Hoezo rustig?! Een onderzoek naar het verloop van jaarwisselingen in Nederland

Politieacademie en onderzoek Prof. dr. P.W. Tops College van Bestuur

Onderzoek  Onderzoek in en met de politiewereld  Eigenstandig en onafhankelijk  Gericht op ‘begrijpen’ en op praktische adviezen  Via lectoraten (op dit moment zeven)  In samenwerking met derden

Dit onderzoek  Lectoraat Openbare Orde & Gevaarsbeheersing in samenwerking met COT  Intensivering van onderzoekslijn  Als reactie op berichten vanuit korpsen, o.a. korpschef Gelderland-Zuid, Hr. Van Zwam  Andere onderzoeken die op stapel staan: probleemwijken, runnen in de bovenwereld

Hoezo rustig?! Een onderzoek naar het verloop van jaarwisselingen in Nederland

“Op enkele incidenten na is de jaarwisseling rustig verlopen” “De jaarwisseling is in Nederland helemaal niet rustig verlopen”, zegt korpschef Van Zwam. (…) “Politiemensen zijn beschoten met vuurpijlen en bekogeld met stenen en flessen bier. In Nijmegen kon de brandweer pas gaan blussen nadat de politie de straat had afgegrendeld.”

Onderzoeksdoelstelling Vergroting van inzicht in de veiligheidssituatie en het veiligheidsbeleid rond jaarwisselingen in Nederland en het in kaart brengen van goede werkwijzen die een veilig en ordelijk verloop van jaarwisselingen kunnen bevorderen.

“Er gebeurt met Oud en Nieuw zoveel. Het is niet meer te behappen. Veel laat je gebeuren” Brandstichting: tot 9x verhoogd Overlast en Vernieling: tot 4x verhoogd Geweldpleging: tot 2x verhoogd Op basis van cijfers 4 regio’s, periode 30 december 2006 – 2 januari 2007

Wie en Waar? Vooral jongeren, maar ook ouderen Autochtone Nederlanders: door het hele land heen zijn “nieuwe Nederlanders” nauwelijks betrokken bij incidenten Aanzienlijke verschillen tussen regio’s: problemen concentreren zich in traditionele volkswijken in steden en in kleine, hechte gemeenschappen in meer landelijke gebieden

Meer incidenten in de “bible belt” Op basis van media-analyse: op het platteland 4x zoveel kans op incidenten in “bible-belt gemeenten” dan in andere plattelandsgemeenten Op basis politiecijfers (1 regio): duidelijke correlatie optreden van incidenten (brandstichting, vernieling, overlast, geweld) en % stemmen uitgebracht op kleine christelijke politieke partijen

Een landelijk fenomeen met specifieke lokale dynamiek Een traditie waarbij de jaarwisseling gepaard gaat met vuur, lawaai en gebruik van alcohol Jaarwisseling biedt gelegenheidsstructuur voor beslechten oude vetes tussen burgers onderling, van burgers richting gezag en doelgerichte overlastgevende of criminele activiteiten Jaarwisseling staat voor sommige groepen ‘oude’ Nederlanders in teken van een doorgeschoten traditie dat ‘alles moet kunnen’

De aanpak: grote diversiteit en zoektocht naar de juiste maatregelen Keuzes die veelal aan de orde komen: Zero-tolerance aanpak of faciliteren en reguleren? Beleidsuitgangspunten en tolerantiegrenzen geformuleerd op regionaal of lokaal niveau? Reactieve (noodhulp) of preventieve/proactieve maatregelen? Burgers actief betrekken bij voorbereidingen? Vertrouwen op zelfcontrole onder burgers? Actieve communicatie naar burgers? Welke bejegeningswijze?

Casusonderzoek Uit vele mogelijkheden 7 gemeenten gekozen voor diepteonderzoek –Geografische spreiding –Stad en platteland –Verschillende types van incidenten –Problematiek gedurende meerdere jaarwisselingen –Dynamiek: toe- of afname van incidenten Gemengde ervaringen, maar zonder garantie voor het verloop

Ervaringen 1: Samenwerking en communicatie met bewoners Zelfregulering en zelfcontrole onder groepen en groeperingen en in leefgemeenschappen uitermate belangrijk Cruciaal om direct en vroegtijdig met potentiële overtreders en actieve en invloedrijke burgers te communiceren

Ervaringen 2: Maatwerk Balanceren: niet te streng, niet te permissief Wat lokaal en wat centraal? Op basis van lokale veiligheidsrisico’s

Ervaringen 3: De voorbereidingen Op tijd beginnen Aansluiten bij het alledaagse In samenhang met andere relevante betrokkenen

Ervaringen 4: Operationele slagkracht –Verdeling van capaciteit op basis van informatie en analyses –Gebruik maken van (kennis van) lokaal goed ingevoerde agenten –Goed voorbereid en op tijd de straat op gaan –“Er vroeg bij zijn” en normen stellen –Niet op iedere uitdaging reageren –Multidisciplinaire samenwerking

Ervaringen 5: De nafase Jusitieel onderzoek naar strafbare feiten Persvoorlichting Debriefings Schriftelijke evaluatie Nafase als start voorbereiding komende jaarwisseling

De jaarwisselingparadox Ordeverstoringen bij jaarwisselingen zijn verankerd in lokale sociale structuren ( → maatwerk), maar tevens doen zich verspreid over land en regio tegelijkertijd ordeverstoringen voor ( → sterk bovenlokale dimensie)

Aanbevelingen Maatwerk op basis van informatie Risico-analyse Afgewogen centralisatie Integreren (inclusief burgers!) Communicatie Begin op tijd Beelden bijstellen Rol burgemeester en bestuursstijl Kennisdeling Vervolgonderzoek

Hoezo rustig?! Een onderzoek naar het verloop van jaarwisselingen in Nederland