topzorg in de GGZ verpleegkunde Waar praktijk en kennis elkaar vinden 26 mei 2008 Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Presentatie seksualiteit en intimiteit bij mensen met chronisch psychiatrische problematiek Drs. Louisanne Gemen Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Let’s talk about sex(uality) Centrale vragen onderzoek Methode van onderzoek Resultaten Wat neem je mee naar de praktijk? Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Centrale vragen Welke problemen en zorgbehoeften hebben chronisch psychiatrische cliënten op het gebied van seksualiteit en intimiteit? Welke interventies zijn op dit gebied beschikbaar en welke aanbevelingen worden gedaan? Wat is bekend over de effectiviteit van de interventies? Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Methode van onderzoek Literatuurstudie Zoeken met trefwoorden in databanken Pubmed Pubmed MeSH CINAHL PsycINFO COCHRANE Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

(schizofren* OR psychos*) AND Zoektermen (schizofren* OR psychos*) AND (sexual* OR intimacy) gebruikt in Pubmed Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Literatuursearch Gevonden resultaten PUBMED 1988 PUBMED MeSH 152 CINAHL 40 PsycINFO 41 Cochrane 7 Geselecteerd 74 50 20 12 0 Na ontdubbeling: 99 artikelen Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Inclusie engelstalig, doelgroep volwassenen met schizofrenie of een verwante psychotische Stoornis, 1990-2006 Centraal in artikel: seksuele (dis)functioneren van mensen met ernstig psychiatrische ziekte Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Wat wordt verstaan onder seksualiteit en intimiteit? Beiden zijn een belangrijk deel van sociaal functioneren en zijn medebepalend voor kwaliteit van leven. Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

WHO-definitie seksualiteit “Sexuality is an integral part of the personality of everyone: man, woman and child. It is a basic need and aspect of being human that cannot be separated from other aspects of life.” Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

De WHO zegt (1975) “Sexuality influences thoughts, feelings, actions and interactions and thereby our mental and physical health. Since health is a fundamental right, so must sexual health also be a basic human right.” Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

INTIMITEIT Bij intimititeit onderscheidt Vennix (1989) fysieke componenten (zoals knuffelen, bij iemand wegkruipen, elkaar vasthouden, stoeien, ravotten) en psychische componenten (zoals lieve dingen zeggen, zich geestelijk tot de ander aangetrokken voelen, acceptatie, je één voelen met de ander, vertrouwdheid). Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Opbrengst 13 reviews 4 RCT’s Overige artikelen: beschrijvende studies, case-studies, niet-gecontroleerde studies Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Resultaten Problemen Behoeften Interventies Effectiviteit Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Doelgroep en seksualiteit? Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Velen zijn seksueel actief, uit studies blijkt dat 33% tot 75% aangeeft seksueel actief te zijn De meesten doen niet aan veilige seks, uit studies blijkt dat 66% tot 75% geen condoom gebruikt Studies geven aan dan veel cliënten moeite hebben met het gebruik van anticonceptie (economische, persoonlijke en situatiegebonden motieven) Ze genieten van seks, maar sommige studies geven aan dat dit iets minder dan mensen die geen psychiatrische aandoening hebben Ze zien intimiteit en seksualiteit als een belangrijk onderdeel van kwaliteit van leven en als mensenrecht Veel van hen onderdrukken hun seksualiteit, maken zich zorgen over of hun beleving van seksualiteit “normaal” is en internaliseren de maatschappelijke afwijzing van hun seksualiteit (Cook, 2000) Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Problemen mbt seksualiteit en intimiteit Seksuele gezondheid Medicatie Seksespecifieke problemen Problemen tgv de aandoening Risicogedrag op HIV/AIDS (veelal vanuit hulpverlening aangegeven) Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Behoeften Weinig beschreven in de literatuur! Vanuit cliënten: Informatie over bijwerkingen van medicatie, met name de seksuele bijwerkingen Seksuele gezondheid: anatomie, fysiologie van de seksuele respons, contact leggen, relaties aangaan, gevoelens onder woorden brengen, anticonceptie, voorkomen van SOA’s Informatie over HIV/aids en potentiële risico’s van seksuele activiteit Aandacht voor en spreken over het onderwerp, cliënten ervaren een “taboe” en beginnen er zelf vaak niet over, inititatief ligt bij de hulpverlening Privacy binnen de instelling Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Interventies Programma’s mbt risicogedragingen HIV/AIDS Standaard afnemen van seksuele anamnese Integreren seksuele educatie in rehabilitatietraject w.o. ook ouderschap Afnemen HIV-risico assessment en adequaat vervolg Verstrekken condooms Complete SOA-screen Aanleren communicatieve vaardigheden op gebied van intimiteit en seksualiteit Autonomie versterken bij vrouwen voor keuze anticonceptie, zwangerschap Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Interventies gericht op hulpverlening Aandacht voor attitude ten aanzien van seksualiteit en intimiteit van verpleegkundige in opleiding Scholing/training van verpleegkundigen op gebied van seksualiteit en intimiteit Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Effectiviteit HIV/AIDS interventies: effectiviteit op korte termijn bewezen, probleem is de follow-up en blijvende herhaling is noodzakelijk Overige interventies: effectiviteit wordt aangenomen, is echter (nog) niet wetenschappelijk bewezen! Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Bewust zijn van eigen vooroordelen Hoe kunnen verpleegkundigen hun mogelijkheden om met seksualiteit-onderwerpen om te gaan verbeteren? Bewust zijn van eigen vooroordelen Tekorten in hun kennis en vaardigheden herkennen en oplossen Start met zelf-bewustzijn Identificeer gebieden die verder onderzocht moeten worden Identificeer manieren om om te gaan met remmingen, vooroordelen Verwerf nieuwe kennis Bespreek professionele waarden, normen en ethiek die ten grondslag liggen aan een persoonlijke kijk op mensen en hun omgeving Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Wat neem je mee naar de praktijk? Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

PLISSIT-model (Annon, 1974) P Permission (toestemming) LI Limited Information (beperkte informatie) SS Specific Suggestions (specifieke suggesties) IT Intensive Therapy (intensieve therapie) Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Permission Toestemming geven aan cliënten staat voor twee handelingen: toestemming geven is “luisteren” toestemming geven is “geruststellen” en “aanmoedigen” Dit vraagt van de vpk dat seksualiteit een legitieme component van zorg is. Vpk stelt open vragen, via het geven van toestemming kan angst en onrust worden weggenomen. Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Limited Information Educatie-element Vpk geeft cliënt specifieke, feitelijke informatie over zijn probleem met seksualiteit Gaat over BEPERKTE info, die moet aansluiten bij probleem van de cliënt BV video, schriftelijke info, info over bijwerkingen van medicijnen Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Specific Suggestions Strategieën die de vpk kan aanreiken om de cliënt te helpen bij seksuele problemen door gedragsverandering (vpk moeten beeld krijgen van geschiedenis of ontwikkeling van het seksuele probleem) BV gebruik van glijmiddel bij vaginale droogte, gebruik van verschillende seksuele posities, promoten van veilige seks en aangeven hoe dit te doen Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Intensive Therapie Als verpleegkundige onderkennen dat er sprake is van seksueel disfunctioneren bij ziektes en adequaat doorverwijzen Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde

Let’s do it! Hogeschool Inholland Lectoraat GGZ-verpleegkunde