Goede zorg = Samen delen ? Compagnondagen 2009 Gronau 24 september 2009 WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

Goede zorg = Samen delen © 2009 JP van de Sande RuG Leidt goede zorg tot samen delen? Leidt samen delen tot goede zorg? Is er sprake van samengaan of van causaliteit? Wat is goede zorg? Ofwel, wat is zorg en wat is goed? Wat is samen delen?

Leidt goede zorg tot samen delen? Leidt samen delen tot goede zorg? © 2009 JP van de Sande RuG Is er sprake van samengaan of van causaliteit? Gebeurt het dan automatisch, of moet er nog wel wat meer gebeuren? Is het misschien een mogelijkheid? Of een wenselijkheid?

samengaan of causaliteit? © 2006 JP van de Sande RuG EPIMETHEUS PROMETHEUS IS ZOU MOETEN BESCHRIJVING WENS WERKELIJKHEID IDEAAL alle gevolgen bedoelde gevolgen HEDEN psychologie TOEKOMST politiek theorie utopie SPECULEREN ONDERZOEK causaliteit samengaan optimisme realisme

Leidt goede zorg tot samen delen? Leidt samen delen tot goede zorg? © 2009 JP van de Sande RuG Wat is goede zorg? Ofwel, wat is zorg en wat is goed? Wie bepaalt dat? Moet dat altijd zo blijven? (Het betere is de vijand van het goede) Hoeveel mag het kosten? (verminderde meeropbrengst)

Goed Bezig 6

Wie is goed bezig? de cathechismus Antwoord: de professioneel werkende is goed bezig Hoe is dat zo gekomen? Professioneel: van Professio (Lat) openlijke verklaring, officiële aangifte, aangegeven beroep Dus: Professioneel duidt niet zozeer op kwaliteit, maar op inbedding in systeem en verantwoordingsplicht (borging) Maar: Uit Roget’s thesaurus: expert, connoisseur, master, prima donna, first fiddle, cordon bleu, specialist Dus: in Angelsaksische cultuur haast synoniem met goed WORDEN KWALITEIT EN BORGING IDENTIEK?

Enkele voorbeelden van Professioneel © 2006 JP van de Sande RuG

Wat is een professional? © 2006 JP van de Sande RuG Letterlijk: een beroepsuitoefenaar met borging VOORDELEN: Iemand die afstand heeft tot zijn werk, die er emotioneel niet bij betrokken is Die zich met zijn positie identificeert Die zijn opbrengst vooral uit de resultaten haalt (extrinsieke motivatie) NADELEN:

Wat is een amateur? © 2006 JP van de Sande RuG Letterlijk: een liefhebber (nog ernstiger: dilettant) VOORDELEN: Iemand die van zijn werk houdt, die er emotioneel bij betrokken is Die zich met de inhoud van het werk identificeert Die zijn opbrengst vooral uit het werk zelf haalt (intrinsieke motivatie) NADELEN: Die zich er mee identificeert

MODERNE DOKTERS In het CAnMeds model worden 7 taakgebieden van de arts onderscheiden: Arts-patiënt communicatie Maatschappelijk handelen Organiseren Professionaliteit Samenwerken Vakinhoudelijk handelen Wetenschap en onderwijs

P - S=M Professionalisering - Specialisatie =Managerialism To succeed is not enough others must fail Organisaties lijken meer op elkaar dan ze verschillen Dus vakkennis is secundair. Alles kan ingehuurd worden Efficiency en groei zijn de toverwoorden Nadruk op output en resultaten Ontwikkeling prestatie-indicatoren en ranglijsten Nadruk op de voordelen van concurrentie Centralisatie-tendens: Afkeer van zelf-sturende teams De burger wordt als klant gezien, de werknemer als tool (HRM) Er wordt alleen vooruit gekeken (Henry Ford: “History is bunk”) Geen interesse en inzicht in onbedoelde gevolgen Combinatie van centrale beleidsvorming met lokale dienstverstrekking (Saxenburg groep, logos en huisstijlen!) Loyaliteit aan groep is meer een kwestie van sentiment dan noodzaak

Leidt goede zorg tot samen delen? Leidt samen delen tot goede zorg? © 2009 JP van de Sande RuG Wat is samen delen? Kun je ook in je eentje delen? Wat wordt eigenlijk gedeeld? Wie bepaalt of het eerlijk is? Hoeveel partijen zijn er eigenlijk?

Het systeem © 2009 JP van de Sande RuG Er zijn nogal wat partijen, die elk hun eigen mogelijkheden en onmogelijkheden hebben De eerste lijn (vaak ingebed in gezondheidscentrum) De tweede lijn (vaak ingebed in maatschap) De ziekenhuis organisatie (ingebed in maatschappij) De patiënt (vaak ingebed in familie, vrienden etc) Elk van deze partijen heeft zijn eigen belangen Deze lopen slechts ten dele parallel Maar dat zou eigenlijk wel moeten

Het Prisoners’ Dilemma C D C D C D 6 9 3 jij krijgt 6 ik krijg 3

Een niet altijd even goed huwelijk: huisarts en specialist

A. Berendsen (2009) Samenwerking tussen huisarts en specialist © 2009 JP van de Sande RuG Wat wil de huisarts? Persoonlijke relatie en wederzijds respect Iets leren van de specialist Specialist begrijpt en kent Huisartsenwerk Wat wil de specialist? Huisarts beter kennen Iets leren aan huisarts met als doel: betere verwijzing Toestroom patiënten sturen Geen behoefte iets te leren van huisartsen Wat wil de patient? Vlot geholpen, Serieus genomen en Helder geïnformeerd worden

De kiezende patient © 2009 JP van de Sande RuG Uit onderzoek Berendsen (2009) blijkt dat meerderheid patienten niet wil kiezen ¼ wil dat huisarts alles beslist Groep hoogopgeleiden die bovendien sterk in schoenen staan, willen wel enige invloed op keuzen Maar alleen bij behandelbare aandoeningen Dit geldt zowel voor keuze ziekenhuis als voor keuze specialist Hier lijkt achter te zitten dat huisarts over inside informatie beschikt mbt reputaties

© 2009 JP van de Sande RuG De mens & De organisatie

psychologie n

De mens heeft twee gezichten © 2009 JP van de Sande RuG De mens als patiënt Klagen Geduld Gehoorzaam Ontzag Vrijgevig De mens als gezonde Pochen Snel Eigenwijs Brutaal Gierig

Wat maakt ons gelukkig? Zowel serieus Als in spelvorm Voortplanting (Hofmaken, Paring, Huwelijk, Prostitutie, Porno, SEXINDUSTRIE) Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid, Woonerf, Oilily, KINDERINDUSTRIE) Erbij horen (Kudde, School, Zwerm, Familie, Stam, Netwerk, Volk, Natie, Communities) Status (Dominantiehierarchie, Organisatie, Respect, Reclame, STATUSINDUSTRIE) Communicatie (Signaalsystemen, Vlooien, Taal, Roddel, Email, Chatten, GSM) Verkennen (Omgeving, Sociale netwerk, Wacht houden, Media, Internet, TV) Jagen (Speuren, Achtervolgen, Doden, Stalking, Koopjes, Bonussen, Research) Agressie (Dreigen, Vecht/vlucht, Jagen, Doden, Zinloos geweld, VECHTINDUSTRIE) Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Cantine, Consumeren, McDonalds) Voorraad maken (Eikeltjes, Hamsteren, Postzegels, Vrienden, Euro’s, FINANCE) Territorium (Gebied, Persoonlijke ruimte, Spreekkamer, Huis, Kamer, WOONINDUSTRIE) Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam, Kantoor, Ziekenhuis, Stadion, BOUWINDUSTRIE) Ruilen (Quid pro quo, Oog om oog, Geschenken, Ruilen, Salaris, HANDEL) Verzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien, Verplegen, Cosmetica, MODE) Afwachten (Pauzeren,Wachten, Uitrusten, Zonnen, Lekker luieren, GEMAKSINDUSTRIE) Migratie (Trek, Nomadisme, Auto's, Uitgaan, Nieuwe baan, Migratie, VACANTIEINDUSTRIE ) Zowel serieus Als in spelvorm

Weick’s model: Hoe ontstaan organisaties? act act act Dubbel- zinnigheid (Equivocality) PREPARATIE VEERKRACHT adjust eval adjust eval adjust eval Gedrag (Enactment) Procedures (Selection) Structuren (Retention)

Waardoor ontstaan grote structuren? Broedse kip effect ‘ik zit op 38 miljoen’ Glijmiddel effect AH Wet van Parkinson Hoeveelheid personeel neemt toe onafhankelijk van de hoeveelheid werk Ook wel: werk dijt uit tot het de beschikbare tijd vult Basis: aanstellen ondergeschikten = promotie voor jou

Hoe groter de organisatie: Hoe meer overmanning Hoe minder persoonlijk >eenzaamheid Hoe meer regels > keuzevrijheid Hoe minder autonomie > minder spanning Hoe meer specialisatie > beperkte verantwoordelijkheid Hoe meer middenkader > lastiger communicatie Hoe formeler de sturings- en controle-mechanismen Hoe overzichtelijker voor economen > verzakelijking Hoe groter de investeringen in techniek Hoe makkelijker men zich verschuilt GEVOLGEN voor betrokkenheid, loyaliteit, ziekteverzuim, jobhoppen, van employees, maar ook voor de leiding

Goede zorg = Samen delen Vreselijke dingen © 2009 JP van de Sande RuG Nederland is bezig met een ingrijpende modernisering van de curatieve zorg. Zowel binnen de eerstelijnsvoorzieningen (met name huisartsenzorg) als binnen de medisch-specialistische zorgverlening (tweedelijn) staan veel veranderingen in de organisatie en financieringsstructuur op stapel of zijn reeds gerealiseerd. Transmuralisering van de zorg is daarbij een belangrijke leidraad. Het traditionele onderscheid tussen extra- en intramurale zorg zal verder vervagen. Het doel hiervan is dat er een samenhangend zorgaanbod wordt gecreëerd waarbij de plaats waar de zorg wordt geboden in hoge mate wordt bepaald door de (zorg)behoefte van de patiënt en in mindere mate door het beschikbare aanbod. Tevens dient de afstemming en aansluiting van verschillende zorgsectoren te worden bevorderd. Goede zorg = Samen delen

Ten slotte © 2009 JP van de Sande RuG Een aardige oefening zou zijn het inventariseren van de wederzijdse stereotypen en meta stereotypen Ieder maakt een lijstje (5 items) van hoe het gemiddelde lid van de andere partij is Ieder maakt een lijstje (5 items) van hoe hij denkt dat de andere partij over zijn eigen soort denkt De lijstjes van de ene partij gaan anoniem naar de andere Op flip-overs worden ze geïnventariseerd