Duurzame catering Stad Gent Maaike Breugelmans – Milieudienst

Duurzaamheid bij Stad Gent Stad Gent streeft naar duurzame ontwikkeling = Missie 2020 duurzaam aankoopbeleid duurzaam vlootbeheer duurzame catering In onze stadsmissie staat dat Gent voorop wil lopen op de weg naar een duurzame samenleving. Dat betekent dat we tegen 2020 een solidaire en open stad willen zijn, met een duurzame economie en een gezonde leefomgeving. In onze werking vertalen we die duurzaamheid onder meer in een duurzaam aankoopbeleid, een duurzaam vlootbeheer en duurzame catering.

biologische landbouw en biovoeding Duurzame catering biologische landbouw en biovoeding eerlijk handel, fair trade producten + foodmiles, lokale productie + seizoensgroenten en - fruit + vleesconsumptie + …  ecologische voedselvoetafdruk Bij Stad Gent al lang aan het werk rond biologische landbouw en biovoeding - vanuit initiatieven van Bioforum (10/10 voor de biologische landbouw, jaarlijkse Bioweek,…) - in kader van de Samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse overheid: bio stond er duidelijk in geformuleerd bij het thema milieuverantwoord productgebruik Vanuit de Dienst Noord-Zuidsamenwerking ook al veel aandacht voor eerlijke handel, promotie van fair trade producten. Stad Gent was de eerste fair trade gemeente. Meer en meer groeide het besef dat naast biologische landbouw en fair trade, ook heel wat andere aspecten deel uitmaken van duurzame catering. Het begrip ecologische voedselvoetafdruk kwam naar voor, met links naar de verschillende aspecten ervan:

Foodmiles – lokale productie CO2-uitstoot van voedseltransport (info van Ecolife) 1 appel uit Nieuw-Zeeland = Belgische appels 1 kg boontjes uit Kenia = kg Belgische boontjes 1 kg asperges uit Peru = kg Belgische asperges ??? 230 65 ??? 105 ??? Op een studiedag over landbouw en klimaat vorig jaar startte Marc Bontemps van Ecolife zijn voordracht met een aantal sprekende voorbeelden over de CO2-uitstoot van voedseltransport: 1 appel uit Nieuw-Zeeland = 230 Belgische appels 1 kg boontjes uit Kenia = 65 kg Belgische boontjes 1 kg asperges uit Peru = 105 kg Belgische asperges

Foodmiles – lokale productie (campagnemateriaal Wervel) Wervel voert de campagne “Denk globaal, eet lokaal”.

Seizoensproducten (Velt) Velt communiceert over de seizoenskalender voor groenten- en fruit. Het gebruik van seizoensgroenten- en fruit vraagt minder energie voor productie en bewaring.

Milieu-impact vleesproductie (voordracht Rachendra Pachauri) « The livestock sector emerges as one of the top two or three most significant contributors to the most serious environmental problems, at every scale from local to global. » Livestock’s Long Shadow, FAO 2006 Op een voordracht in Gent van Rachendra Pachauri, voorzitter van het internationaal klimaatpanel en nobelprijswinnaar, werd de milieu-impact van vleesproductie en vleesconsumptie toegelicht: Veeteelt is een van de top drie oorzaken van elk milieuprobleem. Uit rapport van de wereld voedsel en landbouworganisatie

Milieu-impact vleesproductie 18% van broeikasgasuitstoot 1/3 van alle vaste grond, 70% van huidig landbouwareaal jaarlijks 3 miljoen hectare bos gekapt waterverbruik (15.000l voor 1 kg rundvlees) mestoverschot verlies aan biodiversiteit watervervuiling zure regen 40% van de graanopbrengst en 30% van de visvangst wordt als vee/visvoeder gebruikt Veeteelt is door de uitstoot van broeikasgassen (CO2, methaan, lachgas) één van de belangrijkste oorzaken van de klimaatverandering. De veeteelt is wereldwijd immers verantwoordelijk voor 18% van de uitstoot van broeikasgassen. Dat is meer dan de hele transportsector samen. Daarnaast vergt vleesproductie veel land: één derde van alle vaste grond ter wereld of 70% van het huidige landbouwareaal wordt gebruikt voor de teelt van veevoedergewassen, of om er dieren op te laten grazen. Wereldwijd sneuvelt voor vleesconsumptie jaarlijks drie miljoen hectare bos. 70% van de ontbossing van het Amazonewoud gebeurt voor veeteelt. Vleesproductie vereist ook enorm veel water, zowel voor drink- en reinigingswater als voor de teelt van veevoedergewassen en bij de vleesverwerking. Voor de productie van een kilogram rundvlees heb je 15.000 liter water nodig! Voor een kilo aardappelen 500 liter. Verder concurreert het gebruik van voedingsgewassen (en vis!) als veevoeder met het gebruik van deze producten voor menselijke consumptie. Minder vlees eten is dus omwille van zeer veel factoren duurzamer. Het verminderen van de vleesconsumptie is dan ook de meest efficiënte maatregel om de ecologische voetafdruk van voeding te verlagen.

 volwaardig thema binnen werkpakket duurzaamheidsambtenaren Duurzame catering  volwaardig thema binnen werkpakket duurzaamheidsambtenaren tweesporen beleid: extern: info voor de burger als consument intern: binnen Stad Gent - voorbeeldfunctie Project Vredeseilanden En zo is het idee ontstaan om vanuit de Milieudienst het werken rond biologische voeding te verbreden naar alle aspecten van duurzame voeding en het thema duurzame voeding op te nemen als volwaardig thema binnen de werking van de duurzaamheidsambtenaren naast energie & duurzaam bouwen, duurzaam aankopen, afvalbeheer,… Daarbij werken we, zoals voor alle duurzaamheidsthema’s, op een 2-sporenbeleid: * Enerzijds extern werken: naar de burgers toe Als consument kan je immers een bewuste keuze maken over je voeding. Samen met mobiliteit, wonen en recreatie/reizen vormt voeding 70% van je milieu-impact. De taak van de Milieudienst is daarbij de consument de nodige info te bezorgen zodat die een bewuste keuze kan maken. * Anderzijds intern: binnen stad Gent, omwille van onze voorbeeldfunctie, principes in de praktijk brengen En daar kwam Vredeseilanden op het juiste moment aan de deur kloppen met hun voorstel om Stad Gent te begeleiden in het verduurzamen van eigen catering projecten.

Duurzame catering - intern bestaand personeelsrestaurant (AC Zuid) nieuwe personeelsrestaurant (AC Portus) aankoopbestek belegde broodjes aankoopbestekken (koffie, thee, suiker, fruitsap, wijn,…) catering voor stadsscholen en kinderdagverblijven … Er zijn heel wat zaken waar het aspect catering komt kijken: bestaande personeelsrestaurant (AC Zuid) nieuwe personeelsrestaurant dat opgestart zal worden (principes verderzetten) aankoopbestek dranken: bio en fair trade koffie, thee, suiker, melk, wijn, fruitsap aankoopbestek broodjes voor vergaderingen catering voor stadsscholen en kinderdagverblijven … We hebben beslist om ons in eerste instantie te focussen op het bestaande personeelsrestaurant. De principes waarvoor gekozen werd, worden dan later meegenomen naar de andere cateringprojecten.

Personeelsrestaurant AC Zuid werkgroep met Milieudienst, Lokaal Werkgelegenheids-bureau, externe cateringpartner Duet, zijdelings ook Gezondheidsdienst en Dienst Noord-Zuid samenwerking + VREDESEILANDEN nulmeting: sociaal tewerkstellingsprogramma, reeds veggie op donderdag, aandacht voor bio tijdens bioweek, fairtrade koffie en thee, …  stappenplan  wat prioritair? Gestart met bestaande personeelsrestaurant  werkgroep met Milieudienst, LWB, externe cateringpartner, zijdelings ook Gezondheidsdienst en Dienst Noord-Zuid samenwerking + VREDESEILANDEN. Vredeseilanden nam daar een adviserende rol in op, deels ook coordinerend  nulmeting: we moesten niet van 0 beginnen, personeelsrestaurant is een sociaal tewerkstellingsproject van het lokaal werkgelegenheidsbureau (belangrijk, naast ecologische duurzaamheid ook sociale en economische aspecten bij duurzame catering)  stappenplan: Vredeseilanden hielp ons om het stappenplan uit te werken, door alle mogelijke aspecten van duurzame catering op te lijsten en mee na te denken over haalbare doelstellingen.  wat prioritair? (zie lijstje van wat is allemaal duurzame catering, erg veel! Keuzes maken is nodig) Vredeseilanden heeft informatie aangeleverd over de milieu-impact van de verschillende maatregelen. Daaruit bleek dat vleesconsumptie de belangrijkste maatregel is om de ecologische voetafdruk van een standaard maaltijd te verminderen (zie slide 22 van presentatie Vredeseilanden)

Het verminderen van de vleesconsumptie is er dan ook echt uitgelicht, prioritair op gewerkt Werd gekoppeld aan de Donderdag Veggiedag campagne van EVA vzw die tegelijkertijd ook uitgewerkt werd voor Gent  Gent heeft Donderdag officieel uitgeroepen tot Veggiedag in Gent Naast de projecten die daar specifiek voor uitgewerkt werden samen met EVA vzw (Veggieplan van Gent, Veggie hap-pening met engagementsverklaring, horeca aanmoedigen, stadspersoneel informeren,…) werd het DV-verhaal ook meegenomen naar de werkgroep over verduurzaming van het personeelsrestaurant.

Personeelsrestaurant AC Zuid  stap 1: verminderen van de vleesconsumptie alle dagen een volwaardige vegetarische maaltijd + op donderdag hoofdmaaltijd vegetarisch aandacht voor uitgebreid rauwkostassortiment en vegetarisch broodbeleg andere manieren om minder vlees te eten: kleinere vleesporties + minder milieubelastend vlees Belangrijk: goede ondersteuning van het keukenpersoneel,  kookboeken, info over samenstelling vegetarische maaltijd, feed back op menu Stap 1: verminderen van de vleesconsumptie * alle dagen een volwaardige vegetarische maaltijd + op donderdag hoofdmaaltijd * aandacht voor uitgebreid rauwkostassortiment en vegetarisch broodbeleg * andere manieren om minder vlees te eten: kleinere vleesporties + minder milieubelastend vlees Belangrijk: goede ondersteuning van het keukenpersoneel, zij moeten elke dag opnieuw een lekkere en volwaardige vegetarische maaltijd op tafel toveren  kookboeken, recepten, info over samenstelling vegetarische maaltijd, feed back op menu + rekening houden met de beperkingen van de keuken (misschien kunnen we een filmpje laten zien) Vredeseilanden hielp met de ondersteuning van het keukenpersoneel met advies over de samenstelling van vegetarische maaltijden en over de verschillende vleessoorten (meer of minder milieu-belastend), met recepten, met feedback op de voorgestelde menu’s.

Personeelsrestaurant AC Zuid  stap 2: werken met seizoensgroenten seizoensgroenten voor de soepen en warme maaltijden ook aandacht voor seizoensgroenten bij rauwkost en belegde broodjes  stap 3: aanpassing van het dranken- en dessertenaanbod biologische en/of fair trade drankjes ipv klassieke frisdranken artisanale en milieuvriendelijk bereide desserten van lokale zuivelboer ipv klassieke desserten Verder werden ook stap 2: werken met seizoensgroenten stap 3: aanpassing van het dranken- en dessertenaanbod reeds gerealiseerd. Vredeseilanden hielp met de ondersteuning van het keukenpersoneel met advies over seizoensproducten en met recepten. Vredeseilanden organiseerde ook een speeddating met verschillende leveranciers die hun producten (bio, lokaal, veggie,…) kwamen voorstellen en waar meteen concrete vragen over productsamenstelling, prijs, leveringen,… gesteld konden worden. Vredeseilanden ondersteunt ook door mee te zoeken naar geschikte en betaalbare producten op de markt.

Personeelsrestaurant AC Zuid  stap 4: verder integreren van fair trade producten  stap 5: verder integreren van bio producten Volgende geplande stappen zijn stap 4: fair trade producten integreren: tijdens de week van de fair trade (5-9 oktober) zullen menu’s met fair trade producten uitgewerkt worden. Waar mogelijk zullen de fair trade producten structureel geïntegreerd worden in de keuken. Voorbeeld: fair trade ananas uit blik bij de verse fruitsla (voordeel: fruitsla bewaard wat langer + integratie fair trade product). Nu al fair trade koffie en thee! Aandachtspunt: korte keten is uitgangspunt, maar voor producten die sowieso niet in België of Europa te verkrijgen zijn, wordt gestreefd naar fair trade stap 5: integratie van meer bio-producten. Stap met mogelijke meerkost, er moet nog bekeken worden hoe dit gerealiseerd kan worden (bvb de verse seizoensgroenten bio) Ondersteuning door Vredeseilanden om foodcost te beheersen is zeker belangrijk.

Personeelsrestaurant AC Zuid Communicatie artikel in het personeelsmagazine berichtjes op het intranet circulaire naar alle personeelsleden over Donderdag Veggiedag ter plaatse: affiches, tafelstaanders, seizoenskalenders, biogids,… Communicatie naar de bezoekers artikel in het personeelsmagazine berichtjes op het intranet circulaire naar alle personeelsleden over Donderdag Veggiedag ter plaatse: in het personeelsrestaurant zelf: affiches, banners, info op de tafelstaanders met menu, seizoenskalenders en bio-gidsen mee te nemen

Artikel in personeelsmagazine Stad Gent

Personeelsrestaurant AC Zuid Resultaten vegetarische maaltijden 1/3de van bezoekers kiest vegetarische maaltijd Donderdag Veggiedag: 1/2de kiest vegetarische maaltijd Resultaten In mei waren er 37% vegetarische maaltijden, in juni 35% en in juli 27%. Op donderdag veggiedag is de verdeling 48% - 52% (net onder de helft) Eerste voorzichtige resultaten

Bedankt voor uw aandacht! Voor vragen: Maaike Breugelmans – Milieudienst maaike.breugelmans@gent.be 09 268 23 29