelen? CM Missie: - Wat willen we betekenen voor wie? - werkt motiverend, creëert betrokkenheid en verbondenheid Werkt richtinggevend, geeft focus, stuurt activiteiten Bestaansrecht of ‘raison d’être’ Visie: Zich onderscheiden van anderen Wat is onze gedroomde positie in de wereld van morgen? Hoe gaan wij de wereld van morgen beïnvloeden? Wat zijn onze kritische succesfactoren?

Wat is de visie van uw organisatie op vrijwilligerswerk? Waarom werken we met vrijwilligers? Wat kunnen vrijwilligers betekenen in uw organisatie? Welke meerwaarde? Wat is hun plaats? Wat verwachten wij van de vrijwilliger? Wat verwacht de vrijwilliger van ons? Wat bieden wij onze vrijwilligers? CM

Nog meer visie-vragen… Waar knelt bij u het schoentje? Krijgen (sommige) vrijwilligers een vergoeding? Waarom wel of niet? Verhouding vrijwilligers en beroepskrachten? Verwachtingen tav vrijwilligers (kennis, vaardigheden en attitude)? Waarin verschilt dit van verwachtingen tav personeel? Wie neemt beslissingen m.b.t. vrijwilligersbeleid? Kunnen vrijwilligers dat ook beïnvloeden? CM

‘Actief zijn’ volgens families in armoede “Zo veel mogelijk gebruik maken van je talenten; je inzetten om op te komen voor je rechten en iets betekenen voor anderen en de samenleving. Belangrijk is dat het niet opgelegd of verplicht is, maar iets wat je graag doet, waar je plezier aan beleeft. Onmisbaar is dat het sociaal is: werk in groep, samen plezier hebben, beter met elkaar omgaan” CM Leren Ondernemen vzw (2002). Activering en actief zijn volgens Franz Kafka en wij, gezinnen in armoede uit Leuven. Brochure bij de kortfilm voor het toekomstverkennend congres over de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting, 17 oktober 2002, Brugge.

What kind of citizen? (Westheimer & Kahne) The personnally responsible citizen The participatory citizen The justice oriented citizen Donates cans of food for the homeless Acts responsibly in his community Volunteers to help Organizes the food drive for the homeless - Organizes community efforts to care for those in need Asks why people are hungry and acts to solve root causes Seeks out and addresses unjustice Effects systemic change CM

Quoteer jezelf Vraag: Alleen actie, of ook visie en strategie? De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na 1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg 2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren CM

Werven? Enkele vragen vooraf… Waarom zou iemand vrijwilliger bij mijn organisatie willen worden? Welke kwaliteiten vraag ik van de vrijwilliger? (leeftijd, opleiding, ervaring, beschikbaarheid, motivatie, continuïteit, stressbestendigheid, betrouwbaar, discreet…) Waar wil ik vrijwilligers voor werven? Past wat de vrijwilliger wil, bij wat de organisatie wilt? Waar zitten de vrijwilligers? Via welke weg bereiken? Welke communicatiekanalen gebruiken? Kunnen we met elkaar overweg? Klikt het? CM

Recruteren? Werven? Binnenhalen? Zoek op de juiste plaats Vooral: Durf potentiële vrijwilligers rechtstreeks aan te spreken! Mensen worden meestal gevraagd door anderen (familie, vrienden, buren…) Wees duidelijk en concreet CM

Drie losse ideetjes… Vraag aan elke vrijwilliger om eens een kennis mee te nemen Organiseer een laagdrempelig, aantrekkelijke (smakelijke?) activiteit voor niet-leden om te proeven van de werking Creëer een vacature-bericht CM

De ‘nieuwe’ vrijwilliger? Geen engagement van wieg tot in graf Niet minder vrijwilligerswerk, maar wel anders! Nomadisch? Levensfase bepaalt soort & intensiteit engagement Afgebakend engagement, niet altijd, niet overal Planning en efficiëntie: tijd is kostbaar Waarom vrijwilligerswerk? Persoonlijke én sociale/maatschappelijke motieven CM

Motieven van vrijwilligers zijn onder andere… Waardering krijgen voor wat je doet: sociale erkenning en plaats in de samenleving Kans om iets nieuws uit te proberen & nieuwe vaardigheden te leren Mensen leren zichzelf beter en anders kennen Competenties kunnen zichtbaar worden: Dingen doen waarin je goed bent Zich verbonden voelen met anderen: Mensen ontmoeten, vrienden maken Morele, religieuze en politieke principes CM

Enkele drempels? Mensen weten niet wat vrijwilligerswerk is Mensen weten soms niet wat ze goed kunnen  kansen geven om te ontdekken wat ze graag doen en goed kunnen Zichzelf onderschatten (ik kan niets) of zichzelf overschatten (ik kan alles) Onvoorziene kosten van vrijwilligerswerk (vervoer, gepaste kledij, belwaarde, drankje achteraf…) CM

Quoteer jezelf Vraag: Werven, motivaties en drempels? De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na 1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg 2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren CM

Stap 1 van ‘begeleiden’ is een warm onthaal Zich welkom voelen: de vrijwilliger wordt verwacht & het is duidelijk wat hij/zij komt doen Eerste indruk! Maak tijd voor het intakegesprek! Proefperiode? Vertrouwenspersoon? M/peter? Onthaalpakket? CM

Bijhouden? Begeleiden? Krachtgericht: focus op wat goed loopt; dit bekrachtigen en waarderen Begeleiding op maat voor elke vrijwilliger Kans om te leren (fouten als leerkansen) Feedback  vrijwilliger komt te weten hoe h/zij binnen het geheel functioneert Vergoeding is extra motivator, maar nooit hoofdreden EH

Hoe loopt dat bij T’Hope? Keuzes maken: je kunt op elk moment zelf bepalen waaraan je meedoet en waaraan niet Je mening doet ertoe We laten je niet los, ook als je zelf loslaat: Heb je een moeilijkere periode, ben je ziek of zie je vrijwilligerswerk niet meer zitten, vrijwilligers houden contact. Je kan altijd terug in de werking stappen EH

Enkele vragen rond ‘bijhouden’… Inwerkperiode voor nieuwe vrijwilligers? Proefperiode? Nodige vorming, training of opleiding? Welke persoonlijke ontwikkelingsmogelijkheden worden geboden? (portfolio?) Krachtgericht? Vertrekken vanuit competenties van vrijwilligers (of vanuit wat ze nog niet kennen)? Bij wie kan de vrijwilliger terecht? (Mentor?) Vraaggericht? Aansluiten bij verwachtingen en motivatie van vrijwilliger? Heeft de vrijwilliger inspraak in (besluitvorming van de) organisatie? Duidelijk waarover wel & niet? Past de organisatie zich aan als omstandigheden van vrijwilligers veranderen? EH

Succesfactoren bij (kwetsbare) vrijwilligers in Netwerk Tegen Armoede Vrijwilligerswerk op maat (tijdsinvestering, draagkracht) Zinvolle taakinvulling, aansluitend bij interesses Groeimogelijkheden & competenties versterken Inspraak (eigen taken & organisatie) Ondersteuning Erkenning en waardering Sociaal contact Vrijwillig = Mogelijkheid in- en uitstappen EH

Vragen rond ‘beëindigen’… zijn op voorhand al te bespreken ! Waarom wil/moet de vrijwilliger stoppen? Hoe wil de vrijwilliger stoppen? Wat laat de vrijwilliger achter? Hoe worden zaken overgedragen? Wat kan de organisatie nog voor de vrijwilliger doen? (Netwerking?) Hoe komt de vrijwilliger terug als h/zij dat wil? Exitgesprek: afscheid nemen en terugblikken EH

Oudere vrijwilligers bij OCMW Genk? Oudere vrijwilligers die na een periode van goed functioneren lichamelijk of geestelijk sterk achteruit gaan, kunnen vrijwilliger blijven zolang de kwaliteit van de dienstencentra hierdoor niet in het gedrang komt In overleg met de betrokkene wordt zo nodig een bijkomende vrijwilliger ingezet voor dezelfde taak of wordt een andere taak gezocht EH

Quoteer jezelf Vraag: Bijhouden, maar soms ook afscheid nemen? De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na 1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg 2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren EH

Vrijwilligerswerk en activering Nood aan reflectie en dialoog rond ‘activering’ (en de mogelijke rol van vrijwilligerswerk hierbij) Wie is actief, en wie is ‘passief’? Wie beslist wat erkend wordt als ‘actief’? Vrijwilligerswerk als instrument voor deelname aan samenleving (en dus niet enkel voor deelname aan arbeidsmarkt) CM

Vrijwilligerswerk als voortraject naar betaalde arbeid (of toch niet)? Vrijwillig of verplicht? Vrijwilligerswerk als gedwongen activeringsinstrument? Vertrekt van tekortkomingen ipv krachtgericht Bevestiging geen controle, geleid worden Verkleinen afstand tot arbeidsmarkt is een positief neveneffect van vrijwilligerswerk Doel is sociale inclusie (en dus niet louter ‘inzetbaarheid’) CM

Watervalsysteem Betaalde arbeid als meest ‘complete’ vorm van participatie aan samenleving Niet actief op arbeidsmarkt = passieve tweederangsburger? Andere vormen van arbeid gezien als noodgedwongen tweede keus? Vrijwilligerswerk gereduceerd tot opstapje naar tewerkstelling, als een instrument voor arbeidsmarkttoeleiding CM

Doorstroom Recht of plicht? Mag het of moet het? Zinvolle bijdrage aan samenleving > participeren aan formele arbeidsmarkt Wie kiest? Welk (vrijwilligers)werk? Eigen gekozen engagement opgeven voor ander dat meer kans geeft op ‘doorstroom’? Doorstroom naar welke jobs? Duurzame doorstroom? Niet louter individuele verantwoordelijkheid! Vrije keuze is essentieel ! CM

Quoteer jezelf Vraag: Ambivalente verhouding vrijwilligerswerk en activering De score van uw organisatie? 0 = Hier dachten we nog nooit over na 1 = Hier besteedden we aandacht aan, maar (nog) niet expliciet of niet genoeg 2 = Hier zijn we (pro)actief op zoek, mee bezig of aan het experimenteren EH

Interessante sites & literatuur www.vrijwilligerswetgeving.be www.vrijwilligersweb.be www.vrijwilligerswerk.be U ontvangt de publicatie ‘Respectvol vrijwilligen’