Dertig jaar na Uniser-affaire Waarom is milieutoezicht nog steeds niet op orde? 12 april 2012 – Platform milieuhandhaving grote gemeenten Gustaaf Biezeveld

Opbouw Wat is toezicht? Kenschets milieutoezicht Tekortschietende effectiviteit Waardering in gang gezette verbeteracties Wat zou er moeten veranderen? Conclusie

Wat is toezicht? het verzamelen van de informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde eisen, het zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueel naar aanleiding daarvan interveniëren (definitie Algemene Rekenkamer) Terzijde: waarom wordt binnen milieukolom deze definitie niet gebruikt?

Kenschets milieutoezicht Milieutoezicht is hoofdzakelijk economisch toezicht Functie milieutoezicht op ondernemingen: bij wet, amvb of vergunning vastgestelde beschermingsniveaus voor mens en milieu/natuur op zodanige wijze garanderen dat concurrentieverhoudingen niet worden verstoord Variabele schaal van milieutoezicht: van lokaal/regionaal tot nationaal/Europees/mondiaal (afhankelijk van schaal waarop economische actoren/ketens opereren)

Structuur Bestuursrechtelijke bevoegdheden door wetgever toebedeeld aan: de gemeentebesturen (medebewind) de provinciale besturen (medebewind) de besturen van waterschappen (medebewind) enkele ministers d.w.z. > 450 politieke bestuursorganen, bijgestaan door toezichthoudende ambtenaren/diensten Strafrechtelijke bevoegdheden door wetgever toebedeeld aan onafhankelijke organen: officier van justitie, bijgestaan door opsporingsambtenaren/diensten, en strafrechter

Cultuur Voor bestuursorganen is milieutoezicht onderdeel van brede bestuurstaak - bij OM onderdeel van kerntaak Dit verschil werkt door in houding naar bedrijven en reactie op overtredingen Bestuursorganen hechten aan volle belangenafweging – OM en strafrechter bepalen reactie op basis van ernst van feit, persoon van dader en beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit

Tekortschietende effectiviteit milieutoezicht Milieuschandalen Onvoldoende zicht en greep op complexe (ketens van) bedrijven Teveel ruimte voor calculerend gedrag Level playing field niet gegarandeerd

Waardering in gang gezette verbeteracties Bij besluitvorming over verbeteracties bestuursrechtelijke milieutoezicht geen verband gelegd met: - eisen aan toezicht uit Kaderstellende visie op toezicht (2001) - Europese eisen aan toezicht op ondernemingen In bestuurlijke component van toezichtstructuur verandert niets In bestuurlijke toezichtcultuur verandert waarschijnlijk te weinig voorwaarden voor effectief milieutoezicht blijven ontbreken

Vermoedelijke verklaring Toezichtbevoegdheden zijn voor bestuurders autonome bevoegdheden Elke poging tot verschuiving van bestuurlijke bevoegdheden stuit op grote weerstand Mogelijk verband tussen tekortschietende effectiviteit en toedeling toezichtbevoegdheden aan politieke bestuursorganen met brede bestuurstaak wordt niet onderkend Milieutoezicht wordt niet gezien als vorm van economisch toezicht

Wat zou er moeten veranderen? Bestuursrechtelijk milieutoezicht wordt onafhankelijk gemaakt van: onder toezicht staande ondernemingen politiek Consequentie: politieke bestuursorganen niet langer bevoegd, maar alleen verantwoordelijk voor bestuurlijk milieutoezicht

Verantwoordelijkheid brengt mee: zorgen voor toereikende voorwaarden voor: onafhankelijkheid transparantie professionaliteit en voldoende capaciteit zorgen voor beleidsmatig kader voor toezicht geen bemoeienis met individuele zaken Dit kan bij RUD-vorming worden gerealiseerd

Conclusie Het is hoog tijd voor serieuze bezinning op positie en rol van politieke bestuursorganen bij milieutoezicht