Hoe een alternatieve aanpak voor zittenblijven implementeren Anneloes Vandenbroucke & Goedroen Juchtmans

Inleiding 2 vaststellingen: (1) Aantal zittenblijvers in Vlaanderen is één van de hoogste in Europa. In grootsteden zoals Antwerpen liggen deze cijfers nog hoger. Dit hoge aantal is problematisch om allerlei redenen. (2) In het Vlaamse onderwijs zien we tijdens het laatste decennium golf van uiteenlopende onderwijsvernieuwende initiatieven. Opmerkelijk: deze initiatieven leiden er niet toe dat aantal zittenblijvers daalt. Het onderdeel “implementatie op het niveau hoofd” houdt in dat het zittenblijven in kaart gebracht wordt. Wanneer blijven ze zitten? Wanneer we kijken naar cijfers per leerjaar zien we dat op het einde van het eerste leerjaar bijna 7% van de leerlingen zijn/haar jaar moet overdoen => ongeveer 1 leerling per klas

Inleiding Onderwijsvernieuwende initiatieven in scholen worden soms geïmplementeerd zonder dat het voor de betrokkenen duidelijk is waarom deze initiatieven zinvol zijn en waartoe ze dienen. Dit boek verzamelt bepaalde van deze initiatieven in een groter geheel en stelt ze ten dienste van één centraal vooropgesteld doel: een groep leerlingen samenhouden tot het einde van de rit = SAMEN TOT AAN DE MEET

Centrale uitgangspunten Vertrouwen in het beleidsvoerend vermogen van scholen Het implementatieproces is van iedereen Voldoende nascholingsmogelijkheden voor leerkrachten is essentieel Een implementatieplan moet gebaseerd zijn op ondubbelzinnige intenties

Raamwerk 3 onderliggende principes = fundamenten Samen uit, samen thuis Samen breed en diep leren Samen sterk Strategie = zittenblijven vervangen door alternatieven die het individuele leerproces versnellen en verrijken Basisbouwstenen en additionele bouwstenen

Bouwstenen 6

Samen tot aan de meet realiseren op school In 4 implementatiefasen: Acties op niveau van het hoofd: problematisering van zittenblijven op school Acties op niveau van het hart: weerstanden ombuigen tot motivatie Acties op niveau van de handen: bouwstenen kiezen en uitvoeren Evaluatie: procesevaluatie en productevaluatie

1. HOOFD problematiseren van zittenblijven op school Resultaten van onderzoek naar effect van zittenblijven op leerprestaties Conclusies leerjaarvergelijkingen: Over het algemeen wordt vastgesteld dat zittenblijvers relatief beter presteren dan hun jongere klasgenoten tijdens het bisjaar Daarna verkleint deze voorsprong, verdwijnt hij of keert hij zelfs om

Wat onderzoek ons vertelt… Resultaten van onderzoek naar effect van zittenblijven op leerprestaties - Conclusies leeftijdvergelijkingen: Over het algemeen wordt vastgesteld dat vergelijkbare zwakke leeftijdsgenootjes die wel normaal zijn doorgestroomd beter presteren dan de zittenblijvers Dus: zittenblijvers zouden beter hebben gepresteerd, waren ze toch doorgestroomd

Wat onderzoek ons vertelt… Studies naar het effect van zittenblijven op psychosociaal functioneren leiden tot verschillende conclusies Resultaten van onderzoek naar effect van zittenblijven op ongekwalificeerde uitstroom 1x blijven zitten -> tot 50% meer kans op ongekwalificeerde uitstroom 2x blijven zitten -> 90% meer kans op ongekwalificeerde uitstroom Dat is wat leraren basisonderwijs niet zien: Je doet een interventie (zittenblijven) die een leerling de rest van zijn/haar schoolcarriere meeneemt (je kan die achterstand zelden inhalen).

CONCLUSIE Wanneer ze toch zouden zijn doorgestroomd, zouden zittenblijvers waarschijnlijk: => beter hebben gepresteerd => een grotere kans hebben gemaakt op een kwalificatie De praktijk van zittenblijven moet dringend in vraag worden gesteld

Hoofd - Implementatieacties Doel: Alle betrokkenen kritisch laten nadenken over de eigen opvattingen over zittenblijven Hoe? (1) Uitvoeren van een beschrijvende beginanalyse (2) Vormingsmoment voor alle betrokkenen

2. HART Weerstanden ombuigen tot motivatie Basisvoorwaarden: Diepgaand reflexief en continu debat onder leerkrachten waarin weerstanden een plaats krijgen en kunnen klinken, zelfs botsen Mentaliteitswijziging door als school te zoeken naar een gezamenlijke schooleigen definiëring en verklaring van het probleem ‘zittenblijven’ = het diagnostisch frame

2. HART Weerstanden ombuigen tot motivatie Implementatieacties Ideale randvoorwaarden en omkadering creëren voor dit debat. De belangrijke rol van informele leiders en directie Stem van ouders en leerlingen laten klinken, en in het bijzonder de stem van de meest kwetsbare groepen ouders en leerlingen Tijd nemen!

3. HANDEN Bouwstenen kiezen, uitwerken, en uitvoeren Basisbouwstenen Additionele bouwstenen LEEFKLIMAAT ORGANISATIE DIDACTIEK EVALUATIE KLEINE KLASSEN ICT KLASASSISTENT STUDENT TUTORING

Handen - Implementatieacties Hoe bouwstenen kiezen en uitwerken? = prognostisch frame Uitgangspunt: vertrekken van de kracht van eigen praktijk van leerkrachten en school Startschot van uitvoering van samen tot aan de meet

4. Evaluatie proces- en productevaluatie Procesevaluatie: Constante opvolging Ervaringen van leerkrachten, leerlingen én ouders Goede praktijken verdiepen; knelpunten opsporen Motiverend! Productevaluatie: Na voldoende tijd Situatie opmeten en vergelijken met beginsituatie

Bedankt voor uw aandacht! Onderzoeksteam: Goedroen Juchtmans, Heidi Knipprath & Anneloes Vandenbroucke (HIVA, K.U.Leuven) Barbara Belfi, Bieke De Fraine & Mieke Goos (CO&E, K.U.Leuven) Bengt Verbeeck (UGent)