3 vwo 4 water, §4 1

De indeling van de kust getijdenlandschap Welke drie kustvormen kennen we in Nederland? Waddenkust gesloten duinkust estuarium 2

Opbouw Nederlandse duinkust polder oud duin jonge duinen dorp vroeger strand binnenduinrand zeereep http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030403_duin02 3

Dreiging aan de voordeur - stijging van zeespiegel a.g.v. versterkte broeikaseffect - vaker stormvloeden Gevolgen voor de kust verschillend: bedreiging getijdenlandschap kustafslag vooral dijken rond Westerschelde bedreigd 4

Kustbeheer a. Zwakke schakels aanpakken zandsuppletie dijkverzwaring b. Dynamisch kustbeheer Waarom verschilt de aanpak per kustdeel? zwakke schakel

Waarom zwakke schakel? zeer smalle zeereep Welk beheer? zandsuppletie 7

Dynamisch kustbeheer Natuurontwikkeling op Terschelling in het brede duingebied. Verruigde duinvalleien worden afgegraven zodat het zand weer kan stuiven en ook de natte duinvallei terugkeert.

Bedreigd achterland: Laag-Nederland Bijna 25% van Nederland ligt onder de zeespiegel; 67 % ligt lager dan 1 meter boven NAP. Dit oppervlak neemt toe door: ● zeespiegelstijging a.g.v broeikaseffect ● bodemdaling a.g.v. inklinking ● daling Noordzeebekken a.g.v. kanteling Vooral in laaggelegen polders nemen problemen toe.

Type polders zeepolder droogmakerij veenpolder http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/t20080930_woudagemaal04 10

Leg in 4 stappen uit hoe een polder werkt Het gemaal pompt het water naar de boezem (2). 3. De GWS in de polder daalt. 4. Vanuit de boezem wordt water weggepompt naar buitenwater. 5. Water wordt geloosd op zee.

Dalend land We pompen onszelf naar beneden. Bij ontwatering klinkt veen en klei in. Een onomkeer-baar proces. 12

Zout komt eraan Bij verdere relatieve zeespiegelstijging neemt de zoute kwel versneld toe.

Toekomst: meer ruime voor water? Hoe? ● aanleg retentiegebieden, in polders ● nieuwe inrichting moet waterproof zijn. Toekomst: meer ruime voor water? 14

De achterdeur lekt

Opbouw rivierengebied kribbe binnendijks land +dorp uiterwaard winterdijk zomerdijk buitendijks land kleiput http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030328_rivierklei01

Problemen aan de achterdeur Verleden vaak dijkdoorbraken bij: - piekafvoer - vorming ijsdammen Oplossing - dijkverzwaring - kanalisatie van de rivieren buitendijks wiel Een wiel of kolkgat ontstaat door uitspoeling bij een dijkdoorbraak. Het kolkgat wordt later ingedijkt of buitengedijkt. Dijk kronkelt

Problemen aan de achterdeur In moderne tijd neemt dreiging toe door: verdere verstening van stroomgebied > snellere afvoer inrichting > ruimte voor rivier verder ingesnoerd drainage > regenwater wordt versneld afgevoerd broeikaseffect > vaker zware buien + zeespiegel stijgt waardoor afwatering wordt bemoeilijkt. Gevolg: vaker voorkomen piekafvoer > dreiging dijkdoorbraken neemt toe.

Voorspelling voor 2050 Door zeespiegelstijging dringt de zee stroomopwaarts op en wordt afwatering moeilijker + opdringen zout. Piekafvoer van Maas en Rijn veel hoger > overstromingsgevaar.

Maas bij Wessem: mens grijpt in Clauscentrale grindgat bedrijventerrein Maas A2 Wessem Julianakanaal

Omgeving Arnhem Arnhem IJssel Neder-Rijn Pannerdens Kanaal 1830 2000 Vergelijk de kaartjes. Welke twee ontwikkelingen hebben het overstromingsgevaar bevorderd? Antwoord: verstening en rivier wordt ingesnoerd > ontstaan flessenhals

Tijd voor nieuw beleid: ruimte voor de rivier http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030328_rivierklei04

Olst, januari 1995: één na hoogste afvoer Rijn ooit (~12.000 m3/sec), 240 000 mensen geëvacueerd Olst, oktober 2009: zeer lage waterafvoer Rijn (~ 800 m3/sec)

Tijd voor nieuw beleid: ruimte voor de rivier Aanpakken van wateroverlast gebaseerd op driestapsprincipe: vasthouden bergen afvoeren 24

Regenwater in de grond laten zakken waar water valt. Bergen Vasthouden Regenwater in de grond laten zakken waar water valt. Bergen Water opslaan in oppervlaktewater (sloten,riviertjes, retentiegebieden). Afvoeren Zo snel mogelijk afvoeren naar buitenwater. 25