Nederlandse literatuur …in de achttiende en negentiende eeuw

Historische context De 18de eeuw Vrijheidsoorlog in Amerika Engeland met haar koloniën REVOLUTIE!!! In 1799 grijp ik de macht: Napoleon Bonaparte. De Revolutie is dan voorbij! Franse Revolutie

Historische context Pruikentijd Machtstrijd in de Republiek. 3 partijen: De stadhouder en zijn aanhang De regenten De patriotten (wilden meer invloed voor de burgerij!) In economisch opzicht ging de Republiek in de 18de eeuw ook achteruit: de Industriele Revolutie liet in de Nederlanden op zich wachten (de rijke regenten investeerden niet, maar rentenierden…) Eind 18de eeuw: Frankrijk valt de Republiek binnen en sticht de Bataafse Republiek.

Culturele context Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? KENNIS Ik ben Immanuel Kant, een filosoof. Twee vragen stonden voor mij centraal: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? KENNIS Via zintuiglijke waarneming = ervaring WAARHEID Via RATIO Bijv. Tijd, Ruimte & Causaliteit

Culturele context Verlichting Vanuit de burgerij Kern: zelfstandig, kritisch denken: rationeel zijn en op basis daarvan handelen KENNIS BEVORDERT DEUGD Onderwijs en verspreiding van kennis als belangrijk middel tegen vooroordelen.

Culturele context Ratio en kennis moesten ervoor zorgen dat mensen (van de burgerij) mondig gemaakt werden! Montesquieu hier: ik pleitte voor verdraagzaamheid en godsdienstvrijheid. Ik ben J.J. Rousseau. Ik vind dat de mens vervreemd is van zichzelf en misvormd door de maatschappij. Terug naar zijn oorsprong!!! Door goede opvoeding.

Culturele context Kunstenaar als opvoeder en opinievormer pruiken Kapotte pijpen en drankflessen pruiken Dus waarschijnlijk: regenten Drankmisbruik, dronkenschap: sluit ratio uit!! Is dus slecht!

Culturele context renaissance classicisme 16/17 eeuw; vooral voor “geleerden” renaissance Voorzetting van renaissancegedachte, eind 17de eeuw/midden 18de eeuw… classicisme Het classicisme wordt in de 18de eeuw aangepast aan de opvattingen van de burgerij: nadruk op eenvoud, zakelijkheid, regelmaat etc.

Literaire ontwikkelingen BURGERIJ SCHRIJVERS ZIJN OPVOEDERS EN OPNIEVORMERS

18de eeuwse literaire ontwikkelingen Vervolg 18de en 19de eeuw 18de eeuwse literaire ontwikkelingen Verschillende genres komen in de 18de eeuw opzetten… Classicistisch toneel Spectatoriale Tijdschriften Kinderliteratuur Deugdzaamheid bevorderen Opinievormend en kennis verspreidend Kinderen opvoeden; kinderen zelf leren nadenken Logisch en waarschijnlijk, beschaafd en fatsoenlijk Naar Engels voorbeeld in Nederland: De Hollansche Spectator Kinderen in de hoofdrol (ik-figuur), voor kinderen bedoeld (deugden etc.)

Literaire ontwikkelingen Ik ben Justus van Effen. Ik richtte naar Engels voorbeeld een spectatoriaal tijdschrift op in Nederland: De Hollandsche Spectator Ik ben Pieter Langendijk en schreef classicistisch komedie. Naar voorbeeld van Franse classicistisch toneel. Het stuk bevat wel duidelijk een les voor de burgerij (Het wederzijdse huwelijksbedrog) De opvattingen van de verlichting worden gepropageerd: deugd, redelijkheid, tolerantie etc. Kritiek op ondeugden.

18de eeuwse literaire ontwikkelingen Vervolg 18de en 19de eeuw 18de eeuwse literaire ontwikkelingen Imaginaire reisverhalen De roman Zelfbespiegeling, innerlijk leven en analyse van eigen gedrag. Maatschappijkritiek leveren Reis naar een denkbeeldig land. Spiegeling. Politiek. Veel aandacht voor psychologische verdieping van personages. Tegen zedelijk en moraal verval: de zedenroman (opvoedkundige adviezen) Vooral gericht op gevoelens: de sentimentele roman

De negentiende eeuw De historische context Nationalisme Imperialisme Na overheersing, streven naar eenwording. Leidde ook tot interesse in verleden van eigen volk en volkskarakter. Nationale Eenheid; vaderlandsliefde Europese landen streefden naar gebieds- en machtsuitbreiding in de koloniën. Economisch motief.

Grote groepen gaan anoniem op in massa De negentiende eeuw De historische context De eeuw van de burgerij Kapitalisme RIJK Grote Steden Grote groepen gaan anoniem op in massa

De negentiende eeuw De historische context Situatie in Nederland Versterkt nationalisme in Nederland Geindustrialiseerde samenlevig met grote verstedelijking: individualisme door anonimiteit in stad Emancipatie op allerlei gebieden (geloof, feminisme) Nieuwe grondwet van Thorbecke: Nederland wordt parlementaire democratie 1848: Onafhankelijkheid België

Communisme De negentiende eeuw Cultuur en wetenschap Economie is bepalend voor het gehele leven. Kapitalisme vervreemdt de mens van zichzelf, anderen en zijn arbeid. Er is een tweedeling in de maatschappij: Loonarbeiders (het proletariaat) De bourgeoisie (het kapitaal) Het evenwicht tussen de twee groepen moest goed bewaakt blijven. Communisme

De negentiende eeuw Cultuur en wetenschap Comte: positivisme. Het feitelijke is dat wat men kan waarnemen of door experimenten bewijzen Friedrich Nietzsche: reageert op de crisis en de vervreemding. Alle zekerheden moeten vernietigd worden, pas dan kan de mens weer tot zichzelf komen. Waarheden zijn illusies waarvan mensen vergeten zijn dat het illusies zijn. De Uebermensch: een mens die volledig ontdaan is van conventies en gegeven waarden: een radicale afwending van alle bestaande waarden en omverwerping van alle vooroordelen  een niet van zichzelf vervreemd mens!

De negentiende eeuw Cultuur en wetenschap Wetenschap in de negentiende eeuw: geloof in vooruitgang. vb. De evolutietheorie The Origins of the Species (1859) Vooruitgang op het gebied van biologie. Ook hier op zoek naar wetmatigheden.